ยาเคลนบูเทอรอล(Clenbuterol หรือ Clenbuterol hydrochloride) เป็นยาในกลุ่ม เบต้า 2 แอดริเนอร์จิก อโกนิสท์(Beta 2 adrenergic agonist) ประเภทออกฤทธิ์นาน (Long-acting beta2 agonists) ทางคลินิกใช้เป็น ยาขยายหลอดลม และช่วยบำบัดอาการหอบหืด นักวิทยาศาสตร์ยังพบว่ายาเคลนบูเทอรอลยังออกฤทธิ์ในการลดน้ำหนักตัว และเร่งการเจริญเติบโตของกล้ามเนื้อ เคยมีเจ้าของปศุสัตว์บางรายนำยานี้ไปผสมในอาหารสัตว์เพื่อใช้เป็นสารเร่งเนื้อแดง อย่างเช่นคดีความในประเทศยักษ์ใหญ่ของเอเชีย ผู้บริโภคได้รับประทานเนื้อสุกรที่ได้รับสารอาหารที่ผสมยาเคลนบูเทอรอลแล้วเกิดอาการเป็นพิษโดยยากระตุ้นให้ ปวดท้องมาก ท้องร่วง จึงเป็นที่มาของการยกเลิกการนำเข้าตัวยาเคลนบูเทอรอลในประเทศดังกล่าวและออกกฎหมายสั่งห้ามการใช้ยาเคลนบูเทอรอรอลเป็นสารเร่งเนื้อแดง
สำหรับมนุษย์ ยานี้ถูกออกแบบเภสัชภัณฑ์เป็นยารับประทานทั้งชนิดเม็ดและยาน้ำ การดูดซึมของตัวยานี้จากระบบทางเดินอาหารและเข้าสู่กระแสเลือดอยู่ที่ประมาณ 89–98% ยาเคลนบูเทอรอลในร่างกายจะถูกตับเปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางเคมีต่อเนื่อง และต้องใช้เวลาประมาณ 36–48 ชั่วโมง เพื่อกำจัดยานี้ออกจากกระแสเลือดโดยผ่านไปกับอุจจาระและปัสสาวะ
เพื่อความปลอดภัยของผู้บริโภค/ผู้ป่วย การใช้ยาเคลนบูเทอรอล จะต้องเป็นไปตามคำสั่งของแพทย์เท่านั้น ด้วยตัวยานี้สามารถทำให้เกิดผลข้างเคียงต่อระบบอวัยวะต่างๆในร่างกายมนุษย์ เช่น สมอง/สภาพจิตใจ การทำงานของต่อมไร้ท่อ การทำงานของหัวใจ การทำงานของระบบกล้ามเนื้อ การทำงานของระบบประสาทและกระบวนการเมตาบอลิซึม(Metabolism/สันดาป)หลายอย่างในร่างกาย
*การได้รับยาเคลนบูเทอรอลเกินขนาด โดยผู้บริโภครับประทานยานี้ครั้งละ 120 ไมโครกรัมขึ้นไป จะทำให้กล้ามเนื้อมีอาการสั่น/กระตุกต่อเนื่อง ปวดศีรษะ วิงเวียน คลื่นไส้ อาเจียน ระคายเคืองในระบบทางเดินอาหาร เหงื่อออกมาก ชีพจรเต้นผิดปกติ หัวใจเต้นเร็วจนถึงขั้นหัวใจล้มเหลว หากเกิดกรณีเช่นนี้ ต้องรีบนำตัวผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน
ในท้องตลาดยาของประเทศเพื่อนบ้านเรา อย่างมาเลเซียจะพบเห็นการจำหน่ายยาเคลนบูเทอรอลภายใต้ชื่อการค้าว่า “Mavilex” แต่บางประเทศก็จำหน่ายในรูปแบบอาหารเสริมชนิดอัดเม็ด และมีวัตถุประสงค์เพื่อเสริมสร้างกล้ามเนื้อโดยต้องควบคุมปัจจัยอื่นร่วมด้วย เช่น อาหารที่รับประทาน การออกกำลังกาย การพักผ่อน เป็นต้น
ยาเคลนบูเทอรอลมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้เป็น ยาขยายหลอดลม ช่วยบรรเทาอาการหอบหืด
ยาเคลนบูเทอรอล มีกลไกการออกฤทธิ์ที่ตัวรับ(Receptor)ในระดับเซลล์ที่เรียกว่า “เบต้า แอดริเนอร์จิก รีเซ็ปเตอร์ (Beta adrenergic receptors)” ส่งผลทำให้มีการคลายตัวของกล้ามเนื้อเรียบของหลอดลม ส่งผลให้ช่องทางเดินหายใจ/หลอดลมเปิดกว้าง จึงช่วยบรรเทาอาการหอบหืดได้ตามสรรพคุณ
ในต่างประเทศมีการจำหน่ายยาเคลนบูเทอรอลในรูปแบบยาหรืออาหารเสริมอัดเม็ด ชนิดรับประทานที่ประกอบด้วยยา Clenbuterol HCl/Hydrochloride 20 ไมโครกรัม/เม็ด
แต่ในประเทศไทย ยังไม่มีการจำหน่ายยานี้เพื่อการรักษาโรคในคน
ยาเคลนบูเทอรอลมีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา เช่น
*****หมายเหตุ: ขนาดยา และระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียง ตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาเคลนบูเทอรอล ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้
กรณีที่ลืมรับประทานยาเคลนบูเทอรอล สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า
แต่อย่างไรก็ดี การลืมรับประทานยาเคลนบูเทอรอลบ่อยครั้ง อาจทำให้อาการหอบหืดกลับมาเป็นใหม่ และนอกจากไม่ทำให้อาการดีขึ้นแล้ว อาจทำให้อาการกำเริบหรือแย่ลงกว่าเดิม
ยาเคลนบูเทอรอลสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบการทำงานของอวัยวะต่างๆของร่างกาย ดังนี้ เช่น
มีข้อควรระวังการใช้ยาเคลนบูเทอรอล เช่น
***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาเคลนบูเทอรอลด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ
ยาเคลนบูเทอรอลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น
ควรเก็บยาเคลนบูเทอรอลภายใต้อุณหภูมิห้องที่เย็น ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง และไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือรถยนต์
ยาเคลนบูเทอรอลยังไม่มีการจำหน่ายเป็นทางการในประเทศไทย แต่ในประเทศมาเลเซีย ยานี้มีชื่อการค้าและบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย คือ
ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
---|---|
Mavilex (มาวิเล็กซ์) | CCM Duopharma BioTech |
อนึ่ง ยาชื่อการค้าอื่นๆของยานี้ในต่างประเทศอื่นๆ เช่น Dilaterol, Spiropent, Ventipulmin