สารละลายเอลลิออตซ์ บี (Elliotts B Solution)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 30 พฤศจิกายน 2560
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

สารละลายเอลลิออตซ์ บี(Elliotts B solution) หรือในบางเว็บไซด์ใช้คำว่า Elliott’s B solution ทางคลินิกใช้เป็นตัวทำละลาย/สารละลายของยาเคมีบำบัดอย่างเช่นยา Methotrexate หรือ Cytarabine ก่อนจะนำไปฉีดเข้าน้ำไขสันหลังเพื่อบำบัดอาการของผู้ป่วยมะเร็งเม็ดเลือดขาวระยะมีโรคแพร่กระจายเข้าเยื่อหุ้มสมอง/เข้าสมอง(Meningeal leukaemia) ลักษณะของเซลล์มะเร็งชนิดนี้เกิดจากการกระจายตัวลุกลามมาจากไขกระดูกและเข้าสู่เนื้อเยื่อของสมอง เส้นทางการส่งผ่านยาไปต่อสู้กับเซลล์มะเร็งนี้ในสมองนั้น แพทย์จะต้องให้ยาเคมีบำบัดผ่านไปกับน้ำไขสันหลังที่จะเข้าสู่สมองในที่สุด ยา/น้ำยา/สารละลายเอลลิออตซ์ บี เป็นสารละลายที่ผ่านกระบวนการทำให้ปราศจากเชื้อโรค ไม่มีสารที่ก่อให้เกิดอาการไข้ เจือปน เป็นสารที่มีความดันออสโมซิส(Osmotic pressure, แรงดันในสารละลายที่ต้านการเคลื่อนที่ของตัวทำละลายในสารละลายผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ต่างๆ)เท่ากับเลือดและไม่มีสารยับยั้งเชื้อ(สารกันบูด/วัตถุเจือปนในอาหาร) ในสูตรตำรับและในสารละลายเอลลิออตซ์ บี 10 มิลลิลิตรจะประกอบด้วยสารประเภทต่างๆดังนี้

  • โซเดียมคลอไรด์(Sodium Chloride, USP) 73 มิลลิกรัม
  • โซเดียมไบคาร์บอเนต(Sodium Bicarbonate, USP) 19 มิลลิกรัม
  • เด็กซ์โตรส(Dextrose, USP) 8 มิลลิกรัม
  • แมกนีเซียมซัลเฟต(Magnesium Sulfate • 7H O, USP) 3 มิลลิกรัม
  • โพแทสเซียม คลอไรด์(Potassium Chloride, USP) 3 มิลลิกรัม
  • แคลเซียมคลอไรด์(Calcium Chloride • 2H O, USP) 2 มิลลิกรัม
  • โซเดียมฟอสเฟต(Sodium Phosphate, dibasic•7H O, USP) 2 มิลลิกรัม
  • และ เติมน้ำกลั่นสำหรับเตรียมยาฉีด(Water for Injection, USP)จนได้ปริมาตร 10 มิลลิลิตร

ส่วนประกอบในสารละลายเอลลิออตซ์ บี จะทำให้ยาเตรียม Methotrexate และ Cytarabine มีปริมาณประจุเกลือ โซเดียม โพแทสเซียม แคลเซียม แมกนีเซียม ไบคาร์โบเนต ฟอสฟอรัส น้ำตาลกลูโคส ตลอดจนค่าความเป็นกรด-ด่างของสารละลายนี้ใกล้เคียงกับน้ำไขสันหลังมากที่สุด ดังนั้นการฉีดยาเตรียมเคมีบำบัดเข้าน้ำไขสันหลังจะทำให้ตัวยามีความกลมกลืนและเข้ากันได้กับน้ำไขสันหลัง ส่งผลให้การนำส่งตัวยาเคมีบำบัดที่ผ่านทางน้ำไขสันหลังเป็นไปได้ด้วยดี และด้วยสารละลายชนิดนี้มีความดันออสโมซิสเทียบเท่ากับเลือด จึงไม่ก่อให้เกิดอาการปวดหลังจากฉีดสารละลายเอลลิออตซ์ บี นั่นเอง อนึ่งสำหรับบุคลากรทางการแพทย์ที่จะทำการฉีดยาเตรียมต่างๆเข้าน้ำไขสันหลังได้นั้น จะต้องได้รับการฝึกฝนและมีประสบการณ์เป็นอย่างดีไม่ว่าจะเป็นการแทงเข็มเข้าไขสันหลังโดยใช้เทคนิคที่ปราศจากเชื้อ ตำแหน่งของไขสันหลังที่สามารถฉีดยาให้ผู้ป่วยได้ เป็นต้น

