จิตวิทยาผู้สูงวัย ตอนที่ 235 โรคสมองเสื่อมจากโรคหลอดเลือดสมอง (1)

  • โดย ดร. วิทยา มานะวาณิชเจริญ
  • 16 ตุลาคม 2562
  • Tweet
จิตวิทยาผู้สูงวัย-235

      

      โรคสมองเสื่อมจากโรคหลอดเลือดสมอง (Vascular dementia : VaD) เป็นคำรวม “ใต้ร่ม” (Umbrella term) ที่อ้างถึงโรคสมองเสื่อมที่มีสาเหตุจากหลอดเลือด (Blood vessel) ถูกทำลายภายในสมอง อาจเนื่องจากหลอดเลือดเริ่มอุดตัน (Blocked) จากการก่อร่าง (Formation) ของลิ่มเลือด (Thrombosis) ซึ่งเป็นก้อน (Clot) ที่ถูกถอด (Detached) ออกจากตำแหน่งที่อยู่ (Lodge) ในหลอดเลือดแดง (Array) อันเป็นสาเหตุของเส้นเลือดอุดตัน (Embolism)

      อีกสาเหตุหนึ่งคือ การฉีกขาด (Rupture) ของผนังหลอดเลือด จนเลือดไหลไม่หยุด (Hemorrhage) ซึ่งเป็นเหตุให้เนื้อเยื่อรอบข้าง (Surrounding tissue) ถูกทำลาย อันทำให้เนื้อเยื่อสมองรอบข้างตาย จากการขาดเลือดหล่อเลี้ยง (Infarct) โรคสมองเสื่อม (Dementia) อาจเกิดจากการขาดเลือดหล่อเลี้ยงเพียงหลอดเดียว (Single infarct)

      แต่ส่วนใหญ่แล้วเกิดจากการขาดเลือดหล่อเลี้ยงหลายหลอด (Multiple infarct) ซึ่งแต่ละหลอดเล็กเกินไปสำหรับผู้ป่วยจะสังเกตเห็นผลกระทบ โรคสมองเสื่อมจากการขาดเลือดหล่อเลี้ยงหลายหลอด (Multi-infarct dementia : MID) นี้ เป็นโรคสมองเสื่อมอันดับรองจากโรคอัลไซเมอร์ส (Alzheimer’s disease : AD)

      พึงสังเกตว่า รูปแบบบริสุทธิ์ (Pure form) ของภาวะ VaD มักไม่ค่อยพบบ่อย (Rare) อย่างมากก็เพียง 10% ของโรคสมองเสื่อม อย่างไรก็ตาม VaD ก็มักเกิดขึ้นค่อนข้างบ่อยร่วมกับ (Conjunction) กลุ่มอาการของ AD ซึ่งเรียกว่า “โรคสมองเสื่อมผสม” (Mixed dementia)

      ความแตกต่างระหว่าง AD, VaD และ โรคสมองเสื่อมผสม อาจแยกแยะได้โดยวิธีการ (Means) ของดัชนีชี้วัดทางประสาท (Neurological index) อาทิ ความสำคัญยิ่ง (Pre-ponderance) ของรอยหยักเส้นใยประสาท (Neuro-fibrillary tangles)

      ในกรณีส่วนมาก การขาดเลือดหล่อเลี้ยงใน VaD อาจเป็นที่ไหนก็ได้ในสมอง และค่อนข้างสุ่ม (Relatively random) อย่างไรก็ตาม ในบางกรณี การขาดเลือดหล่อเลี้ยงอาจกระจุก (Concentrated) อยู่ในบางอาณาบริเวณเฉพาะ (Particular region) ของสมอง

      ในโรคสมองเสื่อมจากเปลือกนอกของหลอดเลือด (Cortical atherosclerotic dementia : CAD), เนื้อหุ้มสมองถูกทำลาย ส่วนในโรคสมองเสื่อมจากใต้เปลือกนอกของหลอดเลือด (Sub-cortical atherosclerotic dementia : SAD) เนื้อหุ้มสมองบริเวณใต้เปลือกนอกถูกทำลาย ตามที่อาจพยากรณ์ (Predicted) ได้ CAD สัมพันธ์กับความเสื่อมถอยของปัญญา (Intellectual impairment) ส่วน SAD สัมพันธ์กับความผิดปรกติในการเคลื่อนไหว (Movement disorder)

      

แหล่งข้อมูล:

  1. Stuart-Hamilton, Ian. (2012). The Psychology of Ageing (5th Ed). London, UK: Jessica Kingsley Publishers.
  2. Vascular dementia - https://en.wikipedia.org/wiki/Vascular_dementia [2019, October 15].