วัคซีนอีสุกอีใส หรือ วัคซีนป้องกันโรคอีสุกอีใส(Varicella Vaccine)

  • โดย ภก.ศิวัสว์ ผุลลาภิวัฒน์
  • 3 กันยายน 2559
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

โรคอีสุกอีใส (Chickenpox) เป็นโรคที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัสวาริเซลลา ซอสเทอร์ (Varicella Zoster) ทำให้เกิดผื่นพุพองเป็นตุ่มน้ำใสที่บริเวณผิวหนัง ตุ่มเหล่านี้จะทำให้ผู้ติดเชื้อมีอาการคัน และตุ่มเหล่านี้ยังสามารถกระจายไปยังผิวหนังบริเวณต่างๆทั่วร่างกาย โดยในช่วงของการติดเชื้อ 1-2 วันแรก ผู้ป่วยจะมีอาการเหนื่อยล้า มีไข้สูง ปวดศีรษะ ร่วมกับความอยากอาหารลดลง

โรคอีกสุกอีใสเป็นโรคติดต่อผ่านการไอ จาม หรือการสัมผัสกับผู้ติดเชื้อ โดยปกติโรคนี้ไม่มีความรุนแรงแก่ผู้ป่วย อย่างไรก็ดี มีรายงานการติดเชื้อขั้นรุนแรงในผู้ป่วยบางราย เช่น การเกิดภาวะผื่นผิวหนังอักเสบรุนแรง กระดูกอักเสบข้ออักเสบ ภาวะขาดน้ำ ปอดอักเสบ และเสียชีวิตได้

ภายหลังจากผู้ป่วยหายจากอาการโรคอีสุกอีใสแล้วนั้น เชื้อไวรัสจะยังอยู่ในปมประสาทของร่างกาย และอาจแสดงอาการของโรคอีกได้เมื่อเวลาผ่านไปหลายปีในรูปแบบของโรคงูสวัด

วัคซีนป้องกันโรคอีสุกอีใส/วัคซีนอีสุกอีใส (Varicella Vaccine หรือ Chickenpox Vaccine หรือย่อว่า VZV) เป็นวัคซีนชนิดเชื้อเป็น(Live attenuated vaccine)กล่าวคือ เชื้อไวรัสอีสุกอีใสยังมีชีวิต แต่ได้ถูกทำให้อ่อนฤทธิ์ลงจนไม่สามารถก่อโรคได้ แต่ยังสามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกัน/ภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่างกายได้ และให้ประสิทธิภาพในการป้องกันโรคอีสุกอีใสได้กว่าร้อยละ 98(98%)หลังการฉีดวัคซีนนี้ 2 ครั้ง และยังช่วยลดอุบัติการณ์การเกิดโรคอีสุกอีใสกว่าร้อยละ 90(90%)ในประเทศสหรัฐอเมริกาในปี ค.ศ. 2005 (จากปีละ 4 ล้านรายต่อปีเป็น 4 แสนคนต่อปี)

สมาคมโรคติดเชื้อในเด็กแห่งประเทศไทย แนะนำให้วัคซีนป้องกันโรคอีสุกอีใสเป็นวัคซีนเสริม โดยให้เมื่อเด็กมีอายุครบ 1 ปี ขึ้นไป โดยฉีดทั้งสิ้น 2 ครั้ง

องค์การอนามัยโลกยังบรรจุวัคซีนชนิดนี้ในบัญชียาจำเป็นขององค์การอนามัยโลกที่ควรมีในระบบสาธารณสุขมูลฐานอีกด้วย

วัคซีนป้องกันโรคอีสุกอีใสมีกี่ชนิด มีรูปแบบเภสัชภัณฑ์ วิธีการบริหาร และขนาดการบริหารอย่างไร?

วัคซีนอีสุกอีใส

วัคซีนป้องกันโรคอีสุกอีใส มีทั้งรูปแบบวัคซีนชนิดเดี่ยว (VZV) กับวัคซีนรวม โดยรวมกับวัคซีนป้องกันโรค หัด(Measles) คางทูม(Mump) หัดเยอรมัน(Rubella) โดยเรียกย่อวัคซีนรวมนี้ว่า “วัคซีน MMRV” ซึ่งวัคซีนรวมนี้ทำให้เกิดความสะดวกในการฉีดวัคซีนมากยิ่งขึ้น

ปัจจุบันมีเชื้อวาริเซลลา 2 สายพันธุ์ที่นำมาใช้ในการผลิตวัคซีนอีสุกอีใส คือสายพันธุ์ OKA ที่แยกได้จากตุ่มผิวหนังของเด็กชายชาวญี่ปุ่น และสายพันธุ์ MAV/06 ที่แยกได้จากเด็กชาวเกาหลีใต้ โดยมีรูปแบบเภสัชภัณฑ์เป็นวัคซีนผงแห้ง (Lyophilized) บริหาร/ฉีควัคซีนเข้าใต้ผิวหนัง (Subcutaneous) ครั้งละ 0.5 มิลลิลิตร

วัคซีนป้องกันโรคอีสุกอีใสมีข้อควรระวังหรือข้อห้ามใช้อะไรบ้าง?