ทั้งนี้ข้อมูลที่ผู้บริโภค/ผู้ป่วยควรทราบเพิ่มเติมตลอดจนทำความเข้าใจเกี่ยวกับสารละลายเอลลิออตซ์ บีมีดังนี้ เช่น

  • ส่วนประกอบในสูตรตำรับของสารละลายเอลลิออตซ์ บีเป็นพวกประจุเกลือที่เป็นส่วนประกอบของสารน้ำในร่างกายอยู่แล้ว ซึ่งทั่วไป จะก่อให้เกิดปัญหา(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)อะไร อย่างไรก็ตาม หากเกิดอาการข้างเคียงเมื่อมีการใช้สารละลายชนิดนี้ขึ้นมา แพทย์จะหยุดการใช้สารละลายเอลลิออตซ์ บีกับผู้ป่วย พร้อมกับบำบัดอาการข้างเคียงนั้นๆทันที
  • สารละลายชนิดนี้ ไม่มี ยาปฏิชีวนะ หรือสารป้องกันการเจริญเติบโตของแบคทีเรียเป็นส่วนประกอบ ดังนั้นเมื่อเปิดภาชนะบรรจุ และนำมาผสมกับยาเคมีบำบัดเพื่อทำเป็นยาเตรียมพร้อมฉีด แพทย์ พยาบาล จะนำมาใช้กับผู้ป่วยทันที การเก็บ หรือรอการนำไปใช้เป็นเวลานานๆ ย่อมเสี่ยงกับการปนเปื้อนจากแบคทีเรีย หรือการเสื่อมสภาพของยาสารเคมีตามมา
  • โดยทั่วไป สารละลายชนิดนี้ไม่มีข้อมูลปรากฏว่ากระตุ้นการเกิดโรคมะเร็งแต่อย่างใด
  • การใช้สารละลายนี้กับสตรีมีครรภ์/ตั้งครรภ์ ยังไม่ได้มีการศึกษาอย่างจริงจัง ถ้าไม่มีความจำเป็นใดๆ แพทย์จะเลือกไม่ใช้กับผู้ป่วยกลุ่มนี้

สารละลายเอลลิออตซ์ บีเป็นเภสัชภัณฑ์ที่ไม่สามารถรักษาโรคมะเร็ง แต่จะใช้เป็นตัวกลางที่มีความเข้ากันได้ดีกับน้ำไขสันหลังที่มีการไหลเวียนไปจนถึงระบบประสาทส่วนกลางหรือสมอง ด้วยเหตุผลนี้จึงทำให้การนำพายาเคมีบำบัดไปยังเซลล์มะเร็งเม็ดเลือดขาวที่เล่นงานเนื้อเยื่อของสมองอยู่ได้เป็นผลสำเร็จ

สารละลายเอลลิออตซ์ บี มีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร

สารละลายเอลลิออตซ์บี

สารละลายเอลลิออตซ์ บี มีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เป็นใช้สารละลาย/เป็นตัวทำละลายยาเคมีบำบัด เพื่อฉีดเข้าน้ำไขสันหลังของผู้ป่วยมะเร็งเม็ดเลือดขาวระยะที่โรคแพร่กระจายเข้าสมอง/เยื่อหุ้มสมอง( Meningeal leukaemia)

สารละลายเอลลิออตซ์ บี มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

สารละลายเอลลิออตซ์ บีมีกลไกการออกฤทธิ์โดย ตัวยาจะทำให้ยาเคมีบำบัดอย่างเช่น Methotrexate หรือ Cytarabine กระจายตัวในสารละลายได้ดี และยังมีคุณสมบัติที่เรียกว่า Isotonic หรือเป็นสารที่มีแรงดันออสโมซิสเท่ากับเลือดและมีความเป็นกรด-ด่างใกล้เคียงกับน้ำไขสันหลัง ส่งผลให้ตัวยาเคมีบำบัดกระจายผ่านจากไขสันหลังและเข้าสู่เซลล์มะเร็งในบริเวณเยื่อหุ้มสมอง และเป็นเหตุให้เซลล์มะเร็งดังกล่าวหยุดการเจริญเติบโตในที่สุด จากกลไกนี้เองจึงทำให้เกิดที่มาของสรรพคุณ

