หลอดเลือด (Blood vessel)

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์
  • 10 กุมภาพันธ์ 2557
  • Tweet

หลอดเลือด ตามความหมายจากพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 คือ ส่วนของร่างกายที่มีลักษณะเป็นหลอด สำหรับนำเลือดไปสู่หรือออกจากส่วนต่างๆของร่างกาย, เส้นเลือด ก็เรียก

ทางการแพทย์ หลอดเลือด หรือ เส้นเลือด เป็นเนื้อเยื่อชนิดหนึ่งในกลุ่มเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน ที่มีลักษณะเป็นหลอด/ท่อยาว ที่ภายในบรรจุเลือด/น้ำเลือด โดยมีหน้าที่นำเลือด เข้าและออกจากหัวใจ เพื่อการหล่อเลี้ยงเซลล์ เนื้อเยื่อ และอวัยวะต่างๆทั่วร่างกาย ในลักษณะเป็นวงจรระ หว่าง หัวใจ หลอดเลือด และเนื้อเยื่อ/อวัยวะต่างๆที่เรียกว่า ระบบไหลเวียนโลหิต ทั้งนี้ หลอดเลือดมี 3 ชนิดหลัก คือ หลอดเลือดแดง (Artery) หลอดเลือดฝอย (Capillary) และหลอดเลือดดำ (Vein)

หลอดเลือดแดง (Artery) คือ หลอดเลือดที่นำเลือดออกจากหัวใจ เรียกว่า “Artery” ซึ่งเกือบทั้งหมดเป็นการนำเลือดที่มีออกซิเจนสูง และนำอาหารเพื่อการหล่อเลี้ยง เซลล์/เนื้อ เยื่อ/อวัยวะต่างๆ และจากการที่เลือดมีออกซิเจนสูง จึงส่งผลให้สีของเลือดมีสีแดงสด คนไทยจึงเรียกเลือดที่มีออกซิเจนสูงว่า “เลือดแดง” และเรียกหลอดเลือดที่มีเลือดแดงนี้ว่า “หลอดเลือดแดง”

หลอดเลือดแดงที่ออกจากหัวใจมีเส้นเดียว เรียกว่า ท่อเลือดแดง หรือ เอออร์ตา (Aorta) อยู่ตรงกลางของลำตัว โดยมีหลอดเลือดขนาดกลางแตกแขนงออกไปมากมาย เพื่อไปเลี้ยงเนื้อเยื่อ/อวัยวะต่างๆ และมีชื่อเรียกตามอวัยวะที่มันหล่อเลี้ยง เช่น หลอดเลือดหัวใจ (Coronary artery) และหลอดเลือดไต (Renal artery) เป็นต้น หลอดเลือดที่ออกจากเอออร์ตาจะมีขนาดเล็กกว่าเอออร์ตาเสมอ และจะแตกแขนงขนาดเล็กลงเรื่อยๆอย่างมากมาย ยิ่งอยู่ไกลจากเอออร์ตาก็จะยิ่งมีขนาดเล็กลง ซึ่งหลอดเลือดแดงขนาดเล็กมาก เส้นผ่าศูนย์กลางไม่เกิน 0.3 มิลลิเมตร ที่อยู่ในเนื้อเยื่อ/อวัยวะ เรียกว่า Arteriole และ Arteriole นี้จะกลายเป็นหลอดเลือดที่เล็กมาก มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า ที่มีการแลกเปลี่ยน ออกซิเจน อาหาร และสารต่างๆ จากเลือดแดงเข้าสู่เซลล์/เนื้อเยื่อ/อวัยวะ และนำของเสีย รวมทั้งก๊าซคาร์บอนไดออก ไซด์ จากเซลล์/เนื้อเยื่อ/อวัยวะกลับเข้าหลอดเลือด กลายเป็นเลือดดำ หลอดเลือดตรงส่วนที่มีการแลกเปลี่ยนสารต่างๆนี้เรียกว่า หลอดเลือดฝอย (Capillary) ดังนั้นหลอดเลือดฝอยจึงเป็นหลอดเลือดที่เชื่อมต่อระหว่างหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำ

หลอดเลือดฝอย (Capillary) คือหลอดเลือดขนาดเล็กมากที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า เป็นหลอดเลือดที่เชื่อมต่อระหว่างหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำ และเป็นหลอดเลือดช่วงที่มีการแลกเปลี่ยนสารต่างๆ ในหลอดเลือดกับเซลล์/เนื้อเยื่อ/ อวัยวะ ทั้งนี้หลอดเลือดฝอยจะมีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 8-10 ไมโครเมตร และมีความยาวประมาณ 1 มิลลิเมตร

หลอดเลือดดำ (Vein) เป็นหลอดเลือดที่นำเลือดกลับเข้าสู่หัวใจ เรียกว่า “ Vein” โดยเลือดใน Vein จะเป็นเลือดที่มีออกซิเจนต่ำ มีคาร์บอนไดออกไซด์สูง และมีของเสียจากเซลล์ เนื้อเยื่อ อวัยวะต่างๆ ซึ่งการที่เลือดมีออกซิเจนต่ำ สีเลือดจะเป็นสีแดงคล้ำจนเกือบดำ คนไทยจึงเรียกว่า “เลือดดำ” และเรียกหลอดเลือดมีเลือดดำนี้ว่า “ หลอดเลือดดำ”

