สาระน่ารู้จากหมอตา ตอน: ผลข้างเคียงจากยาต้อหิน

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง สกาวรัตน์ คุณาวิศรุต
  • 23 กรกฎาคม 2558
  • Tweet
สาระน่ารู้จากหมอตา

ผู้ป่วยหญิงไทยอายุ 60 ปี มาพบหมอตาเนื่องจากรู้สึกการมองเห็นลดลงโดยไม่มีอาการอื่น ผลการตรวจตาพบว่าเป็นต้อหินชนิดเรื้อรัง (ต้อหินมุมเปิด) มีลานสายตาผิดปกติเล็กน้อย ร่วมกับความดันตา 26 มม.ปรอท ในตาทั้ง 2 ข้าง ผู้ป่วยให้ประวัติเพิ่มเติมว่ามีความดันโลหิตสูงเล็กน้อย รับประทานยาลดความดันโลหิตอยู่ ได้ผลเป็นที่น่าพอใจ หมอได้สั่งยารักษาต้อหินเพื่อลดความดันตาลงเป็นยาในกลุ่ม beta blocker ชนิด nonselective โดยให้หยอดตาวันละ 2 ครั้ง ผู้ป่วยกลับไปบ้านก็เริ่มใช้ยาตามคำสั่ง ทุกครั้งที่หยอดตาผู้ป่วยรู้สึกอึดอัดกระวนกระวาย จนใช้ยามาวันที่ 3 เกิดอาการหอบกำเริบอย่างรุนแรง จนครอบครัวต้องรีบพามาโรงพยาบาล ผู้ป่วยมีอาการของหอบหืดรุนแรง เมื่อให้การรักษาเบื้องต้นมีอาการดีขึ้น ปลอดภัยดีแล้วแพทย์จึงอนุญาตให้กลับบ้านได้ บุตรสาวจึงให้ประวัติเพิ่มเติมว่าคุณแม่มีประวัติเป็นหืดหอบมาก่อนตั้งแต่วัยสาว ระยะหลังอาการดีขึ้น นาน ๆ ถึงจะมีหอบหืดเกิดขึ้นสักครั้ง จึงมาถึงข้อวินิจฉัยว่า ยาหยอดตาที่รักษาต้อหินในกลุ่ม beta block นั้นไม่ควรใช้ในผู้ป่วยหอบหืด เพราะยาหยอดตาอาจซึมเข้าไปในร่างกาย กระตุ้นให้ภาวะหอบหืดกำเริบได้ จึงต้องสั่งงดยาหยอดตาดังกล่าว เปลี่ยนเป็นยากลุ่มอื่นแทน อาจจะเป็น beta block ชนิด selective ซึ่งอาจมีปฏิกิริยาหรือกระตุ้นอาการหอบหืดน้อยกว่า หรือยาในกลุ่มอื่นที่ไม่มีผลนี้จะดีกว่า

ยาหยอดรักษาต้อหินในกลุ่ม beta block nonselective เป็นยาลดความดันตาโดยฤทธิ์ลดการสร้างน้ำ aqueous ใช้กันมานาน ลดความดันตาได้ระดับหนึ่ง แต่มีข้อห้ามใช้ในผู้ป่วยโรคหอบหืด มีโรคทางเดินหายใจ โรคปอด ตลอดจนโรคหัวใจ และต้องระวังผู้ป่วยที่เคยมีโรคหัวใจล้มเหลว (heart failure) ยาในกลุ่มนี้ได้แก่ กลุ่ม non-selective timolol, levobunolol, carteolol ซึ่งห้ามใช้ในโรคหืด และยาในกลุ่ม selective ได้แก่ betaxolol ซึ่งยังพออนุโลมใช้ได้ด้วยความระมัดระวัง

ผู้ที่เป็นต้อหินจึงควรแจ้งแพทย์ให้ทราบว่ามีโรคหืดหอบ ตลอดจนโรคหัวใจให้ทราบด้วย เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนดังกล่าว

นอกจากผลข้างเคียงทางอาการหอบหืดแล้ว ยาตัวนี้เคยมีรายงานว่าอาจเกิดภาวะที่ไม่พึงประสงค์/ผลข้างเคียงอื่น เช่น ซึมเศร้า ความจำเสื่อม กระตุ้นภาวะ myasthenia gravis หัวใจเต้นช้า (พบได้น้อยมาก) ยาหยอดตากลุ่มนี้ยังมีผลเฉพาะที่ตาด้วย เช่น ทำให้มีอาการ แสบตา เคืองตา ตาสู้แสงไม่ได้ ตาแดง บางคนใช้นาน ๆ เกิดภาวะตาแห้ง ทำให้ผิวกระจกตาไม่เรียบได้