สารละลายเอลลิออตซ์ บี มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

สารละลายเอลลิออตซ์ บี มีรูปแบบการจัดจำหน่าย เป็น สารละลายที่ประกอบด้วยสารเกลือแร่ ชนิดต่างๆ ดังนี้

  • Sodium chloride + Sodium bicarbonate + Dextrose + Magnesium sulfate + Potassium chloride + Calcium chloride + Sodium phosphate + Water for Injection โดยสารละลายเอลลิออตซ์ บี จะมีปริมาตร 10 มิลลิลิตรต่อ 1 ขวดบรรจุ

สารละลายเอลลิออตซ์ บี มีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

สารละลายเอลลิออตซ์ บี มีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา คือ

  • ผสมสารละลายเอลลิออตซ์ บี กับ ยาเคมีบำบัด อย่างเช่นยา Methotrexate หรือ Cytarabine ในสัดส่วนตามคำแนะนำของเอกสารกำกับยา แล้วฉีดเข้าน้ำไขสันหลัง(อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง การเจาะน้ำไขสันหลัง)

*หมายเหตุ: ยาเตรียมที่ผสมสารละลายเอลลิออตซ์ บี กับยาเคมีบำบัดเสร็จสิ้นแล้ว ควรนำไปใช้ทันที

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมสารละลายเอลลิออตซ์ บี ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะสารละลายเอลลิออตซ์ บีอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

สารละลายเอลลิออตซ์ บีมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

โดยทั่วไป สารละลายเอลลิออตซ์ บี มักจะไม่ก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อร่างกายแต่อย่างใด ด้วยมีองค์ประกอบของสารละลายของเกลือแร่ในสูตรตำรับเป็นประเภทเดียวกันกับเกลือแร่ในร่างกายของคนเราอยู่แล้ว โดยอาการข้างเคียงที่เกิดขึ้นมักมีสาเหตุมาจากยาเคมีบำบัดมากกว่า

มีข้อควรระวังการใช้สารละลายเอลลิออตซ์ บี อย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้สารละลาย/ยาเอลลิออตซ์ บี เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยา/แพ้สารละลายนี้ และ/หรือแพ้ส่วนประกอบของสารละลายชนิดนี้
  • การใช้กับสตรีมีครรภ์ สตรีในภาวะให้นมบุตร ต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น
  • ปฏิบัติตามคำแนะนำของ แพทย์ พยาบาล เภสัชกร และมารับการให้ยา/มาโรงพยาบาลตามแพทย์นัดหมายทุกครั้ง
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมสารละลายเอลลิออตซ์ บีด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่องข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

สารละลายเอลลิออตซ์ บี มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

สารละลายเอลลิออตซ์ บี ได้รับการศึกษายืนยันว่า สามารถเข้ากันได้ทั้งกับยา Methotrexate และ Cytarabine ในทางคลินิกยังไม่มีข้อมูลเรื่องยาตีกัน(ปฏิกิริยาระหว่างยา)ระหว่างสารละลายเอลลิออตซ์ บีกับยาเคมีบำบัดชนิดใดๆ

ควรเก็บรักษาสารละลายเอลลิออตซ์ บี อย่างไร?

ควรเก็บสารละลายเอลลิออตซ์ บี ในช่วงอุณหภูมิ 20–25 องศาเซลเซียส(Celsius) ห้ามเก็บยาในช่องแข็งตู้เย็น เก็บสารละลายนี้ในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น และเก็บให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

สารละลายเอลลิออตซ์ บี มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

สารละลายเอลลิออตซ์ บี มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
Elliotts B Solution (เอลลิออตซ์ บี โซลูชั่น)Lukare medical

บรรณานุกรม

  1. https://www.drugs.com/pro/elliotts-b-solution.html [2017,Nov11]
  2. http://www.centerwatch.com/drug-information/fda-approved-drugs/drug/168/elliotts-b-solution-buffered-intrathecal-electrolyte-dextrose-injection [2017,Nov11]
  3. file:///C:/Users/apai/Downloads/20151205_08036dbd-55b3-47b9-9890-000f253544f3%20(1).pdf [2017,Nov11]
  4. http://www.mims.com/philippines/drug/info/cytarabine?mtype=generic [2017,Nov11]
  5. https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms?cdrid=670768 [2017,Nov11]