สารทึบแสง สารทึบรังสี การฉีดสี (Medical contrast medium)

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์
  • 7 มิถุนายน 2556
  • Tweet

สารทึบแสง สารทึบรังสี (Medical contrast medium) หรือ ที่เรียกทั่วไป คือ การฉีดสี ได้แก่ สารที่ใช้ทางการแพทย์ในแผนก รังสีวินิจฉัย เพื่อช่วยให้การถ่ายภาพเนื้อเยื่อและอวัยวะต่างๆเห็นเด่นชัด แยกระหว่างเนื้อเยื่อ/อวัยวะได้ชัดเจนขึ้น การอ่านแปลผลการตรวจจึงแม่นยำ และผิดพลาดน้อยลง

สารทึบแสง เป็นสารที่รังสีเอกซ์ ไม่สามารถผ่านได้ เมื่อถ่ายภาพ จึงมองเห็นสารทึบแสงเป็นสีขาวเด่นชัด ซึ่งสารทึบแสงมักใช้ช่วยแยกเนื้อเยื่อที่เป็นหลอดเลือดออกจากเนื้อเยื่อเกี่ยว พันชนิดอื่นๆ นอกจากนี้ ยังช่วยแยกว่าเนื้อเยื่อชนิดใดมีเลือดมาเลี้ยงมากหรือน้อย หรือมีโรคของหลอดเลือดหรือไม่

สารทึบแสง ที่ใช้แยกหลอดเลือด จะอยู่ในรูปแบบของยาฉีดเข้าหลอดเลือดดำ ซึ่งผล ข้างเคียงสำคัญของสารทึบแสงชนิดนี้ คือ อาการแพ้ยา และอาจส่งผลให้เกิดไตวายได้ (พบได้น้อย) ดังนั้น ก่อนการตรวจด้วยสารทึบแสง จึงต้องมีการสอบถามประวัติการแพ้ยา แพ้อาหารต่างๆ และต้องมีการตรวจเลือดเพื่อดูการทำงานของไตก่อน

แต่ถ้าเป็นสารทึบแสงที่ใช้แยกกระเพาะอาหารและลำไส้ออกจากก้อนเนื้อต่างๆ มักเป็นสารทึบแสงที่เรียกว่า แบเรียม (Barium sulfate) หรือ “แป้ง” ที่มักเรียกว่า

  • กลืนแป้ง เมื่อใช้กิน (เช่น การตรวจภาพหลอดอาหาร กระเพาะอาหาร และลำไส้เล็ก)
  • หรือ การสวนแป้ง เมื่อใช้สวนทวารหนัก (เช่น การตรวจภาพลำไส้ใหญ่และทวารหนัก )

ทั้งนี้ แบเรียมจะมีลักษณะเหมือนผงแป้ง ไม่มีรส เมื่อจะใช้ในการตรวจ จะนำมาผสมน้ำสะอาด ความเข็มข้นขึ้นกับการตรวจแต่ละอวัยวะ เช่น หลอดอาหาร หรือ ลำไส้ใหญ่ ซึ่งสารแบเรียม ไม่ก่อให้เกิดผลข้างเคียง เมื่อกิน หรือ สวน ร่างกายจะขับถ่ายออกทางอุจจาระ โดยมักจะขับถ่ายได้หมดภายในระยะเวลาประมาณ 2-3 วัน

อนึ่ง อ่านเพิ่มเติมในบทความเรื่อง เอกซเรย์คอมพิวเตอร์ และเรื่อง เอมอาร์ไอ

บรรณานุกรม