มีเบนดาโซล (Mebendazole)
- โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
- 29 พฤศจิกายน 2563
- Tweet
- บทนำ
- ยามีเบนดาโซลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
- ยามีเบนดาโซลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
- ยามีเบนดาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
- ยามีเบนดาโซลมีขนาดรับประทานอย่างไร?
- เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
- หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
- ยามีเบนดาโซลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
- มีข้อควรระวังการใช้ยามีเบนดาโซลอย่างไร?
- ยามีเบนดาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
- ควรเก็บรักษายามีเบนดาโซลอย่างไร?
- ยามีเบนดาโซลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
- บรรณานุกรม
- ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
- ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
- พยาธิปากขอ (Hookworm infection)
- พยาธิเส้นด้าย (Threadworm) หรือ พยาธิเข็มหมุด (Pinworm)
- พยาธิไส้เดือน (Ascariasis)
- ยาสามัญประจำบ้าน (Household remedies)
- ยาถ่ายพยาธิ (Anthelmintic Drugs)
- สะตีเวนส์จอห์นสัน (Stevens-Johnson syndrome)
บทนำ
ยาถ่ายพยาธิมีเบนดาโซล (Mebendazole ย่อว่า MBZ) ถูกพัฒนาโดยบริษัทแจนเซ่น (Janssen) ประ เทศสหรัฐอเมริกา มีฤทธิ์ฆ่าพยาธิ/หนอนพยาธิ์ต่างๆอาทิเช่น พยาธิเข็มหมุด พยาธิตัวกลม (เช่น พยาธิไส้เดือน) พยาธิปากขอ พยาธิแส้ม้า เป็นต้น
องค์การอนามัยโลก ระบุให้ยามีเบนดาโซลเป็นยาสำหรับสาธารณสุขขั้นมูลฐานของแต่ละประเทศ สำหรับประเทศไทยได้บรรจุยามีเบนดาโซลอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติเป็นที่เรียบร้อย แล้ว
สมัยวัยเด็ก หลายท่านคงได้ยินผู้ปกครองพูดว่าจะซื้อยาถ่ายพยาธิมาให้ลูกรับประทาน ซึ่ง ผลิตออกมามีรูปลักษณะคล้ายทอฟฟี และทำให้เด็กเชื่อว่าเป็นขนม อาจมีข้อเสียติดตามมา เพราะเด็กๆไม่รู้ว่านี่เป็นยาไม่ใช่ขนม หลายบ้านจึงอาจจะพบเห็นว่าลูกหยิบยามารับประทานเอง ด้วยความเข้าใจผิด ปัจจุบันกฏหมายมีข้อบังคับที่เข้มงวดทำให้ผลิตภัณฑ์ดูมีมาตรฐานมากขึ้น เช่น ยามีเบนดาโซลซึ่งมีรูปแบบบรรรจุภัณฑ์เป็นชนิดรับประทานเท่านั้น
ยามีเบนดาโซลถูกดูดซึมได้ไม่ค่อยดีนักจากระบบทางเดินอาหาร ยาส่วนน้อยที่ถูกดูดซึม เข้าสู่กระแสเลือด จะจับกับโปรตีน 95% จากนั้นจะถูกส่งไปที่ตับเพื่อเปลี่ยนโครงสร้างทางเคมี ร่างกายจะใช้เวลาประมาณ 3 - 6 ชั่วโมงในการขับยาปริมาณ 50% ออกมากับอุจจาระ และส่วนน้อยจะถูกขับออกกับปัสสาวะ
ยามีเบนดาโซลจัดเป็นยาอันตราย เพื่อความปลอดภัยก่อนการใช้ยาควรปรึกษาแพทย์ทุก
ยามีเบนดาโซลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
ยามีเบนดาโซลมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น
- สำหรับฆ่า/ถ่ายพยาธิ โดยสามารถออกฤทธิ์ฆ่าพยาธิหลายชนิดได้ภายในเวลาเดียวกัน เช่น
- พยาธิไส้เดือน
- พยาธิแส้ม้า
- พยาธิเข็มหมุด
- พยาธิเส้นด้าย
- พยาธิปากขอ
ยามีเบนดาโซลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
ยามีเบนดาโซลมีกลไกออกฤทธิ์โดยตัวยาจะทำลายการสร้างท่อลำเลียงอาหารภายในลำ ไส้ของหนอนพยาธิ ทำให้ปิดกั้นการดูดกลืนสารอาหารอื่นๆ เช่น น้ำตาลกลูโคลส (Glucose) ส่งผลให้พยาธิขาดสารอาหารและตายในที่สุด
ยามีเบนดาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยามีเบนดาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น
- รูปแบบยาเม็ด ขนาดความแรง 100 และ 500 มิลลิกรัม/เม็ด
- รูปแบบยาน้ำ ขนาดความแรง 100 มิลลิกรัม/ 5 มิลลิลิตร
ยามีเบนดาโซลมีขนาดรับประทานอย่างไร?
