ยาสแตติน (Statin)
- โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
- 25 ตุลาคม 2563
- Tweet
- บทนำ
- ยาสแตตินมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
- ยาสแตตินมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
- ยาสแตตินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
- ยาสแตตินมีขนาดรับประทานอย่างไร?
- เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
- หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
- ยาสแตตินมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
- มีข้อควรระวังการใช้ยาสแตตินอย่างไร?
- ยาสแตตินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
- ควรเก็บรักษายาสแตตินอย่างไร?
- ยาสแตตินมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
- บรรณานุกรม
- ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
- ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
- ไขมันในเลือดสูง (Dyslipidemia)
- โรคหลอดเลือดแดงแข็ง โรคท่อเลือดแดงและหลอดเลือดแดงแข็ง (Atherosclerosis)
- โรคหัวใจ โรคหัวใจและหลอดเลือด (Heart disease หรือ Cardiovascular disease)
- โรคหัวใจ: โรคหลอดเลือดหัวใจ (Coronary artery disease)
- อัมพาต อัมพฤกษ์ โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)
- โรคอ้วน และ น้ำหนักตัวเกิน (Obesity and overweight)
บทนำ
วงการแพทย์ได้นำกลุ่มยาสแตติน (Statin หรือ HMG-CoA reductase inhibitor หรือ 3-hydroxy-3-methyl-glutaryl-coenzyme A reductase inhibitor หรือ HMGCR inhibitor ) มาใช้รักษาภาวะ/โรคไขมันในเลือดสูง โดยยาจะไปชะลอการสร้างคอเลสเตอรอลที่ตับ และเป็นที่ทราบกันดีว่าการมีไขมันในหลอดเลือดสูงอาจเป็นสาเหตุของโรคหลอดเลือดหัวใจ กลุ่มยาสแตตินจึงเข้ามามีบทบาทโดยทำหน้าที่ป้องกันการเกิดภาวะหลอดเลือดหัวใจตีบตัน (โรคหลอดเลือดหัวใจ) และลดความเสี่ยงในการเกิดโรคต่างๆของหัวใจ
นับตั้งแต่ปี ค.ศ. 2010 (พ.ศ. 2553) ยากลุ่มสแตตินได้ถูกวางจำหน่ายในตลาดยาหลายรายการ ตัวอย่างเช่น Atorvastatin, Fluvastatin, Pitavastatin, Pravastatin, Rosuvastatin, และ Simvastatin
ในทางคลีนิกพบว่า ประสิทธิภาพของยาแต่ละตัวในกลุ่มยาสแตตินนี้ ยังไม่มีสถิติที่ชี้วัดโดยตรงว่า ยาตัวไหนออกฤทธิ์ได้ดีที่สุด ปลอดภัยที่สุด หรือมีผลข้างเคียงน้อยที่สุด ทั้งนี้น่าจะเป็นที่การตอบสนองของยาในผู้ป่วยแต่ละรายมีความแตกต่างกันออกไป
สำหรับประเทศไทยโดยสำนักคณะกรรมการอาหารและยาได้บรรจุ Atorvastatin และ Simvastatin ลงในบัญชียาหลักแห่งชาติ โดยใช้เป็นยารักษาภาวะไขมันในเลือดผิดปกติ และใช้ในเชิงป้องกัน โรคหัวใจ:โรคหลอดเลือดหัวใจ และ อัมพาต: โรคหลอดเลือดสมอง
ยาสแตติน จัดอยู่ในหมวดยาอันตราย มีข้อห้ามใช้ร่วมกับยาตัวอื่นหลายรายการ มีระยะเวลาในการรับประทานที่เฉพาะเจาะจง รวมถึงข้อจำกัดในการใช้ยาสำหรับผู้ป่วยแต่ละคนแตกต่างกันออกไป ผู้ ป่วยต้องรับประทานยาตามคำแนะนำของแพทย์เท่านั้น ห้ามมิให้หาซื้อยามารับประทานเอง
ยาสแตตินมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
ยาสแตตินมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น
- รักษาภาวะ/โรคไขมันในเลือดสูง เช่น มีคอเลสเตอรอล และ/หรือ ไขมันคอเลสเตอรอลชนิดที่ไม่ดี/แอลดีแอล (LDL) และ/หรือไตรกลีเซอไรด์ (Triglyceride) ในเลือดสูง