วัคซีนป้องกันโรคอีสุกอีใสมีข้อควรระวังหรือข้อห้ามใช้ เช่น

  • ห้ามใช้วัคซีนนี้กับผู้ที่แพ้ยา/แพ้วัคซีน หรือแพ้ส่วนประกอบของวัคซีน
  • ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มีประวัติแพ้สารเจลาติน(Gelatin, สารโปรตีนชนิดหนึ่ง) หรือแพ้ยาโนโอมัยซิน (Neomycin) เนื่องจากมีการใช้สารดังกล่าวในกระบวนการผลิตวัคซีนนี้
  • ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่กำลังได้รับการรักษาด้วยยาประเภทยาเสตียรอยด์ทั้งในรูปแบบรับประทาน และฉีด
  • ห้ามใช้ในผู้ป่วยโรคมะเร็ง ที่กำลังเข้ารับการรักษาด้วยรังสีรักษา หรือได้รับยาเคีบำบัด
  • ห้ามใช้วัคซีนนี้ในผู้ที่ได้รับเลือดในช่วง 5 เดือนก่อนการฉีดวัคซีนี้
  • ควรปรึกษาแพทย์ หากต้องการใช้วัคซีนนี้ในผู้ป่วยที่มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง หรือในผู้ป่วยที่ติดเชื้อเอชไอวี (AIDS/ HIV)
  • ห้ามใช้วัคซีนนี้ในหญิงตั้งครรภ์ และหญิงที่ได้รับวัคซีนนี้ควรทำการคุมกำเนิดอย่างน้อย 1 เดือนนับจากวันแรกหลังการฉีดวัคซีนนี้
  • ห้ามใช้วัคซีนนี้ในหญิงที่อยู่ในช่วงระหว่างการให้นมบุตร
  • ภายหลังการฉีดวัคซีนนี้แล้ว ผู้รับวัคซีนควรนั่งพักประมาณ 15 นาที เพื่อป้องกันการเป็นลมภายหลังการรับวัคซีน และรีบแจ้งให้แพทย์/พยาบาลทราบหากมีอาการมึนงง หรือการมองเห็นภาพเปลี่ยนไปภายหลังการฉีดวัคซีนนี้

วัคซีนป้องกันโรคอีสุกอีใสก่อให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์อย่างไรบ้าง?

โดยทั่วไป วัคซีนป้องกันโรคอีกสุดอีใส อาจก่อให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์(ผลข้างเคียง)เช่น

ก. ผลข้างเคียงเฉพาะที่: เช่น ปวด บวม แดง บริเวณที่ฉีดวัคซีน

ข. ผลข้างเคียงทั่วไป: ผู้รับวัคซีนบางรายอาจมีไข้ภายหลังการฉีดวัคซีนนี้ ซึ่งอาการไข้จะหายไปเอง หรือดูแลตนเองโดย กินยาลดไข้ Paracetamol แต่หากอาการไข้ไม่ดีขึ้นภายใน 2-3 วันหลังฉีดวัคซีนนี้ หรืออาการแย่ลง ผู้รับวัคซีนควรรีบมาโรงพยาบาล

*อย่างไรก็ตาม หากผู้รับวัคซีนมีอาการแพ้ยา/แพ้วัคซีนนี้ เช่น มีผื่นคันขึ้นตามลำตัว ริมฝีปาก เปลือกตา/หนังตา ใบหน้า บวม หายใจไม่สะดวก/หายใจลำบาก ผู้รับวัคซีนควรรีบพบแพทย์/พยาบาล/มาโรงพยาบาลโดยทันที/ ฉุกเฉิน

วัคซีนป้องกันโรคอีสุกอีใสเหมาะสำหรับใคร? และมีกำหนดการฉีดวัคซีน อย่างไร?

โดยทั่วไป วัคซีนโรคอีสุกอีใสเหมาะสำหรับเด็กที่มีอายุตั้งแต่ 1 ปีขึ้นไป ซึ่งสมาคมโรคติดเชื้อในเด็กแห่งประเทศไทย แนะนำวัคซีนป้องกันโรคอีสุกอีใสเป็นวัคซีนเสริม แนะนำให้ฉีดทั้งสิ้น 2 ครั้ง ครั้งแรกเมื่ออายุ 12-18 เดือน และอีกครั้งหนึ่งเมื่ออายุ 4-6 ปี *อย่างไรก็ดี หากมีการระบาดของโรคอีสุกอีใส วัคซีนเข็มที่สองอาจฉีดก่อนอายุ 4 ปีก็ได้ทั้งนี้ขึ้นกับดุลพินิจของแพทย์ แต่ต้องห่างจากครั้งแรกอย่างน้อย 3 เดือน

ในกรณีที่ผู้รับวัคซีนอายุมากกว่า 13 ปี ให้ฉีด 2 เข็ม ห่างกันอย่างน้อย 1 เดือน

วัคซีนป้องกันโรคอีสุกอีใสมีชื่อการค้าและบริษัทผู้ผลิต/จัดจำหน่ายใดบ้าง?

วัคซีนป้องกันโรคอีสุกอีใสในประเทศไทย มีชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิตหรือจัดจำหน่าย ดังนี้

บรรณานุกรม

  1. Chickenpox VIS. Centers for Disease Control and Prevention. http://www.cdc.gov/vaccines/parents/diseases/child/varicella-basics-bw.pdf [2016,Aug13]
  2. Chickenpox. Vaccines.gov. http://www.vaccines.gov/diseases/chickenpox [2016,Aug13]
  3. WHO Weekly epidemiological record. 2014;89:265-88.
  4. Varicella Vaccine Update. AMERICAN ACADEMY OF PEDIATRICS Committee on Infectious Diseases. Pediatrics 2000;105;136
  5. ตารางการให้วัคซีน สมาคมโรคติดเชื้อในเด็กแห่งประเทศไทย http://www.hpb.gov.sg/HOPPortal/dandc-article/9642 [2016,Aug13]
  6. อัจฉรา ตั้งสถาพรพงษ์. วัคซีนป้องกันโรคอีสุกอีใส. สมาคมโรคติดเชื้อในเด็กแห่งประเทศไทย