ยามีเบนดาโซล มีขนาดรับประทาน ดังนี้ เช่น
ก. ผู้ใหญ่และเด็ก( นิยามคำว่าเด็ก)ที่อายุเกิน 2 ปีขึ้นไป: เช่น
- สำหรับฆ่าพยาธิตัวกลม (บางครั้งอาจได้ยินชื่อว่า พยาธิหอยโข่ง (Angiostrongylo sis): รับประทานครั้งละ 100 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้งเช้า - เย็น เป็นเวลา 5 วัน
- สำหรับฆ่าพยาธิไส้เดือน (Ascariasis): รับประทานครั้งละ 100 มิลลิกรัม วันละครั้งเช้า - เย็น เป็นเวลา 3 วัน
- สำหรับฆ่าพยาธิปากขอ (Hookworm infection): รับประทานครั้งละ 100 มิลลิกรัม วัน ละ 2 ครั้งเช้า - เย็น เป็นเวลา 3 วัน
- สำหรับฆ่าพยาธิแส้ม้า (Whipworm infection): รับประทานครั้งละ 1 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้งเช้า - เย็น เป็นเวลา 3 วัน
- สำหรับฆ่าพยาธิเข็มหมุด (Pinworm infection): รับประทานครั้งแรก 100 มิลลิกรัมครั้ง เดียว จากนั้นอีก 2 สัปดาห์รับประทาน 100 มิลลิกรัมอีก 1 ครั้ง
ข. ในเด็กโดยเฉพาะในเด็กเล็ก: การใช้ยนี้ต้องเป็นคำแนะนำจากแพทย์เท่านั้น
*****หมายเหตุ: ขนาดยา และระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษา แพทย์ หรือเภสัชกร ก่อนเสมอ
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยามีเบนดาโซล ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น
- ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก /หอบเหนื่อย
- มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยามีเบนดาโซลอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
- หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ /มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
หากลืมรับประทานยามีเบนดาโซล สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับ การรับประทานยาในมื้อถัดไปไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า
ยามีเบนดาโซลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
ด้วยยามีเบนดาโซลถูกดูดซึมจากระบบทางเดินอาหารได้น้อย จึงพบผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/ อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆได้ไม่มากเท่าใด ยกเว้นผู้ป่วยที่มีภาวะของโรคตับ สามารถจะพบผลข้างเคียงจากยามีเบนดาโซลได้มากกว่าคนปกติ ซึ่งผลข้างเคียงที่อาจพบได้ เช่น
- ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น อาจมีอาการ คลื่นไส้อาเจียน ปวดท้อง ท้องเสีย
- ผลต่อตับ: เช่น หากใช้ยานี้ต่อเนื่องเป็นระยะเวลานานๆ สามารถก่อให้เกิดภาวะตับอักเสบชนิด Granulomatous hepatitis
- ผลต่อระบบเลือด/ระบบโลหิตวิทยา: เช่น อาจเกิดภาวะโลหิตจาง
- ผลต่อผิวหนัง: เช่น อาจมีอาการ ผื่นคัน ลมพิษ
- ผลต่อระบบระบบประสาท: เช่น สามารถพบอาการอ่อนแรง และง่วงนอน อาจมีอาการชัก เกิดขึ้นได้แต่พบน้อยราย
มีข้อควรระวังการใช้ยามีเบนดาโซลอย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ยามีเบนดาโซล เช่น
- ห้ามใช้กับผู้แพ้ยามีเบนดาโซล
- ห้ามใช้ยานี้กับเด็กที่มีอายุต่ำกว่า 2 ปี
- ห้ามใช้กับ หญิงตั้งครรภ์ และหญิงที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
- ควรต้องเฝ้าระวังระบบเลือด และตรวจสอบระบบการทำงานของตับ กับผู้ป่วยที่ใช้ยานี้ในขนาดสูงๆ
- ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
- ห้ามใช้ยาหมดอายุ
- ห้ามเก็บยาหมดอายุ
