
รักษ์สุขภาพ - ตอนที่ 3 ชุมชนจุลินทรีย์ (1)
- โดย ดร. วิทยา มานะวาณิชเจริญ
- 5 กุมภาพันธ์ 2568
- Tweet
ชุมชนจุลินทรีย์ (Microbiome) ในทางเดินอาหาร (Digestive tract) ของคนเรา โดยเฉพาะในปากและลำไส้ (Intestine) มีทั้ง แบคทีเรีย, ไวรัส, เชื้อรา (Fungus), และยีสต์อยู่ โดยอาศัยเป็นชุมชน เราจะมองไม่เห็นจุลินทรีย์เหล่านี้ ด้วยตาเปล่า ต้องใช้กล้องจุลทรรศน์ (Microscope) ส่องเอา
กลุ่มยีนในเซลล์ของร่างกายของสิ่งมีชีวิต (Genome) มีประมาณ 25,000 ประเภท โดยที่เซลล์ของร่างกายคนเรามีประมาณ 30 ล้านล้าน (Trillion) ตัว แต่งานวิจัยพบว่า ชุมชนจุลินทรีย์ในลำไสของคนรามี 3.3 ล้านชนิด ซึ่งถ้านับเป็นจำนวนเซลล์ก็มีมากกว่า เซลล์ในร่างกายของเราเสียอีก
จุลินทรีย์ในลำไส้ดำรงชีพ, สื่อสาร (Communicate), และประสานงาน (Coordinate) กับเซลล์ของนานาระบบ ในร่างกายรวมทั้งระบบภูมิคุ้มกันโรค (Immune) ซึ่ง 80% ของเซลล์ที่เป็นกำลังพลของระบบคุ้มกันดำรงอยู่ในลำไส้ โรคเรื้อรัง (Chronic) เกือบทุกตัว มีความสัมพันธ์โดยตรงกับชนิดของแบคทีเรียในลำไส้
แบคทีเรีย ดังกล่าวสื่อสารกับเซลล์สมอง, เซลล์ผิวหนัง, และเซลล์เส้นผม โดยมีส่วนร่วมกำกับ (Regulate) การทำงาน (Functioning) ของเซลล์และเนื้อเยื่อ (Tissue) เหล่านั้น ทำให้แบคทีเรียในลำไส้มีผลต่อภูมิคุ้มกันโรค, ฮอร์โมน, ความผ่องใส (Glowing) ของผิวหนัง, ความมัน (Grease) ของผิวหนัง, และอารมณ์
จุลินทรีย์ก็มีบทบาท (Role) สำคัญต่อการป่วยและหายจากมะเร็ง (Cancer) โดยเฉพาะมีงานวิจัยที่รักษาผู้ป่วยด้วยยาในกลุ่มปลดการหยุดของเม็ดเลือดขาว (Checkpoint inhibitor) ซึ่งพบว่า ผู้ป่วยที่กินอาหารมีกากใย (Fiber) มาก และจุลินทรีย์ในลำไส้มีความหลากหลายมาก จะตอบสอนง (Respond) ต่อยารักษามะเร็งได้ดีกว่า ผู้ป่วยที่กินอาหารมีกากใยน้อย หรือจุลินทรีย์ในสำไส้มีความหลากหลายน้อย
แล้วยังมีงานวิจัยอีกชิ้นหนึ่งที่พบว่า เมื่อเอาอุจจาระ (Stool) ของคนที่ตอบสอนงต่อยารักษามะเร็ง ไปปลูกถ่าย (Transplant) ให้แก่คนที่ไม่ตอบสนองต่อยารักษามะเร็ง ก็มีผลให้คนที่ได้รับการปลูกถ่ายอุจจาระตอบสนองต่อยารักษามะเร็งได้ดีขึ้น
กลไก (Mechanism) ที่จุลินทรีย์ในลำไส้ ทรงอิทธิพล (Influence) ต่อการทำงานของเซลล์ในร่างกายคนเรานั้น ดำเนินไปโดยจุลินทรีย์ย่อยกากใยในอาหารที่เรากินเข้าไป ให้กลายเป็นโมเลกุล (Molecule) กรดไขมันสายโซ่สั้น (Short-chain fatty acid: SCFA) ซึ่งส่วนหนึ่งใช้เป็นอาหารของเซลล์เยื่อบุผิว (Epithelium) ลำไส้ และเซลล์ระบบภูมิคุ้มกัน อีกส่วนหนึ่งถูกดูดซึม (Absorb) เข้าสู่กระแสเลือด (Blood stream) ส่งผลไปช่วยการทำงาน (Function) ของนานาเซลล์ในร่างกาย
จุลินทรีย์ในลำไส้บางตัว ยังสามารถผลิตสารเคมี (Chemical) ในการเชื่อมสัญญาณสื่อประสาท (Neuro-transmitter) เช่น โดปามีน (Dopamine), อะดรีนาลีน (Adrenaline), และการบา (GABA = Gamma-Aminobutyric acid) ทำให้จุลินทรีย์นั้นมีบทบาทต่อการทำงานของระบบประสาท (Nervous system) และสมอง ตลอดจนโรคของระบบประสาทและสมองด้วย
แหล่งข้อมูล
- สันต์ ใจยอดศิลป์, นพ. (2560). สุขภาพดีด้วยตัวคุณเอง: Good Health by Yourself (eBook). พิมพ์ครั้งที่ 2 กรุงเทพฯ: บริษัท พิมพ์สวย จำกัด.
- สันต์ ใจยอดศิลป์, นพ. และ พญ. ดร. พิจิกา วัชราภิชาต (2566). Healthy Life Bible คัมภีร์สุขภาพดี: สุขภาพดีได้ง่ายๆ ด้วยตัวเอง. พิมพ์ครั้งที่ 2 กรุงเทพฯ: บริษัท ฟรีมาย์ พับลิชชิ่ง จำกัด.