ไข้สมองอักเสบ โรคร้ายหน้าฝน (ตอนที่ 2)

  • โดย ภก. กรชัย ฉันทจิรธรรม
  • 18 มิถุนายน 2556
  • Tweet

การติดเชื้อโรคไข้สมองอักเสบ (Japanese Encephalitis)จะทำให้เกิดภูมิคุ้มกันเป็นเวลานาน วัคซีนที่ใช้ในปัจจุบันทั้งหมดมีพื้นฐานจากไวรัส Genotype III เพาะเลี้ยงในสมองหนูแล้วทำให้อ่อนฤทธิ์โดยฟอร์มาลิน มีการผลิตครั้งแรกในญี่ปุ่นในปี พ.ศ. 2473 และใช้ในไต้หวันในปี พ.ศ. 2503 และในประเทศไทยในปี พ.ศ. 2523

การใช้วัคซีนอย่างแพร่หลายมีผลช่วยในการควบคุมโรคในประเทศญี่ปุ่น เกาหลี ไต้หวัน และสิงคโปร์ แต่ต้นทุนที่สูงของวัคซีนซึ่งเพาะเลี้ยงในหนูที่มีชีวิตส่งผลให้ประเทศยากจนไม่สามารถมีงบประมาณเพียงพอที่จะสนับสนุนวัคซีนแก่พลเมือง

ในประเทศอังกฤษมีวัคซีนที่ใช้ 3 ชนิด (โดยที่ 2 ชนิด ไม่ได้รับอนุญาต) กล่าวคือ คือ JE-Vax, Green Crosss และ IXIARO (ซึ่งได้รับอนุญาต) ในเวลาต่อมา JE-Vax ได้ถอนออกจากตลาด

วัคซีน JE-Vax และ Green Cross ต้องฉีด 3 ครั้ง (Doses) ครั้งละ 1 มิลลิลิตรสำหรับเด็กและผู้ใหญ่ และ 0.5 มิลลิลิตรสำหรับทารกที่อายุต่ำกว่า 36 เดือน ส่วน IXIARO เป็นวัคซีนชนิดใหม่ที่ผลิตโดยบริษัท Intercell Biomedical Ltd. และฉีดเพียง 2 ครั้งเท่านั้น ปัจจุบันได้รับอนุญาตให้จำหน่ายได้ในประเทศ สหรัฐอเมริกา ยุโรป แคนาดา และ ออสเตรเลีย

ผลข้างเคียงที่พบบ่อยที่สุดคือ ปวด บวม แดง บริเวณที่ฉีด ผลข้างเคียงที่ไม่พบบ่อย ก็คือ ผื่นแพ้ (Urticarial reaction) ซึ่งเกิดขึ้นหลังจากฉีดวัคซีน 4 วัน เพราะวัคซีนที่ผลิตจากสมองหนู มีโอกาสเกิดผลข้างเคียงแบบแพ้ภูมิตัวเอง (Autoimmune) ประมาณ 1 ในล้านคน

อย่างไรก็ตามในกรณีของวัคซีน IXIARO ซึ่งเป็นวัคซีนไม่ได้ผลิตจากสมองหนู แต่ใช้เซลเพาะเลี้ยงในห้องทดลอง (In vitro) มีผลข้างเคียงน้อยเมื่อเทียบกับวัคซีนหลอก (Placebo) มีผลข้างเคียงแค่ ปวดหัวและปวดกล้ามเนื้อ (Myalgia)

ภูมิคุ้มกันจะคงอยู่ในร่างกายอย่างน้อย 2 - 3 ปี และบางทีนานกว่านั้น ภูมิคุ้มกันอยู่ได้นานเท่าไหร่ไม่รู้ เนื่องจากไม่มีหลักฐานยืนยันหลังจาก 3 ปี การฉีดวัคซีนกระตุ้นได้รับการแนะนำให้ฉีดทุกๆ 3 ปีสำหรับคนที่ยังเสี่ยงอยู่ ยิ่งไปกว่านั้นก็ไม่มีข้อมูลการฉีดวัคซีนไข้สมองอักเสบชนิดอื่นสลับกับวัคซีน IXIARO

มีวัคซีนโรคไข้สมองอักเสบชนิดใหม่อยู่ในระหว่างการพัฒนา วัคซีนที่เพาะเลี้ยงในสมองหนูจะถูกแทนที่โดยวัคซีนจากเซลเพาะเลี้ยง (Cell culture) ซึ่งปลอดภัยและถูกกว่า จีนได้ให้ใบอนุญาตวัคซีนเชื้อเป็นในปี พ.ศ. 2531 และได้รับการนำใช้ไปกว่า 200 ล้านครั้ง (Dose) วัคซีนนี้ได้ใช้ในเนปาล ศรีลังกา เกาหลีใต้ และอินเดีย

ในเดือนกันยายน ปี พ.ศ. 2555 บริษัทในอินเดีย ชื่อ Biological E Limited ได้วางจำหน่ายวัคซีนเซลล์เพาะเลี้ยงชนิดเชื้อตาย โดยใช้ไวรัสสายพันธุ์ SA 14-14-2 ซึ่งได้รับการถ่ายทอดเทคโนโลยีจากบริษัท Intercell และเป็นวัคซีนปราศจากสารกันเสีย (Preservative) เช่น Thiomersal

แหล่งข้อมูล:

  1. Japanese encephalitis - http://en.wikipedia.org/wiki/Japanese_encephalitis [2013, June 17].