- ใช้ร่วมรักษาอาการโรคหลอดเลือดหัวใจ และโรคหลอดเลือดสมอง อันมีสาเหตุจากไขมันในเลือดสูง
- ช่วยเพิ่มระดับไขมันคอเลสเตอรอลชนิดที่ดีหรือเอชดีแอล (HDL) ในเลือด
ยาสแตตินมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
ยากลุ่มสแตติน มีกลไกการออกฤทธิ์ โดยตัวยาจะเข้าไปยับยั้งเอนไซม์ที่เรียกว่า HMG - CoA reductase (3-hydroxy-3-methyl-glutaryl-CoA reductase, เอนไซม์เกี่ยวข้องกับการสร้างคอเลส เตอรอล) ในตับ ทำให้เกิดการชะลอการสร้างคอเลสเตอรอล ด้วยกลไกดังกล่าวจึงทำให้ระดับไขมันในเลือดลดลง
ยาสแตตินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยาสแตตินมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น
- ยาเม็ด ขนาด 2, 10, 20, 40, 80 มิลลิกรัม/เม็ด
- ยาแคปซูล ขนาด 20, 40 มิลลิกรัม/แคปซูล
ยาสแตตินมีขนาดรับประทานอย่างไร?
ยาสแตตินมีหลายตำรับยา ดังนั้นจะกล่าวถึงเฉพาะตัวยาที่ใช้บ่อยซึ่งมีขนาดรับประทาน เช่น
1. Simvastatin : เช่น
ก. สำหรับบำบัดรักษาโรคหลอดเลือดหัวใจ: เช่น
- ผู้ใหญ่: รับประทาน 10 - 20 มิลลิกรัมวันละครั้งเวลาเย็น
ข. สำหรับลดไขมันในเลือด: เช่น
- ผู้ใหญ่: รับประทาน 10 - 40 มิลลิกรัมวันละครั้งเวลาเย็น
2. Atorvastatin: เช่น
ผู้ใหญ่: รับประทาน 10 - 80 มิลลิกรัมวันละครั้ง
3. Fluvastatin: เช่น
ผู้ใหญ่: รับประทาน 40 มิลลิกรัมวันละครั้ง
4. Pitavastatin: เช่น
ผู้ใหญ่: รับประทาน 1 - 2 มิลลิกรัมวันละครั้ง อาจเพิ่มขนาดรับประทานสูงสุดเป็น 4 มิลลิ กรัม/วัน
5. Pravastatin: เช่น
ผู้ใหญ่: เริ่มต้นรับประทานที่ 10 มิลลิกรัมวันละครั้ง จากนั้นปรับเป็นขนาดเพื่อคงระดับการรักษา 10 - 40 มิลลิกรัม/วัน
6. Rosuvastatin: เช่น
ผู้ใหญ่: เริ่มต้นรับประทานที่ 5 - 10 มิลลิกรัมวันละครั้ง หลังจากนั้น 2 - 4 สัปดาห์ อาจปรับขนาดรับประทานเป็นวันละ 20 มิลลิกรัม
อนึ่ง:
- เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก): ขนาดยาสแตตินทุกชนิดในเด็ก จะขึ้นกับสาเหตุการเกิดไขมันในเลือดสูง และอายุของเด็ก ซึ่งการใช้ยาต้องโดยคำแนะนำจากแพทย์เท่านั้น
- สามารถรับประทานยาสแตติน ก่อน หรือ พร้อมอาหารก็ได้
- ควรต้องจำกัดอาหารที่มีไขมันสูงร่วมในการรักษาด้วยยานี้ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการควบคุมระดับไขมันในเลือด
*****หมายเหตุ: ขนาดยา และระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษา แพทย์ หรือเภสัชกร ก่อนเสมอ
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาสแตติน ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น
- ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก /หอบเหนื่อย
- มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาสแตตินอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
- หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/ มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
หากลืมรับประทานยาสแตติน สามารถรับประทานยาเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการ รับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า
ยาสแตตินมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
ยาสแตตินสามารถก่อให้เกิดผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น
- ปวดท้อง
- ท้องอืด
- ท้องผูก หรือ ท้องเสีย
