article detail

ยาทรามาดอล (Tramadol)

• โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
• 15 พฤษภาคม 2563
• Tweet

• บทนำ
• ยาทรามาดอลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
• ยาทรามาดอลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
• ยาทรามาดอลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
• ยาทรามาดอลมีขนาดรับประทานอย่างไร?
• เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
• หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
• ยาทรามาดอลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
• มีข้อควรระวังการใช้ยาทรามาดอลอย่างไร?
• ยาทรามาดอลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
• ควรเก็บรักษายาทรามาดอลอย่างไร?
• ยาทรามาดอลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
• บรรณานุกรม

• ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
• ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
• ยาแก้ปวด และยาพาราเซตามอล (Paracetamol)
• ยาเสพติด (Narcotic drug)
• ยาต้านเศร้า(Antidepressants)
• ยาคลายกังวล (Anxiolytic)
• ความดันในกะโหลกศีรษะสูง (Increased intracranial pressure)
• โรคระบบทางเดินหายใจ (Respiratory tract disease)

บทนำ

ยาทรามาดอล (Tramadol) เป็นยาที่มีฤทธิ์ยับยั้งอาการปวด ซึ่งมีกลไกการทำงานคล้ายกับอนุพันธุ์ของฝิ่น ยานี้มีจำหน่ายในหลายประเทศ สำหรับประเทศไทยจะคุ้นเคยกับยาชื่อการค้าว่า ‘ทรามาล (Tramal)’ เราสามารถพบรูปแบบการใช้ยานี้ทั้งในลักษณะยาเดี่ยวและยาผสม

หลังการรับประทาน ยาทรามาดอลจะถูกดูดซึมและเริ่มออกฤทธิ์ภายใน 1 ชั่วโมง จากนั้นจะถูกส่งไปเปลี่ยนโครงสร้างที่อวัยวะตับ และต้องใช้เวลาประมาณ 6 ชั่วโมงเพื่อกำจัดยาในกระ แสเลือด 50% ออกจากร่างกายโดยผ่านมาทางปัสสาวะ

กฎหมายยาของบ้านเรากำหนดให้ ยาทรามาดอล เป็น ‘ยาอันตราย ‘ การใช้ยานี้ต้องระมัดระ วัง และควรอยู่ภายใต้คำสั่งแพทย์เท่านั้น

ยาทรามาดอลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

ยาทรามาดอล มีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

• ระงับและบรรเทาอาการปวดระดับกลางไปจนกระทั่งระดับรุนแรง ทั้งชนิดอาการปวดแบบเฉียบพลัน และชนิดปวดแบบเรื้อรัง

ยาทรามาดอลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ทรามาดอล มีกลไกการออกฤทธิ์ที่สมอง โดยจะยับยั้งการดูดกลับของสารสื่อประสาทในสมอง 2 ตัว คือ Serotonin และ Norepinephrine อีกทั้งยังเพิ่มการหลั่งสาร เซโรโทนิน (Serotonin)ภายในสมองอีกด้วย ไม่เพียงเท่านี้ ทรามาดอล ยังเข้าไปจับกับตัวรับ (Receptor) ในสมองที่เรียกว่า Mu-Opiate Receptors และด้วยกลไกที่กล่าวมาทั้งหมดทำให้เกิดการระงับอาการปวดได้

ยาทรามาดอลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

รูปแบบการจัดจำหน่ายของยาทรามาดอล เช่น

ก. ชนิดยาเดี่ยว: เช่น

• ยาแคปซูลขนาดความแรง 50 มิลลิกรัม/แคปซูล
• ยาเม็ดขนาดความแรง 50 และ 100 มิลลิกรัม/เม็ด
• ยาฉีดขนาดความแรง 50 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร

ข. ชนิดยาผสม: เช่น

• ยาเม็ดขนาดความแรง 37.5 มิลลิกรัม/เม็ด

ยาทรามาดอลมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ขนาดรับประทานของยาทรามาดอล เช่น

• ผู้ใหญ่และเด็กอายุมากกว่า 14 ปีขึ้นไป: รับประทาน 50 - 200 มิลลิกรัม/วัน
• ในเด็กอายุต่ำกว่า 14 ปี: ขนาดรับประทานอยู่ในดุลพินิจของแพทย์

*อนึ่ง:

• สามารถรับประทานยานี้ก่อนหรือหลังอาหารก็ได้ โดยดื่มพร้อมน้ำสะอาด และห้ามเคี้ยวยา
• และประการสำคัญ ขนาดและระยะเวลาในการรับประทานยานี้ ต้องอยู่ในดุลยพินิจของแพทย์เท่านั้น

*****หมายเหตุ: ขนาดยา และระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษา แพทย์ หรือเภสัชกร ก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาทรามาดอล ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
• มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาทรามาดอลอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
• หากเป็นสุภาพสตรี ควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาทรามาดอล สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

ยาทรามาดอลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

อาจพบผลข้างเคียง (ผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา/ อาการข้างเคียง) หลังรับประทานยาทรามาดอล อาทิเช่น

• คลื่นไส้-อาเจียน
• ปากคอแห้ง
• วิงเวียนศีรษะ
• ปวดท้อง
• ท้องอืด อาหารไม่ย่อย
• ท้องผูก หรือ ท้องเสีย
• ง่วงนอน
• ปวดศีรษะ /ปวดหัว
• วิตกกังวล
• หงุดหงิด
• อ่อนเพลีย
• ผื่นคัน
• ปัสสาวะบ่อย
• เหงื่อออกมาก
• น้ำหนักลด
• ลมพิษ
• หัวใจเต้นผิดจังหวะ
• ความดันโลหิตสูง
• การมองภาพได้ไม่ชัดเจน
• ตับอักเสบ

มีข้อควรระวังการใช้ยาทรามาดอลอย่างไร?

ข้อควรระวังในการใช้ยาทรามาดอล เช่น

• ห้ามใช้ยานี้กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยานี้ และ/หรือ แพ้ยาแก้ปวดกลุ่มยาเสพติด เช่น มอร์ฟีน
• ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยด้วยพิษสุราเรื้อรัง/ โรคพิษสุรา
• ห้ามใช้ยานี้กับผู้ที่อยู่ในภาวะสลบ
• ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยที่มี โรคระบบทางเดินหายใจ และผู้ป่วยที่มีภาวะความดันในกะโหลกศีรษะสูง
• ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยด้วยโรคลมชัก
• ระวังการใช้ยานี้กับหญิงตั้งครรภ์ และหญิงที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
• การใช้ยานี้เป็นเวลาติดต่อกันนานๆอาจก่อให้เกิดการติดยา
• หลังใช้ยานี้อาจทำให้การควบคุมร่างกายด้อยประสิทธิภาพลงไป ควรหลีกเลี่ยงการทำ งานที่เกี่ยวข้องกับเครื่องจักร และ/หรือ การขับรถ
• ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
• ห้ามใช้ยาหมดอายุ
• ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาทรามาดอลด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิด ควรต้องปฏิบัติตาม ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด เสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ยาทรามาดอลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาทรามาดอลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

• การใช้ยาทรามาดอลร่วมกับเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ สามารถเพิ่มการกดประสาทส่วน กลางทำให้มีอาการ มึนงง อาการคล้ายคนเมา วิงเวียนศีรษะ มากยิ่งขึ้น จึงห้ามใช้ร่วมกัน
• การใช้ยาทรามาดอล ร่วมกับ ยาแก้ปวดชนิดที่เป็นยาเสพติด สามารถเพิ่มความเสี่ยงที่จะทำให้ผู้ใช้ยามีอาการชัก อึดอัดและหายใจไม่สะดวก/หายใจลำบาก มีอาการตัวสั่น การพูดจาติด ขัด เดินเซ เป็นต้น หากมีความประสงค์จะใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะปรับขนาดการรับประทานให้เหมาะสมกับผู้ป่วย ยาแก้ปวดชนิดเสพติดดังกล่าว เช่นยา Codeine และ Fentanyl
• การใช้ยาทรามาดอลร่วมกับยาต้านเศร้า สามารถกระตุ้นให้เกิดการชักได้ โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ ผู้ที่ติดสุรา ผู้ที่ป่วยเป็นเนื้องอกสมอง ซึ่งเป็นกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูง ยาต้านเศร้าดังกล่าว เช่นยา Amitriptyline
• การใช้ยาทรามาดอลร่วมกับยาคลายความวิตกกังวล/ยาคลายเครียด บางตัว สามารถเกิดผลข้างเคียงตามมา อาทิเช่น วิงเวียนศีรษะ ง่วงนอน การควบคุมสติสัมปชัญญะแย่ลง ยาคลายความวิตกกังกลดังกล่าว เช่นยา Diazepam, Lorazepam

ควรเก็บรักษายาทรามาดอลอย่างไร?

ควรเก็บยาทรามาดอลดังนี้ เช่น

• เก็บยาที่อุณหภูมิช่วง 15 - 30 องศาเซลเซียส (Celsius)
• บรรจุยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด และเก็บให้พ้นแสง/แสงแดด และความชื้น
• ไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ
• และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ยาทรามาดอลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาทรามาดอล มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต เช่น

บรรณานุกรม

1. http://en.wikipedia.org/wiki/Tramadol [2020,May9]
2. https://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fthailand%2fdrug%2finfo%2ftramadol%3fmtype%3dgeneric [2020,May9]
3. https://www.mims.com/Thailand/drug/AdvancedSearch/ [2020,May9]
4. http://www.drugs.com/drug-interactions/tramadol-index.html?filter=2#L[2020,May9]
5. http://www.drugs.com/cdi/tramadol.html [2020,May9]