article detail

ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์ (Alpha-2 adrenergic blocker)

• โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
• 15 มีนาคม 2561
• Tweet

สารบัญ

• บทนำ
• ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?
• ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
• ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
• ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
• เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?
• หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
• ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
• มีข้อควรระวังการใช้ยากลุ่มแอลฟา2-แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์อย่างไร?
• ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
• ควรเก็บรักษายากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์อย่างไร?
• ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีชื่ออื่นอีกไหม?ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
• บรรณานุกรม

บทความที่เกี่ยวข้อง

• ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
• ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
• นกเขาไม่ขัน (Erectile dysfunction)
• ความดันโลหิตต่ำ (Hypotension)
• โรคตับ (Liver disease)
• โรคไต (Kidney disease)
• วิงเวียนศีรษะ อาการรู้สึกหมุน (Dizzy หรือ Vertigo)
• เวียนศีรษะ (Dizziness)

บทนำ

ในร่างกายคนเรา จะมีสารสื่อประสาทหลายชนิดที่มีการแสดงฤทธิ์แบบจำเพาะเจาะจงในลักษณะต่างๆ สารสื่อประสาทดังกล่าวจะต้องเข้ารวมตัวกับโปรตีนที่อยู่บริเวณปลายเซลล์ประสาทที่เรียกว่า ตัวรับ(Receptor) จึงจะส่งสัญญาณประสาท/กระแสประสาทเพื่อสั่งการให้อวัยวะต่างๆทำงาน “แอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์(Alpha-2 adrenergic receptor หรือ Alpha 2 receptor)” เป็นตัวรับที่พบมากในเนื้อเยื่อส่วนต่างๆของสมอง ตลอดจนกระทั่งของเซลล์ประสาทที่อยู่ตามอวัยวะต่างๆของร่างกาย

ทั้งนี้ สามารถสรุปหน้าที่ของตัวรับ แอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ ที่มีการตอบสนองต่อสารสื่อประสาทเป็นลำดับดังนี้

• ยับยั้งการปลดปล่อยสารสื่อประสาท Norepinephrine ออกจากเซลล์ประสาทกล่าวคือ เมื่อมี Norepinephrine ถูกปลดปล่อยจากเซลล์ประสาทเป็นจำนวนมาก และเกิดการรวมตัวของ Norepinephrine กับตัวรับชนิดแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ จะทำให้เกิดกลไกย้อนกลับ (Negative feedback) ไปที่เซลล์ประสาท ให้หยุดปลด ปล่อย Norepinephrine
• ทำให้ให้เกิดความดันโลหิตสูงในช่วงแรกสักพักหนึ่ง จากนั้นจะตามมาด้วย ความดันโลหิตต่ำ
• ทำให้มีภาวะหดตัวของหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำ
• ยับยั้งการหดตัวของกล้ามเนื้อเรียบในอวัยวะระบบทางเดินอาหาร
• ยับยั้งการสลายไขมันในร่างกาย
• ส่งผลให้เกิดภาวะสงบประสาท/กดสมอง และบรรเทาอาการปวด
• ยับยั้งการหลั่งฮอร์โมนอินซูลิน(Insulin) และจะกระตุ้นการหลั่งของฮอร์โมนกลูคากอน(Glucagon)จากตับอ่อน ซึ่งทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดเพิ่มขึ้น

สำหรับยาประเภท “แอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์(Alpha-2 adrenergic blocker หรือ Alpha-2 blocker หรือ Alpha-2 adrenergic receptors antagonist หรือ Alpha-2 adrenergic antagonist )”จะส่งผลให้กระตุ้นแอลฟา-2 รีเซพเตอร์ในลักษณะสวนทางหรือตรงกันข้าม(Antagonist) เช่น ส่งผลให้เกิดการปลดปล่อยสารสื่อประสาทอย่าง Norepinephrine , Dopamine, และ Serotonin ได้มากยิ่งขึ้น ตลอดจนกระทั่งกระตุ้นการหลั่งอินซูลินซึ่งช่วยให้ลดระดับน้ำตาลในกระแสเลือด

ตัวอย่างยาประเภทแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีดังนี้

• Medetomidine: ใช้สงบประสาทระหว่างการผ่าตัดในสัตว์เลี้ยง
• Atipamezole:ใช้สงบประสาทและระงับอาการปวดในสัตว์เลี้ยง ยาตัวนี้ได้ถูกวิจัยและกำลังทดลองนำมารักษาในผู้ป่วยโรคพาร์กินสัน
• Idazoxan: อยู่ระหว่างงานวิจัยใช้รักษาอาการซึมเศร้า และรักษาอาการทางจิตประสาท
• Yohimbine: ใช้รักษาอาการสมรรถภาพทางเพศเสื่อมในบุรุษ(ภาวะนกเขาไม่ขัน)
• Rauwolscine: เป็นสารแอลคาลอยด์(Alkaloid)ที่มีโครงสร้างต่างจากยา Yohimbine และใช้รักษาอาการสมรรถภาพทางเพศเสื่อม เช่นกัน