- ปวดหัว
- ตับอักเสบ
- กล้ามเนื้ออักเสบรุนแรง
- อาหารไม่ย่อย
- คลื่นไส้
- ข้อบวม
- มีภาวะน้ำตาลในเลือดสูง
- นอนไม่หลับ
- ผื่นคัน
- ระดับครีเอตีนฟอสโฟไคเนส (Creatine phosphokinase: CPK, เอนไซม์บอกการอักเสบของกล้ามเนื้อ)ในเลือดเพิ่มขึ้น
- ระดับเอนไซม์การทำงานของตับในเลือดเพิ่มขึ้น
- ดีซ่าน
- ภาวะกล้ามเนื้ออ่อนแรง
- เกล็ดเลือดต่ำ
- เกิดภาวะเจ็บหน้าอก
- ซึมเศร้า
- ตับอ่อนอักเสบ
- เกิดการติดเชื้อได้ง่ายในระบบทางเดินหายใจตอนบน/โรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจตอนบน และ
- ลมพิษ
มีข้อควรระวังการใช้ยาสแตตินอย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ยาสแตติน เช่น
- ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
- ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วย โรคตับ และโรคพิษสุราเรื้อรัง การใช้ยาต้องแพทย์เป็นผู้สั่งยาเท่านั้น
- ห้ามใช้ยานี้กับ สตรีตั้งครรภ์ และสตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
- การใช้ยานี้ในเด็ก ต้องโดยแพทย์สั่งยาเท่านั้น
- ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยที่มีภาวะกล้ามเนื้ออ่อนแรง
- ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยด้วยโรคไทรอยด์ฮอร์โมนต่ำ (ภาวะขาดไทรอยด์ฮอร์โมน) และผู้ ป่วยโรคไต
- ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยที่มีระดับครีเอตีนฟอสโฟไคเนส(CPK)ในเลือดสูง
- ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
- ห้ามใช้ยาหมดอายุ
- ห้ามเก็บยาหมดอายุ
***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาสแตตินด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตาม ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด เสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน
ยาสแตตินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ยาสแตตินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น
- การใช้ยา Simvastatin ร่วมกับยา Cyclosporin, Ketoconazole, Erythomycin เป็นข้อควรหลีกเลี่ยง ด้วยยาดังกล่าวอาจทำให้ระดับยา Simvastatin ในเลือดเพิ่มสูงขึ้นจนอาจได้รับผลข้างเคียงสูงขึ้นของ ยาSimvastatin ติดตามมา
- การใช้ยา Atorvastatin ร่วมกับยา Cyclosporin, Ketoconazole, Erythromycin เป็นข้อควรหลีกเลี่ยง ด้วยยาดังกล่าวอาจทำให้ระดับยา Atorvastatin ในเลือดเพิ่มสูงขึ้น จนอาจได้รับผลข้างเคียงสูงขึ้นของยาAtorvastatinติดตามมา
- การใช้ยา Fluvastatin ร่วมกับยา Rifampicin, Erythromycin สามารถทำให้ระดับยา Fluvastatin ในเลือดสูงขึ้น จนผู้ป่วยอาจได้รับผลข้างเคียงสูงขึ้นจากยาFluvastatin หากต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะเป็นผู้ปรับขนาดรับประทานเป็นกรณีๆไป
- การใช้ยา Pravastatin ร่วมกับยา Erythromycin เป็นข้อควรหลีกเลี่ยง ด้วยจะทำให้ระดับ ยา Pravastatin ในเลือดเพิ่มสูงขึ้น จนอาจได้รับผลข้างเคียงจากยาPravastatin สูงขึ้น
- การใช้ยา Rosuvastatin ร่วมกับยา Cyclosporin, Gemfibrozil สามารถทำให้ระดับยา Rosuvastatin ในกระแสเลือดเพิ่มขึ้น และก่อความเสี่ยงให้ผู้ป่วยได้รับผลข้างเคียงของยา Rosuvastatin สูงขึ้น หากจำเป็นต้องใช้ร่วมกัน แพทย์จะเป็นผู้ปรับขนาดรับประทานให้เหมาะสมเป็นรายบุคคลไป
ควรเก็บรักษายาสแตตินอย่างไร?