หลอดเลือดดำเป็นหลอดเลือดที่นำเลือดกลับเข้าสู่หัวใจ โดยที่ภายในมักมีเลือดดำอยู่ หลอดเลือดดำมักมีทั้ง หลอดเลือดที่อยู่ตื้นๆใต้ผิวหนัง เรียกว่า Superficial vein และมีหลอดเลือดดำที่อยู่ลึกในเนื้อเยื่อต่างๆ และในส่วนกลางของลำตัวเรียกว่า Deep vein ซึ่งหลอดเลือดดำที่อยู่ลึกนี้ มักอยู่คู่ขนานไปกับหลอดเลือดแดงเสมอ

หลอดเลือดดำมีชื่อเรียกได้ต่างๆตามชื่อของเนื้อเยื่อ/อวัยวะ ที่หลอดเลือดดำหล่อเลี้ยง เช่น หลอดเลือดดำหัวใจ เรียกว่า Cardiac vein/sinus และหลอดเลือดดำไต เรียกว่า Renal vein เป็นต้น โดยเส้นผ่าศูนย์กลางของหลอดเลือดดำ อยู่ที่ประมาณ 1 มิลลิเมตร -1.5 เซนติ เมตร (ขึ้นกับตำแหน่งที่อยู่ของหลอดเลือดดำนั้นๆ) ทั้งนี้

  • หลอดเลือดดำใหญ่ที่รวมเลือดดำจากส่วนศีรษะ ลำคอ และแขน กลับเข้าสู่หัวใจ เรียกว่า Superior vena cava
  • และหลอดเลือดดำใหญ่ที่อยู่กลางลำตัวคู่ขนานกับหลอดเลือดแดงเอออร์ตา ที่นำเลือดดำจากส่วน ขา ช่องท้อง ช่องอก กลับเข้าสู่หัวใจ เรียกว่า Inferior vena cava
  • และหลอดเลือดดำที่อยู่ต่อจาก vein ที่เป็นหลอดเลือดดำในเนื้อเยื่อ/อวัยวะที่ตาเปล่ามักมองไม่เห็น และเป็นหลอดเลือดดำที่เชื่อมต่อกับหลอดเลือดฝอย เรียกว่า Venule ซึ่งมีขนาดเส้น ผ่าศูนย์กลางประมาณ 7-50 ไมโครเมตร

อนึ่ง โดยทั่วไป Artery แปลเป็นไทยว่า หลอดเลือดแดง (มีเลือดแดงอยู่) และ Vein แปลเป็นไทยว่า หลอดเลือดดำ (มีเลือดดำอยู่) ยกเว้นหลอดเลือดของปอด กล่าวคือ หลอดเลือดที่นำเลือดออกจากหัวใจไปฟอกที่ปอด จะเป็นเลือดดำ แต่จะเรียกว่า Pulmonary Artery/หลอดเลือดแดงปอด (จากที่เป็นหลอดเลือดที่นำเลือดออกจากหัวใจ) และจะเรียกหลอดเลือดที่นำเลือดแดงจากปอดกลับเข้าหัวใจว่า หลอดเลือดดำปอด/Pulmonary vein (จากที่เป็นหลอดเลือดที่นำเลือดเข้าสู่หัวใจ)

***ในด้านการเกิดโรค

โรคที่พบบ่อยของหลอดเลือดแดง คือ โรคท่อเลือดแดงแข็ง และโรคหลอดเลือดอักเสบ และที่พบได้บ้าง คือ โรคหลอดเลือดแดงโป่งพอง (Arterial aneurysm) และปานแดง (Hemangioma)

โรคของหลอดเลือดฝอยที่พบได้บ่อย คือ โรคหลอดเลือดอักเสบ และที่พบได้บ่อยในเด็กเล็ก คือปานแดงในเด็กเล็ก ชนิดที่เรียกว่า Capillary hemangioma

โรคที่พบบ่อยจากความผิดปกติของหลอดเลือดดำ คือ โรคริดสีดวงทวาร โรคหลอดเลือดอักเสบ โรคหลอดเลือดดำขอด และภาวะลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำ ที่พบได้บ้าง คือ ปานดำ (Venous hemangioma)

บรรณานุกรม

  1. http://education.yahoo.com/reference/gray/subjects/subject/142 [2014,Jan30].
  2. http://courses.washington.edu/conj/heart/arterioles.htm [2014,Jan30].
  3. http://en.wikipedia.org/wiki/Capillary [2014,Jan30].
  4. http://www.augustatech.edu/anatomy/chapter%2020.htm [2014,Jan30].
  5. http://en.wikipedia.org/wiki/Vein [2014,Jan31].
  6. http://en.wikipedia.org/wiki/Venule [2014,Jan31].
  7. http://biology.about.com/od/anatomy/ss/vein.htm [2014,Jan31].