***** อนึ่ง: ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมถึงยามีเบนดาโซลด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิด ควรต้องปฏิบัติตาม ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด เสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน
ยามีเบนดาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ยามีเบนดาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น
- การใช้ยามีเบนดาโซลร่วมกับยาต้านเชื้อแบคทีเรีย/ยาปฏิชีวนะบางตัว อาจก่อให้เกิดอาการของโรค Stevens-Johnson syndrome ซึ่งมีอาการผื่นคันเกิดในบริเวณฝ่ามือ ฝ่าเท้า ในปาก ยาต้านเชื้อแบคทีเรียที่กล่าวถึง เช่นยา Metronidazole
- การใช้ยามีเบนดาโซลร่วมกับยากันชักบางตัว สามารถทำให้ระดับยามีเบนดาโซลที่ถูกดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือดลดต่ำลง ยากันชักดังกล่าว เช่นยา Carbamazepine และ Phenytoin
ควรเก็บรักษายามีเบนดาโซลอย่างไร?
ควรเก็บยามีเบนดาโซล เช่น
- เก็บยาที่อุณหภูมิระหว่าง 15 - 30 องศาเซลเซียส (Celsius)
- เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงสว่าง แสงแดด และความชื้น
- ไม่เก็บยาในห้องน้ำ
- เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
ยามีเบนดาโซลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
ยามีเบนดาโซล มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต เช่น
| ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
|---|---|
| Alworm (อัลวอร์ม) | The Forty-Two |
| Anti-worm (แอนตี้-วอร์ม) | Patar Lab |
| Benda (เบนด้า) | Thai Nakorn Patana |
| Bendazole (เบนดาโซล) | Utopian |
| Big-Ben 500 (บิ๊ก-เบน 500) | Greater Pharma |
| Drivermide (ไดร์เวอร์ไมด์) | Nakornpatana |
| Fuben 88 (ฟูเบน 88) | T.O. Chemicals |
| Fugacar (ฟูกาคาร์) | Janssen-Cilag |
| Hero-Benson (ฮีโร-เบนสัน) | Heromycin Pharma |
| K.B. Bendazole (เค.บี. เบนดาโซล) | K.B. Pharma |
| Masaworm-1 (มาซาวอร์ม-1) | Masa Lab |
| Meba (มีบา) | Polipharm |
| Meben (มีเบน) | General Drugs House |
| Mebenda-P (มีเบนดา-พี) | P P Lab |
| Mebendazole B L Hua (มีเบนดาโซล บี แอล ฮั้ว) | B L Hua |
| Mebendazole Community Pharm (มีเบนดาโซล คอมมูนิตี้ ฟาร์ม) | Community Pharm PCL |
| Mebendazole GPO (มีเบนดาโซล จีพีโอ) | GPO |
| Mebendazole Utopian (มีเบนดาโซล ยูโทเปี้ยน) | Utopian |
| Medazole (มีดาโซล) | Asian Pharm |
| Quemox (ควีม็อก) | YSP Industries |
| Rid-O-Worm (ริด-โอ-วอร์ม) | New York Chemical |
| Vagaka (วากาคา) | Atlantic Lab |
| Warca (วาร์กา) | Pharmasant Lab |
บรรณานุกรม
1. http://en.wikipedia.org/wiki/Mebendazole [2020,Nov28]
2. https://mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fmims.com%2fthailand%2fdrug%2finfo%2fmebendazole%3fmtype%3dgeneric [2020,Nov28]
3. http://www.drugs.com/mtm/mebendazole.html [2020,Nov28]
4. http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fUSA%2fdrug%2finfo%2fmebendazole%2fMebendazole%3ftype%3dfull%26mtype%3dgeneric [2020,Nov28]
5. http://www.drugs.com/drug-interactions/mebendazole.html [2020,Nov28]
