ตกเลือด การตกเลือด เลือดออกมาก (Haemorrhage)

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์
  • 20 พฤษภาคม 2556
  • Tweet

Haemorrhage หรือ Hemorrhage (ภาษาอังกฤษทั่วไป คือ Bleeding) พจนานุกรมศัพท์แพทยศาสตร์ อังกฤษ-ไทย ไทย-อังกฤษ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2547 ให้ความ หมาย ตกเลือด หรือ เลือดออก ได้แก่ อาการที่มีเลือดที่ตามปกติต้องอยู่ในหลอดเลือด ไหลออกมาอยู่ภายนอกหลอดเลือด

  • ซึ่งถ้าเกิดกับหลอดเลือดของอวัยวะภายในร่างกาย เช่น ในทางเดินอาหาร สมอง ม้าม ปอด เรียกว่า เลือดออกภายใน (Internal bleeding)
  • แต่ถ้าเกิดกับหลอดเลือดของผิวหนัง และ/หรืออวัยวะที่เป็นช่อง (ทวาร) ที่ติดต่อกับภายนอกร่างกาย เช่น ช่องปาก หู จมูก ท่อปัสสาวะ ช่องคลอด และทวารหนัก เรียกว่า เลือดออกภาย นอก (External bleeding)

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 แปล ตกเลือด ว่า แท้งลูก อาการที่เลือด ออกผิดธรรมดาเนื่องจากแท้งลูก

องค์การอนามัยโลก (WHO, World Health Organization) แบ่งความรุนแรงของการมีเลือดออกเป็น 5 ระดับ คือ

  • ระดับ 0 ไม่มีเลือดออก
  • ระดับ 1 เลือดออกเป็นจุดเล็กๆ แดงๆ เช่น ในโรคไข้เลือดออก (Petechial bleeding) เป็นระดับไม่ต้องมีการรักษาด้วยการให้สารน้ำ/น้ำเกลือ หรือ ให้เลือด
  • ระดับ 2 เลือดออกให้เห็น แต่ไม่มาก ไม่ก่ออาการผิดปกติอื่นๆ จึงยังไม่ต้องมีการให้น้ำ เกลือ หรือ ให้เลือด
  • ระดับ 3 เลือดออกมาก ผู้ป่วยจะมีอาการ เช่น ใจสั่น ซีด เป็นระดับที่ต้องได้รับการรักษาด้วยน้ำเกลือ และ/หรือ การให้เลือด
  • ระดับ 4 เลือดออกรุนแรงมาก ความดันโลหิตต่ำมาก ต้องได้รับการให้เลือด ผู้เสียเลือด อาจเสียชีวิตได้ หรือ มีเลือดออกในอวัยวะสำคัญที่ส่งผลถึงคุณภาพชีวิต เช่น เลือดออกในสมอง หรือ เลือดออกในจอตา

ทั้งนี้ โดยทั่วไปในคนปกติ เมื่อเสียเลือดน้อยกว่า 10-15% ของปริมาณเลือดในร่างกาย (Blood volume) จะไม่ก่ออาการผิดปกติ อาจเพียงอ่อนเพลียเล็กน้อย ซึ่งในการบริจาคเลือดในแต่ละครั้ง มักอยู่ในเกณฑ์ประมาณ 8-10% ของปริมาณเลือดทั้งหมดในร่างกาย ซึ่งในคนปกติจะประมาณ 4.7-5 ลิตร โดยผู้หญิงจะมีปริมาณเลือดน้อยกว่าผู้ชายเล็กน้อย

สาเหตุที่ทำให้เลือดออก มักเกิดจากอุบัติเหตุ มีบาดแผล ผลข้างเคียงจากยาบางชนิด (เช่น ยาต้านการแข็งตัวของเลือด) โรคเลือดที่ส่งผลต่อการแข็งตัวของเลือด และในภาวะตับวาย และไตวาย ที่ส่งผลให้เกิดความผิดปกติในการสร้างสารเพื่อช่วยการแข็งตัวของเลือด

บรรณานุกรม

  1. Bleeding http://en.wikipedia.org/wiki/Bleeding [2013,April22].
  2. volume http://en.wikipedia.org/wiki/Blood_volume [2013,April22].