สามารถเก็บยาสแตติน เช่น
- เก็บยาที่อุณหภูมิห้อง
- เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อน และความชื้น
- เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง และ
- ไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ
ยาสแตตินมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
ยาชื่อการค้าของยาสแตติน และบริษัทผู้ผลิต เช่น
ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
---|---|
Bestatin (เบสแตติน) | Berlin Pharm |
Eucor (ยูคอร์) | Greater Pharma |
Ezetrol (อีเซทรอล) | MSD |
Lochol (โลคอล) | Siam Bheasach |
Simvas (ซิมวาส) | Masa Lab |
Simvor (ซิมวอร์) | Ranbaxy |
Torio (โทริโอ) | Unison |
Vytorin (วายโทริน) | MSD |
Zimmex (ซิมเม็กซ์) | Silom Medical |
Zimva (ซิมวา) | GPO |
Zocor (โซคอร์) | MSD |
Atorsan (อทอร์แซน) | Lek |
Atorvastatin Sandoz (อทอร์วาสแตติน แซนดอซ) | Sandoz |
Chlovas (คลอวาส) | Millimed |
Lipitor (ลิปิเตอร์) | Pfizer |
Lescol/Lescol XL (เลสคอล/เลสคอล เอ็กซ์แอล) | Novartis |
Livalo (ลิวาโล) | Kowa |
Mevalotin Protect (เมวาโลติน โพรเท็ก) | Daiichi Sankyo |
Crestor (เครสเตอร์) | AstraZeneca |
Rosuvastatin GPO (โรซุวาสแตติน) | Lek |
Rosuvastatin Sandoz (โรซุวาสแตติน แซนดอซ) | Sandoz |
บรรณานุกรม
- https://en.wikipedia.org/wiki/Statin [2020,Oct18]
- http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fThailand%2fdrug%2finfo%2fBestatin%2f%3ftype%3dbrief [2020,Oct18]
- http://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=simvastatin [2020,Oct18]
- http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fthailand%2fdrug%2finfo%2fsimvastatin%3fmtype%3dgeneric [2020,Oct18]
- http://pharmacologycorner.com/animation-statins-rosurvastatin-simvastatin/ [2020,Oct18]
- http://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=ATORVASTATIN [2020,Oct18]
- http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fthailand%2fdrug%2finfo%2ffluvastatin%3fmtype%3dgeneric [2020,Oct18]
- http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fThailand%2fdrug%2finfo%2fLivalo%2f%3ftype%3dfull#Indications [2020,Oct18]
- http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fThailand%2fdrug%2finfo%2fRosuvastatin%2520Sandoz%2f%3ftype%3dbrief [2020,Oct18]
- http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fThailand%2fdrug%2finfo%2fLipitor%2f%3ftype%3dbrief [2020,Oct18]
- http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fThailand%2fdrug%2finfo%2flescol-lescol%2520xl%2f%3ftype%3dbrief [2020,Oct18]
- http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fThailand%2fdrug%2finfo%2fLivalo%2f%3ftype%3dbrief [2020,Oct18]
- http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fThailand%2fdrug%2finfo%2fCrestor%2f%3ftype%3dbrief [2020,Oct18]
- https://www.drugs.com/drug-interactions/simvastatin-index.html?filter=2#W [2020,Oct18]
- http://www.drugs.com/drug-interactions/atorvastatin-with-cyclosporine-276-0-763-0.html [2020,Oct18]
- https://www.drugs.com/drug-interactions/fluvastatin-with-robimycin-1127-0-1009-2676.html [2020,Oct18]
- https://www.drugs.com/drug-interactions/erythromycin-with-pravastatin-1009-0-1929-0.html [2020,Oct18]
- https://medlineplus.gov/druginfo/meds/a692030.html#storage-conditions [2020,Oct18]