ลีโนกราสทิม (Lenograstim)
- โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
- 1 พฤษภาคม 2561
- Tweet
- บทนำ
- ลีโนกราสทิมมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?
- ลีโนกราสทิมมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
- ลีโนกราสทิมมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
- ลีโนกราสทิมมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
- เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?
- หากลืมมารับการฉีดยาควรทำอย่างไร?
- ลีโนกราสทิมมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
- มีข้อควรระวังการใช้ลีโนกราสทิมอย่างไร?
- ลีโนกราสทิมมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
- ควรเก็บรักษาลีโนกราสทิมอย่างไร?
- ลีโนกราสทิมมีชื่ออื่นอีกไหม?ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
- บรรณานุกรม
- ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
- ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
- จีซีเอสเอฟ (G-CSF)
- แกรนูโลไซต์ แมโครฟาจ โคโลนี-สติมิวเลตทิงแฟกเตอร์: จีเอมซีเอสเอฟ (Granulocyte Macrophage colony -stimulating factor: GM-CSF)
- โคโลนีสติมิวเลตทิงแฟกเตอร์ (Colony Stimulating Factor)
- มะเร็ง (Cancer)
- ยาเคมีบำบัด (Cancer chemotherapy)
- การปลูกถ่ายสเต็มเซลล์จากเลือด การปลูกถ่ายไขกระดูกในโรคมะเร็ง (Peripheral blood stem cell and bone marrow transplantation in cancer)
บทนำ
ยาลีโนกราสทิม(Lenograstim) เป็นยาที่ใช้รักษาภาวะเม็ดเลือดขาวชนิดนิวโทรฟิล(Neutrophils)ต่ำจากสาเหตุต่างๆ เช่น ได้รับยาเคมีบำบัด หรือเพิ่งได้รับการปลูกถ่ายไขกระดูกมาใหม่ๆ ยานี้มีโครงสร้างคล้ายกับสารไกลโคโปรตีน(Glycoprotein)ของร่างกายซึ่งมีชื่อเรียกเฉพาะว่า “Granulocyte-Colony Stimulating Factor หรือเขียนย่อๆว่า G-CSF” ซึ่งโปรตีน/ยาชนิดนี้จะทำหน้าที่กระตุ้นเซลล์ต้นกำเนิดของเม็ดเลือดในไขกระดูกให้เกิดการแบ่งตัวของเม็ดเลือดขาวนิวโทรฟิลเพิ่มขึ้น
ยาลีโนกราสทิม มีชื่ออื่นเช่น Granulocyte-colony stimulating factor (G CSF) หรือ Non-pegylated human granulocyte colony stimulating factor หรือ Colony-stimulating factor 3 (CSF 3) หรือ Recombinant human granulocyte stimulating factor
รูปแบบเภสัชภัณฑ์ของยาลีโนกราสทิมเป็นแบบยาฉีด ที่สามารถฉีดเข้าหลอดเลือดหรือผิวหนังก็ได้ ตับจะเป็นอวัยวะที่คอยเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของยาชนิดนี้ ร่างกายต้องใช้เวลาประมาณ 3–4 ชั่วโมงเพื่อขับยาลีโนกราสทิมออกจากกระแสเลือดโดยผ่านทิ้งไปกับปัสสาวะ
มีข้อควรระวัง ข้อห้ามใช้ และข้อควรทราบบางประการ ของยาลีโนกราสทิมดังนี้
- ห้ามใช้กับผู้แพ้ยานี้
- ห้ามใช้กับผู้ที่ป่วยด้วยมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด Myeloid leukemia
- ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วย โรคปอดบวม โรคตับ โรคไต ในระยะรุนแรง
- ระวังการใช้ยานี้กับสตรีมีครรภ์ สตรีในภาวะให้นมบุตร ด้วยผู้ป่วยกลุ่มนี้มีความเสี่ยงต่อการเกิดผลข้างเคียงรุนแรงจากการใช้ยาทุกประเภท
- ยาชนิดนี้ไม่ใช่ยารักษาโรคมะเร็ง แต่เป็นยาที่สามารถสนับสนุนผู้ป่วยมะเร็งที่มีภาวะ เม็ดเลือดขาวต่ำจากยารักษามะเร็ง/ยาเคมีบำบัด
- จากกลไกการออกฤทธิ์ของยาลีโนกราสทิมที่กระตุ้นให้ไขกระดูกสร้างเม็ดเลือดขาวสูงขึ้น จึงต้องระวังเรื่องภาวะเม็ดเลือดขาวในกระแสเลือดสูงเกินไป และถือเป็นเหตุผลสำคัญที่ผู้ป่วยต้องมาโรงพยาบาลเพื่อรับการตรวจเม็ดเลือด(การตรวจCBC)เป็นระยะๆตามที่แพทย์นัดหมาย
- กรณีพบอาการ ปวดกระดูก เจ็บหน้าอก แน่นหน้าอก ปวดศีรษะ หรือมีไข้ หลังจากได้รับยานี้ ผู้ป่วยต้องรีบกลับมา/โรงพยาบาล/ขอคำแนะนำจากแพทย์ ห้ามใช้ยาอื่นใดมารักษาอาการโดยมิได้ขอคำปรึกษาจากแพทย์เสียก่อน
สำหรับประเทศไทย ยาลีโนกราสทิมถูกกำหนดให้เป็นยาควบคุมพิเศษที่ต้องใช้ภายใต้คำสั่งของแพทย์เท่านั้น และเราจะพบเห็นการใช้ยาชนิดนี้แต่ในสถานพยาบาลเท่านั้น
ลีโนกราสทิมมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?
ยาลีโนกราสทิมมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น
- เป็นยากระตุ้นการสร้างเม็ดเลือดขาวชนิดนิวโทรฟิล หลังจากได้รับการทำเคมีบำบัด/ให้ยาเคมีบำบัด
- ใช้เป็นยาร่วมในการปลูกถ่ายไขกระดูก
- บำบัดอาการเม็ดเลือดขาวนิวโทรฟิลต่ำตั้งแต่กำเนิด
ลีโนกราสทิมมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
ยาลีโนกราสทิม เป็นยาชีวะสังเคราะห์ที่มีกลไกการออกฤทธิ์ที่เลียนแบบการทำงานของ G-CSF ซึ่งเป็นปัจจัยในการกระตุ้นเซลล์ไขกระดูกให้สร้างเม็ดเลือดขาวชนิดนิวโทรฟิลให้เจริญเติบโตและสมบูรณ์ขึ้นมาทดแทนเม็ดเลือดขาวนิวโทรฟิลที่ตายหรือที่ได้รับผลกระทบจากการทำเคมีบำบัด
ลีโนกราสทิมมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยาลีโนกราสทิมมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น
- ยาฉีดที่บรรจุ Lenograstim ขนาด 100 และ 250 ไมโครกรัม/ขวด
ลีโนกราสทิมมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
ยาลีโนกราสทิมมีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา เช่น
ก. สำหรับกระตุ้นการสร้างเม็ดเลือดขาวชนิดนิวโทรฟิลหลังทำเคมีบำบัด:
- ผู้ใหญ่และเด็กอายุมากกว่า 2 ปี: แพทย์จะให้ยากับผู้ป่วยหลังจากการทำเคมีบำบัดผ่านไปแล้ว 24 ชั่วโมง โดยฉีดยาเข้าใต้ผิวหนัง 150 ไมโครกรัม/พื้นที่ผิวของร่างกาย 1 ตารางเมตร/วัน แพทย์อาจต้องให้ยาต่อเนื่องจนกระทั่งมีปริมาณเม็ดเลือดขาวนิวโทรฟิลในเลือดสูงขึ้นมาในระดับปกติ โดยทั่วไประยะเวลาในการรักษาสูงสุดไม่เกิน 28 วัน
ข. สำหรับบำบัดเม็ดเลือดขาวนิวโทรฟิลต่ำตั้งแต่กำเนิด:
- ผู้ใหญ่และเด็กอายุมากกว่า 2 ปี: ฉีดยาเข้าใต้ผิวหนัง 5 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/วัน แพทย์ อาจเพิ่มขนาดการให้ยาเป็น 20 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/วัน ระยะเวลาใช้ยาอยู่ในช่วง 7-14 วัน ขนาดการใช้ยาต้องเป็นไปตามการตอบสนองของร่างกายผู้ป่วย แพทย์จะเป็นผู้พิจารณาระยะเวลาการให้ยาได้เหมาะสมและปลอดภัยที่สุด
ค. สำหรับใช้ร่วมในกระบวนการปลูกถ่ายไขกระดูก:
- ผู้ใหญ่และเด็กอายุมากกว่า 2 ปี: หยดยาเข้าหลอดเลือดดำ 150 ไมโครกรัม/พื้นที่ผิวของร่างกาย 1 ตารางเมตร/วัน โดยใช้เวลาให้ยา 30 นาทีขึ้นไป การให้ยาต้องกระทำหลังจากปลูกถ่ายไขกระดูกไปแล้ว 24 ชั่วโมง ระยะเวลาใช้ยาสูงสุดไม่เกิน 28 วัน
อนึ่ง:
- มารับการฉีดยานี้อย่างต่อเนื่อง ตรงตามแพทย์นัดหมายทุกครั้ง
- ทั่วไป การหยุดให้ยานี้ แพทย์จะใช้เกณฑ์ตรวจนับจำนวน เม็ดเลือดขาว เกล็ดเลือด ที่มีระดับเพิ่มขึ้นจนเข้าเกณฑ์มาตรฐาน
- เด็กอายุตั้งแต่2ปีลงมา: การใช้ยานี้และขนาดยาขึ้นกับดุลพินิจของแพทย์เป็นกรณีๆไป
*****หมายเหตุ: ขนาดและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้นไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ
เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาลีโนกราสทิม ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้
- ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจขัด/หายใจลำบาก
- มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาลีโนกราสทิมอาจ ส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรือเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
- หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้
หากลืมมารับการฉีดยาควรทำอย่างไร?
