ยาคุมกำเนิดฉุกเฉิน (Emergency contraceptive pill)

  • โดย รศ.ดร.นพ.บัณฑิต ชุมวรฐายี
  • 25 ธันวาคม 2555
  • Tweet

นิยาม

ยาคุมกำเนิดฉุกเฉิน หมายถึง ยาที่มีวัตถุประสงค์ในการนำมาใช้เพื่อป้องกันการตั้งครรภ์ หลังจากที่ได้มีเพศสัมพันธ์ไปแล้ว

ข้อบ่งชี้ทางการแพทย์ในการใช้ยาเหล่านี้ ได้แก่

  • การถูกข่มขืนกระทำชำเรา
  • การมีเพศสัมพันธ์ทางช่องคลอดโดยไม่ได้มีการป้องกันไว้ก่อน และ
  • วิธีการคุมกำเนิดที่ได้ใช้ไปมีข้อผิดพลาด เช่น ถุงยางอนามัยแตกรั่ว หรือลืมกินยาเม็ดคุมกำเนิดติดต่อกันมาแล้วถึงสามเม็ด

วิธีการใช้ยา

ให้เลือกใช้เพียงวิธีใดวิธีหนึ่งใน 2 วิธีต่อไปนี้ คือ

วิธีแรก รับประทานยาชนิดที่มีฮอร์โมนชนิดเลโวนอร์เจสเตรล (Levonorgestrel) อย่างเดียว (นี่คือยาคุมกำเนิดฉุกเฉินชนิดที่หาได้ง่ายทั่วไปครับ) ขนาด 0.75 มิลลิกรัม 2 เม็ด หรือ 1.5 มิลลิกรัม 1 เม็ด ครั้งเดียว ภายใน 72 ชั่วโมงแรก หลังจากการมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ได้ป้องกัน ซึ่งมีอัตราการตั้งครรภ์ (ป้องกันล้มเหลว) โดยรวม 1.1% และมีผลข้างเคียง คือ อาการคลื่นไส้อาเจียน น้อยกว่าวิธีที่สอง

วิธีที่สอง รับประทานยาคุมกำเนิดชนิดที่มีฮอร์โมน 2 ชนิดคือ เอธินิลเอสตราไดออล (Ethinyl estradiol) และเลโวนอร์เจสเตรล (Levonorgestrel) (นี่คือยาคุมกำเนิดธรรมดาชนิดที่หาได้ง่ายทั่วไปครับ) โดยขนาดจะขึ้นอยู่กับปริมาณของเอธินิลเอสตราไดออล และเลโวนอร์เจสเตรลที่มีอยู่ในเม็ดยาแต่ละเม็ด เช่น ขนาด 30/150 ไมโครกรัม ต้องรับประทานครั้งละ 4 เม็ด หรือขนาด 50/250 ไมโครกรัม ต้องรับประทานครั้งละ 2 เม็ด แต่ทั้งสองกรณีต้องรับประ ทาน 2 ครั้ง ห่างกัน 12 ชั่วโมง กล่าวคือรวมแล้ว 8 เม็ดในกรณีแรก และ 4 เม็ดในกรณีหลัง ดัง นั้นจึงต้องตรวจดูขนาดของตัวยาในแต่ละเม็ดก่อนที่จะรับประทานเสมอ ทั้งนี้วิธีนี้ มีอัตราการตั้ง ครรภ์ (ป้องกันล้มเหลว) โดยรวม 3.2%

อนึ่ง ในการใช้ยา เมื่อซื้อยา เพื่อให้ได้ประสิทธิภาพสูงสุดในการใช้ยา ควรปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนเสมอ และต้องอ่านฉลากยา ดูตัวยา และปริมาณยาให้ถูกต้องก่อนรับ ประทานยาเสมอ

ข้อควรระวัง

ทั้ง 2 วิธีข้างต้นนี้ ก่อนรับประทาน ไม่ต้องตรวจปัสสาวะดูการตั้งครรภ์ (เพื่อแยกการตั้ง ครรภ์มาระยะหนึ่งแล้วออกไปและกลัวว่ายาอาจเป็นอันตรายแก่ทารกในครรภ์) เพราะยามีความปลอดภัยสูง แต่ถ้าหากไม่มีประจำเดือนมาปกติภายใน 3 สัปดาห์หลังจากการรับประทานยานี้ ขอแนะนำให้ตรวจปัสสาวะดูการตั้งครรภ์ และหากตั้งครรภ์ จะมีโอกาสตั้งครรภ์นอกมดลูกได้สูงกว่าประชากรทั่วไป จึงควรไปพบแพทย์/สูติแพทย์แต่เนิ่นๆ หลังจากทราบว่าตั้งครรภ์ และแจ้งให้แพทย์ทราบด้วยว่าได้ใช้ยาคุมกำเนิดฉุกเฉินก่อนการตั้งครรภ์นี้ แพทย์จะได้ตรวจให้มั่นใจว่ามี หรือไม่มี การตั้งครรภ์นอกมดลูก (ท้องนอกมดลูก) ซึ่งอาจเป็นอันตรายถึงแก่ชีวิตได้

อื่นๆ

แนะนำอ่านเพิ่มเติม เรื่องยา ลีโวนอร์เจสเตรล (Levonorgestrel) ในเว็บ haamor.com

บรรณานุกรม

  1. Committee on Adolescence. Emergency Contraception. Pediatrics 2012; 130; 1174.