คุณเป็นโรคธาลัสซีเมียที่มีการเจริญเติบโตดีมาก คือส่วนสูง 169 ซม และไม่ผอม ออกจะไปทางน้ำหนักมาก ( ควรพยายามออกกำลังกาย ถ้าไม่เหนื่อยนัก เพื่อไม่ให้น้ำหนักมากเกินไป) หมอจึงคิดว่าคุณไม่น่าจะเป็นโรคธาลัสซีเมียชนิดรุนแรง ซึ่งพบว่าผู้ป่วยกลุ่มนี้จะตัวเล็ก เตี้ย ซีดมากและมีตับม้ามโตมาก

โดยปกติโรคธาลัสซีเมีย จะมีอาการซีดและตับม้ามโต ขึ้นกับว่ามีอาการมากน้อยอย่างไร ในผู้ที่มีอาการมากคือซีดมาก อวัยวะที่ทำหน้าที่สร้างเม็ดเลือดโดยปกติจะทำงานมากกว่าปกติ นั่นคือไขกระดูกจะมีการสร้างเม็ดเลือดแดงเพิ่มขึ้นหลายเท่า อาจถึง 15 เท่าในคนที่มีอาการรุนแรงมาก ทำให้เราเห็นการเปลี่ยนแปลงของกระดูกมากในผู้ป่วยกลุ่มนี้คือกระดูกแก้มและหน้า ผากจะกว้างออก ศีรษะจะโตมาก ฟันเขยิน กระดูกที่อื่นก็จะเปลี่ยนแปลงเช่นกัน โดยรวมกระดูกจะบางโพรงกระดูกกว้าง หักง่าย

นอกจากไขกระดูกที่อยู่ในโพรงกระดูกจะทำงานมากขึ้นแล้ว ในส่วนของม้ามและตับก็จะทำหน้าที่ในการสร้างเม็ดเลือดแดงด้วย ซึ่งในคนปกติ ตับและม้ามจะทำหน้าที่สร้างเม็ดเลือดแดงช่วงยังอยู่ในครรภ์เท่านั้น เมื่อคลอดออกมาแล้วการสร้างเม็ดเลือด เกิดขึ้นเฉพาะที่ไขกระดูก แต่ในผู้ป่วยโรคธาลัสซีเมียแม้ว่าจะมีการสร้างเม็ดเลือดมาก แต่เป็นเม็ดเลือดแดงที่แตกง่าย และอวัยวะต่างๆ ต้องระดมกันสร้างเม็ดเลือดให้มากขึ้นตามความต้องการของร่างกาย ม้ามและตับจึงโตขึ้น ซึ่งก็มักจะโตมากน้อยตามระดับความรุนแรงของภาวะซีด

การรับประมานโฟลิกและ วิตามินรวม ซึ่งเป็นยาที่แพทย์ให้ผู้ป่วย เป็นส่วนที่ช่วยในการสร้างเม็ดเลือด เพราะเป็นสารที่จำเป็นในการสร้างเม็ดเลือด ไม่ได้ทำให้ม้ามมีขนาดเล็กลง

ในผู้ป่วยที่ม้ามโตหากได้รับเลือดเพื่อรักษาไม่ให้มีภาวะซีดมาก ม้ามจะเล็กลงได้ เพราะม้ามไม่ต้องเร่งสร้างเม็ดเลือดแดงมากเกินไป

ในปัจจุบันอาการของโรคธาลัสซีเมียแบ่งเป็นกลุ่มใหญ่ 2 กลุ่มตามความต้องการของการรับเลือด คือ กลุ่มแรกเป็นกลุ่มที่ต้องรับเลือดเป็นประจำเพื่อการมีชีวิตปกติ กลุ่มนี้หากไม่ได้รับเลือด ผู้ป่วยจะเหนื่อยมาก อีกกลุ่มหนึ่งคือกลุ่มที่ไม่ต้องรับเลือดก็มีชีวิตอยู่ได้ แต่อาจจำเป็นต้องรับเลือดเมื่อมีข้อบ่งชี้

ในการรักษาผู้ป่วยโรคธาลัสซีเมียที่หน้าตาเริ่มเปลี่ยน ตัวเตี้ยและม้ามโตการให้เลือดบ่อยขึ้นเช่นทุก 3-4 สัปดาห์พิสูจน์ว่าทำให้ผู้ป่วยหน้าตาไม่เปลี่ยนแปลงมาก ตัวเตี้ยจะดีขึ้นและตับม้ามไม่โตมาก ซึ่งการรักษาให้ดีแพทย์ควรให้เลือดได้ดีสม่ำเสมอตั้งแต่วัยเด็กเมื่อมีข้อบ่งชี้ว่าผู้ป่วยเตี้ยกว่าปกติ มีการเปลี่ยนแปลงของกระดูกและหน้าตา มีตับและม้ามโตมาก หรืออาจมีภาวะแทรกซ้อนอื่น

การให้เลือดบ่อย ผลตามมาคือทำให้มีธาตุเหล็กเกิน จำเป็นต้องให้ยาขับธาตุเหล็กเมื่อมีข้อบ่งชี้ด้วยเช่นกัน
หมอไม่ทราบว่าขนาดของม้ามของคุณโตมากเท่าใด แต่หากดูอาการทั่วๆไปของคุณ หมออนุมานว่าม้ามของคุณไม่น่าโตมากนะคะ อย่างไรก็ตามลองปรึกษาคุณหมอที่รักษาคุณว่าม้ามโตมากไหม

เนื่องจากในผู้ป่วยที่ม้ามโตมากสิ่งที่จะพบตามมาคือภาวะม้ามทำงานมากเกินไป ซึ่งผู้ป่วยจะซีดมาก ให้เลือดไม่กี่วันก็ซีดอีก บางคนมีเม็ดเลือดขาวและเกล็ดเลือดลดลงเพราะถูกม้ามทำลายด้วย การตัดม้ามเป็นสิ่งที่แพทย์พยายามหลีกเลี่ยงเพราะมีข้อมูลว่าการตัดม้ามทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนตามมาหลายอย่างค่ะ

หมอจึงแนะนำว่าคุณควรพบแพทย์ว่าม้ามโตเท่าใด จำเป็นต้องให้การรักษาอย่างไรค่ะ

ศาสตราจารย์แพทย์หญิงอรุณี เจตศรีสุภาพ