กรณีไม่สามารถมารับการฉีดยาลีโนกราสทิม ให้ผู้ป่วยรีบติดต่อแพทย์/พยาบาล/บุคคลากรทางการแพทย์ผู้ที่ทำการรักษาดูแลผู้ป่วย เพื่อทำการนัดหมายการได้รับยาใหม่โดยเร็ว
ลีโนกราสทิมมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
ยาลีโนกราสทิมสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกายดังนี้ เช่น
- ผลต่อระบบกล้ามเนื้อและกระดูก: เช่น ปวดกระดูก ปวดกล้ามเนื้อ
- ผลต่อม้าม: เช่น ในผู้ป่วยบางรายอาจพบอาการม้ามแตก
- ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น คลื่นไส้อาเจียน ปวดท้อง ท้องเสีย
- ผลต่อระบบประสาท: เช่น ปวดศีรษะ มีอาการอ่อนเปลี้ยเพลียแรง/อ่อนเพลีย
- ผลต่อผิวหนัง: เช่น ผมร่วง อาจพบผื่นคัน
- ผลต่อระบบเลือด: เช่น เกล็ดเลือดต่ำ มีภาวะเม็ดเลือดแดงรูปเคียว
- ผลต่อตับ: เช่น เอนไซม์การทำงานของตับในเลือดเพิ่มขึ้น
- ผลต่อระบบทางเดินหายใจ: เช่น หายใจขัด ไอเป็นเลือด
มีข้อควรระวังการใช้ลีโนกราสทิมอย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ยาลีโนกราสทิม เช่น
- ห้ามใช้กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยานี้ หรือแพ้ส่วนประกอบของยานี้
- ห้ามใช้ยาลีโนกราสทิม ภายใน 24 ชั่วโมงหลังเข้ารับการทำเคมีบำบัด
- ห้ามใช้ยานี้กับสตรีมีครรภ์ สตรีในภาวะให้นมบุตร นอกจากมีคำสั่งแพทย์
- ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยมะเร็งประเภท Myeloid leukemia
- ระวังเกิดกลุ่มอาการเม็ดเลือดขาวมากเกินปกติ การหายใจล้มเหลวเฉียบพลัน และความผิดปกติของม้าม
- ผู้ป่วยต้องได้รับการตรวจประเมินการทำงานของระบบอวัยวะต่างๆของร่างกาย หลังได้รับยาลีโนกราสทิมตามคำแนะนำขงแพทย์ เช่น การทำงานของ ปอด ตับ ไต ม้าม
- ปฏิบัติตามคำแนะนำของ แพทย์ พยาบาล เภสัชกร และมารับการให้ยานี้ตามแพทย์นัดหมายทุกครั้ง
- ห้ามใช้ยาหมดอายุ
- ห้ามเก็บยาหมดอายุ
***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาลีโนกราสทิมด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ
ลีโนกราสทิมมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ยาลีโนกราสทิมมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น
- ห้ามใช้ยาลีโนกราสทิมร่วมกับยา Bleomycin, Cyclophosphamide, และ Methotrexate เพราะจะทำให้เกิดพิษ(ผลข้างเคียงรุนแรง)กับปอด เช่น ปอดอักเสบรุนแรง
ควรเก็บรักษาลีโนกราสทิมอย่างไร?
ควรเก็บยาลีโนกราสทิม ภายใต้อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส(Celsius) ห้ามเก็บยาในช่องแข็งตู้เย็น เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
ลีโนกราสทิมมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
ยาลีโนกราสทิม มียาชื่อการค้าและบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น
| ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
|---|---|
| Granocyte (แกรโนไซต์) | Chugai |
อนึ่ง ยาชื่อการค้าอื่นของยานี้ เช่น Neupogen , Granix , Zarxio
