สาระน่ารู้จากหมอตาตอน ทำไมสายตา 2 ข้างที่ต่างกันมากจึงใช้แว่นไม่ได้

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง สกาวรัตน์ คุณาวิศรุต
  • 12 พฤษภาคม 2559
  • Tweet
สาระน่ารู้จากหมอตา

สายตา 2 ข้างที่สั้นยาวต่างกันหรือที่หมอเรียกกันว่า Anisometropia ทำให้หากต้องการแก้ไข ต้องใช้เลนส์แว่นตากำลังต่างกัน เกิดภาวะที่เรียก Aniseikonia คือ ภาพที่จอตามีขนาดต่างกัน ด้วยเหตุที่แว่นตาที่เราสวมกัน ไม่ได้วางอยู่ที่ตาดำ แต่วางอยู่บนกรอบแว่นซึ่งทำให้เลนส์แว่นตาอยู่ห่างจากตาดำระยะต่างๆกัน ระยะนี้เรียกกันว่า vertex distance ในกรอบแต่ละแบบอาจทำให้ระยะนี้แตกต่างกันไปบ้างเล็กน้อย โดยประมาณ 12-16 มม. ถ้าระยะนี้ยิ่งห่างมาก กำลังแว่นตายิ่งจะคลาดเคลื่อนหรือผิดไปมาก ในกรณีที่มีสายตาสั้นมาก ต้องเอาค่าระยะนี้มาคำนวณด้วย เพราะกำลังของเลนส์แว่นตาจะผิดไป

เลนส์แว่นตาชนิดเลนส์เว้าที่แก้ไขสายตาสั้น จะให้กำลังขยายลดลงหรือนัยหนึ่งภาพที่เห็นขนาดเล็กลง ขณะที่เลนส์นูนที่แก้ไขสายตายาวจะเพิ่มกำลังขยายภาพมีขนาดใหญ่ขึ้น หากคิดเอา vertex distance เฉลี่ย 12 - 16 มม. กำลังเลนส์เว้าที่ต่างกัน 1 D (ขนาดที่ชาวบ้านเรียกกันว่า 100) จะลดขนาดภาพลง 2% ต่อ 1 diopter ดังนั้นหากเลนส์แว่นตา 2 ข้าง ต่างกัน 3 diopter (เช่น ตาขวาสั้น 100 ตาซ้ายสั้น 400) ภาพจากตาซ้ายจะเล็กกว่าตาขวา 6% และโดยปกติคนเราจะทนหรือใส่ได้ในกรณีที่ภาพจากตาทั้ง 2 ข้าง ต่างกันไม่เกิน 6 - 7 % นั่นคือ หากสายตา 2 ข้างต่างกัน 4 diopter (400) ขนาดภาพจะต่างกัน 8% ซึ่งตาคนทั่วไปจะรับไม่ได้ จึงทำให้ใส่แว่นที่ต่างกันมากกว่า 3 diopter ไม่ได้

อย่างไรก็ตาม ในบางสภาวะ เช่น ในเด็กมักจะทนต่อความแตกต่างได้ดีกว่าผู้ใหญ่ แม้ว่าจะต่างกันเกิน 3 diopter ก็ใส่ได้ หรือในบางกรณีในผู้ใหญ่ที่มีสายตาสั้นที่ต่างกัน เนื่องจากลูกตายาวต่างกันที่เรียกกันว่า axial myopia มักจะก่อให้เกิดภาพที่จอตาแตกต่างกันเล็กน้อย โดยน้อยกว่าสายตาสั้นที่เกิดจากความโค้งของกระจกตาที่แตกต่างกัน (curvature myopia) กล่าวคือ ภาวะสายตาสั้นต่างกันที่เกิดจากกระจกตา มักจะทนได้ในกรณีสายตาต่างกันไม่เกิน 3 diopter

ในทางปฏิบัติจึงควรทดลองให้สวมแว่นดูก่อนในระยะเวลาหนึ่งเสมอ หากผู้ป่วยมีอาการมีนงง สวมใส่แว่นตานั้นไม่ได้ ควรจะลดความแตกต่างนี้ลง แล้วค่อยๆ ปรับเพิ่มขึ้น หรือแก้ไขด้วยการใช้คอนแทคเลนส์ ซึ่งนำมาวางที่กระจกตา ขนาดภาพแม้กำลังจะแตกต่างกันจะมีความแตกต่างกันน้อยกว่า จึงไม่มีปัญหาในการใช้

สำหรับคอนแทคเลนส์ เนื่องจากตัวเลนส์วางอยู่บนผิวตาดำ ห่างจากรูม่านตาเล็กน้อย จึงมีกำลังขยายหรือลดขนาดภาพลงประมาณ 0.6% ต่อหนึ่งdiopter ดังนั้นหากสายตา 2 ข้างต่างกัน 10 diopter ภาพมีขนาดต่างกัน 6% ซึ่งตาคนเราปรับได้ แม้สายตาต่างกันมากภาพที่ได้จากตา 2 ข้าง ยังแตกต่างกันไม่มาก การใช้คอนแทคเลนส์แก้ไขสายตา 2 ข้างที่แตกต่างกันมาก จึงทำได้ดีกว่า