สาระน่ารู้จากหมอตา ตอน 65: ตามืดชั่วขณะ (Transient visual loss)

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง สกาวรัตน์ คุณาวิศรุต
  • 17 เมษายน 2557
  • Tweet

ตามืดชั่วขณะ หมายถึง เกิดภาวะตามัวลงอย่างฉับพลัน อาจจะมัวไม่มากหรือมัวมากเป็นตาเดียวหรือ 2 ตา โดยทั่วไปมีอาการนี้น้อยกว่า 24 ชั่วโมง ซึ่งอาจเกิดจากความผิดปกติทางตาหรือเกิดจากเลือดไปเลี้ยงตาหรือประสาทตาที่นำกระแสประสาทจากตาไปสู่สมองไปจนถึงสมองที่เป็นศูนย์การมองเห็นผิดปกติ จึงเป็นปัญหาที่มิใช่ตรวจแต่ตา แต่ต้องตรวจร่างกายทั่วไปด้วย

ประวัติหลายๆ อย่างจะช่วยการวินิจฉัย เช่น

  1. เป็นตาเดียวหรือ 2 ตา ถ้าเป็นตาเดียวความผิดปกติน่าจะอยู่ที่ตา เช่น ที่จอตา ประสาทตา เบ้าตา เลือดที่มาเลี้ยงตา (อาจจากปัญหาที่หัวใจ หลอดเลือด carotid หลอดเลือด ophthalmic หรือหลอดเลือดจอตา central retinal artery) รวมทั้งโรค ไมเกรน (migraine) ในกรณีที่เป็น 2 ตา จะเป็นจากโรคที่ทำให้เลือดมาเลี้ยงตา 2 ข้างไม่ดี เช่น carotid stenosis ทั้ง 2 ข้าง ภาวะ papilledema และที่พบบ่อย คือ ผิดปกติที่หลอดเลือด vertebrobasilar และ migraine (ภาวะ migraine อาจมีอาการตาเดียวหรือ 2 ตาก็ได้)
  2. อายุผู้ป่วย ถ้าอายุน้อยกว่า 50 ปี มักเกิดจาก migraine หรือ ภาวะหลอดเลือดหดตัว (vasospasm) ในผู้สูงอายุมักเกิดจากโรคของหลอดเลือดในสมอง (cerebrovascular) และโรคหลอดเลือดอักเสบ giant cell arteritis
  3. ระยะเวลาที่เป็นนานเท่าใด ถ้าเป็นระยะสั้นแต่วินาทีไม่ถึง 1 นาที น่าจะเกิดจากประสาทตาขาดเลือด (optic nerve ischemia) หรือภาวะ papilledema (แรงดันในสมองสูงมักเกิดจากเนื้องอกในสมอง) ถ้าเป็นนาน 2 – 30 นาที น่าจะเป็นภาวะจอตาขาดเลือด ถ้าจากภาวะ migraine อาจนาน 20 – 30 นาที ถ้าเป็นความผิดปกติของหลอดเลือด carotid มักจะนาน 2 – 15 นาที
  4. มีอะไรเป็นตัวกระตุ้นให้เกิด เช่น หันหน้าหรือนอนกดทับด้านใดด้านหนึ่ง มักจะเกิดจากมีก้อนไปกดประสาทตา เช่น จากเนื้องอกที่เบ้าตา ในกรณีของโรคของหลอดเลือด carotid มักจะเกิดเมื่อโดนแสงจ้า ผู้ป่วย migraine มักจะให้ประวัติเห็นแสงวูบวาบก่อนเกิดอาการตามัว
  5. ลักษณะการมัวมืดที่เกิด ได้มีผู้รวบรวมผู้ป่วยภาวะนี้พบว่า ตามืดจากโรคของหลอดเลือด carotid จะเป็นคล้ายๆ ใครปล่อยผ้าม่านลง และเมื่ออาการดีขึ้น ก็จะเหมือนคนค่อยๆ รูดม่านขึ้น การมัวเป็นตามแนวนอน และผู้ที่จำไม่ได้หรือบอกลักษณะอาการมัวไม่ถูกนั้นมักจะไม่ใช่โรคของหลอดเลือด Carotid, ผู้ป่วยตามัวจาก migraine ก็อาจคล้ายมีม่านค่อยๆ บังลงได้เช่นกัน, ตามัวหรือเป็นหลังจากออกกำลังกาย (Uhth off symptom) บ่งถึงโรค optic neuritis, ถ้ามัวจากโรคหลอดเลือดที่สมองส่วนหลัง มักจะมีอาการฉับพลัน บางคนอาจค่อยๆ มัวจาก ด้านข้างๆ (hemianopia) และมักมีอาการทางสมอง อื่นๆ รวมทั้งอาการของ cerebellar ผิดปกติ เช่น หมดสติ มึนงง พูดไม่ชัด กล้ามเนื้ออ่อนแรง, หากมีอาการผิดปกติของข้อ ผิวหนัง หรือมีอาการเมื่อสัมผัสอากาศหนาวบ่งถึงโรค collagen vascular disane

สาเหตุ ของตามัวชั่วคราวฉับพลันที่เป็นข้างเดียว

  1. โรคทางตาที่ไม่เกี่ยวกับหลอดเลือด ได้แก่ ภาวะที่มีอะไรมาบังตาที่อาจหายไปได้เองในเวลาต่อมา ได้แก่ ตาแห้งมีเมือกมาบังตา โรคของกระจกตา มีเลือดออกในช่องหน้าตา ต้อหินเฉียบพลันชนิดเป็นๆ หายๆ (intermittent angle closure glaucoma) เป็นต้น
  2. โรคของประสาทตาโดยตรง เช่น ภาวะผิดปกติของขั้วประสาทตา เช่น optic disc drusen (ภาวะนี้เป็นแต่กำเนิด) มีอะไรกดประสาทตา เป็นต้น
  3. โรคของหลอดเลือด เช่น ภาวะเลือดไปเลี้ยงตาลดลง การอักเสบของหลอดเลือด (vasculitis ) จากสาเหตุต่างๆ ภาวะ migraine , ความดันโลหิตต่ำ ภาวะเลือดข้นกว่าปกติ ที่สำคัญ คือ มีการอุดตันของหลอดเลือด ที่เรียกกันว่า emboli ซึ่งอาจเกิดที่หลอดเลือด carotid , หลอดเลือดมายังตา Emboli อาจไปอุดที่หลอดเลือดจอตา (ตรวจดูได้จากการใช้ ophthalmoscope) Emboli ที่พบบ่อยๆ ในจอตา ได้แก่
    1. cholesterol จะมีสีเหลือง – ส้ม รูปร่างกลมๆ หรือรูปสีเหลือง มักจะอยู่ตรงบริเวณแยกสาขา (bifurcation) มักจะมาจาก internal carotid artery
    2. platelet – fibrin สีออกเทา-ขาว เป็นแท่งยาว ปลายเว้า มักจะขยับเขยื้อนได้ มักจะพบตามแนวยาวของหลอดเลือด อาจมาจาก atherosclerotic vessel จากหัวใจหรือลิ้นหัวใจ
    3. Calcium สีขาว รูปกลมหรือรี ขนาดค่อนข้างใหญ่ มาจากหัวใจหรือ calcific aorta หรือจาก rheumatic heart หรือจาก mitral valve เป็นต้น