อนึ่ง การเลือกใช้ยาตัวใดในกลุ่มยาแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์ ใช้ในระยะเวลานานแค่ไหน เมื่อไหร่จะหยุดยานี้ได้ จะขึ้นอยู่กับการตอบสนองของร่างกายผู้ป่วยเอง แพทย์เท่านั้นจึงเป็นผู้ที่จะคัดเลือกตัวยานี้ที่เหมาะสมและปลอดภัยมากที่สุดสำหรับผู้ป่วย

ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

• รักษาอาการซึมเศร้า
• รักษาภาวะนกเขาไม่ขัน
• ใช้เป็นยาสงบประสาทและระงับอาการปวดในสัตว์

ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีกลไกการออกฤทธิ์โดย ตัวยาจะสนับสนุนให้มีการหลั่งสารสื่อประสาท อย่างเช่น Norepinephrine , Dopamine, และ Serotonin ซึ่งสารสื่อประสาทดังกล่าวที่เพิ่มขึ้น จะทำให้ภาวะซึมเศร้าเบาบางลง นอกจากนี้การได้รับยาแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์ อย่างเหมาะสม ยังจะทำให้หลอดเลือดบริเวณอวัยวะเพศชายมีการคลายตัว ส่งผลทำให้เกิดการแข็งตัวตามมา จากกลไกที่กล่าวมาทั้งหมด จึงก่อให้เกิดฤทธิ์ของการรักษาตามสรรพคุณ

ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายเท่าที่พบเห็นในปัจจุบันเป็น ยาแบบรับประทาน

ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

เพื่อความปลอดภัยต่อผู้บริโภค/ผู้ป่วย การใช้ยาใดๆซึ่งรวมยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิกบล็อกเกอร์ จะต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น

เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์ ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจขัด/หายใจลำบาก
• มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์ อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
• หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์ สามารถรับประทานยาทันทีเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า ให้รับประทานที่ขนาดปกติ

ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

กลุ่มยาแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์สามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกายดังนี้ เช่น

• ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด: เช่น ความดันโลหิตสูง หัวใจเต้นเร็ว
• ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น คลื่นไส้ อาเจียน
• ผลต่อสภาพจิตใจ: เช่น มีอาการวิตกกังวล
• ผลต่อผิวหนัง: เช่น ผิวหนังมีสีออกแดง

มีข้อควรระวังการใช้ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์อย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์ เช่น

• ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์
• ห้ามใช้กับผู้ที่มีความดันโลหิตต่ำ
• ห้ามใช้กับผู้ป่วย โรคตับ โรคไต
• ห้ามรับประทานร่วมกับสุราด้วยจะส่งผลให้เกิดผลข้างเคียงจากยานี้ที่รุนแรง
• ห้ามใช้ยานี้เกินขนาดที่แพทย์แนะนำ
• ห้ามใช้ยานี้นานเกินคำสั่งแพทย์
• ด้วยยากลุ่มแอลฟา-บล็อกเกอร์บางตัว ทำให้มีอาการวิงเวียนคล้ายเป็นลม จึงมี การแนะนำให้รับประทานยากลุ่มนี้ก่อนนอน
• ไม่แนะนำการใช้ยากลุ่มนี้กับเด็ก
• ยังไม่มีข้อมูลสนับสนุนผลเสียของการใช้ยานี้กับหญิงมีครรภ์ และหญิงที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร การจะใช้ยานี้ในผู้ป่วยกลุ่มนี้ จึงต้องให้แพทย์เป็นผู้พิจารณาตามความเหมาะสมเท่านั้น
• ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
• ห้ามใช้ยาหมดอายุ
• ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์ด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

• การใช้ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิกบล็อกเกอร์ร่วมกับยารักษาอาการสมรรถภาพทางเพศเสื่อมในบุรุษ เช่นยา Sildenafil สามารถทำให้ผู้ป่วยมีความดันโลหิตต่ำจนถึงขั้นเป็นลมได้ จึงห้ามใช้ยาร่วมกัน
• การใช้ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์ร่วมกับเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ สามารถทำให้เกิดภาวะความดันโลหิตต่ำอย่างมาก ผู้ป่วยจะรู้สึกวิงเวียนจนถึงขั้นเป็นลม จึงถือเป็นข้อห้ามรับประทานยากลุ่มนี้ร่วมกับสุราหรือเครื่องดื่ทประเภทแอลกอฮอล์

ควรเก็บรักษายากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์อย่างไร?

ควรเก็บยาแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์ ภายใต้คำแนะนำในเอกสารกำกับยา ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์ และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยากลุ่มแอลฟา-2 แอดรีเนอร์จิก บล็อกเกอร์ มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้า	บริษัทผู้ผลิต
Yohimbine (โยฮิมไบน์)	Aventis
Eredex (อีเรเดกซ์)	Herbal and Nutraceuticals Ltd.

บรรณานุกรม

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Alpha-2_adrenergic_receptor#Effects [2018,Feb24]
2. https://courses.washington.edu/conj/heart/arterioles2011.html [2018,Feb24]
3. https://en.wikipedia.org/wiki/Alpha-2_blocker [2018,Feb24]
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2342199 [2018,Feb24]