article detail

ฟิแนสเทอไรด์ (Finasteride)

• โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
• 10 มกราคม 2564
• Tweet

• บทนำ
• ฟิแนสเทอไรด์มีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
• ฟิแนสเทอไรด์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
• ฟิแนสเทอไรด์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
• ฟิแนสเทอไรด์มีขนาดรับประทานอย่างไร?
• เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
• หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
• ฟิแนสเทอไรด์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
• มีข้อควรระวังการใช้ฟิแนสเทอไรด์อย่างไร?
• ฟิแนสเทอไรด์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
• ควรเก็บรักษาฟิแนสเทอไรด์อย่างไร?
• ฟิแนสเทอไรด์มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
• บรรณานุกรม

• ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
• ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
• ผมร่วง: อาการผมร่วง (Hair loss หรือ Alopecia)
• มะเร็งต่อมลูกหมาก (Prostate cancer)
• ต่อมลูกหมากโต หรือ บีพีเอช (Benign prostatic hypertrophy or BPH)
• มะเร็งเต้านมชาย (Male breast cancer)
• ฮอร์โมนเพศชาย (Male sex hormone) หรือ แอนโดรเจน (Androgen)
• บัญชียาหลักแห่งชาติ (National Essential Medicine)

บทนำ

ยาฟิแนสเทอไรด์ (Finasteride) เป็นยาที่ใช้รักษาต่อมลูกหมากโต (Benign prostatic hyperplasia) และ อาการศีรษะล้าน ยานี้มีฤทธิ์ต่อต้านฮอร์โมนแอนโดรเจน/Androgen (Anti androgen)ซึ่งเป็นฮอร์โมนเพศชาย จึงมีผลข้างเคียงประการหนึ่งคือ ลดสมรรถภาพทางเพศ

รูปแบบของยาฟิแนสเทอไรด์ที่มีจำหน่ายในท้องตลาดจะเป็นชนิดยารับประทาน ตัวยาสามารถถูกดูดซึมจากระบบทางเดินอาหารได้ประมาณ 63% และเมื่อเข้าสู่ร่างกาย จะจับกับพลาสมาโปรตีนได้ประมาณ 90% ตับจะคอยเปลี่ยนโครงสร้างทางเคมีของยานี้ และร่างกายต้องใช้เวลา 6 - 8 ชั่วโมงในการกำจัดยาออกจากกระแสเลือด 50% ผ่านทางไต/ทางปัสสาวะ โดยในผู้สูงอายุ (อายุมากกว่า 70 ปี) จะใช้เวลาในการกำจัดยามากกว่า

ยาฟิแนสเทอไรด์ ถูกบรรจุอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติของเราและระบุการใช้กับผู้ป่วย ต่อมลูกหมากโต โดยใช้ขนาด 5 มิลลิกรัม/เม็ด หากใช้ขนาด 1 มิลลิกรัม โดยระบุการใช้เพื่อรักษาศีรษะล้าน จะไม่ถูกจัดอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติ

จากข้อมูลด้านความปลอดภัยของการใช้ยาฟิแนสเทอไรด์ ระบุถึงขอบเขต ระยะเวลาของการ ใช้ยา ขนาดรับประทาน และผลข้างเคียงที่อาจเกิดติดตามมา จึงเป็นเหตุผลเพียงพอสำหรับผู้ป่วยที่ต้องเคร่งครัดกับการรับประทานยาตามคำสั่งแพทย์ และไม่ปรับเปลี่ยนขนาดการใช้ด้วยตนเอง

ฟิแนสเทอไรด์มีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

ฟิแนสเทอไรด์มีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

• รักษาอาการต่อมลูกหมากโต (Benign prostatic hyperplasia)
• รักษาอาการศีรษะล้านในผู้ชาย

ฟิแนสเทอไรด์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาฟิแนสเทอไรด์คือ ตัวยาจะออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ 5-แอลฟา รีดักเตส (5-alpha reductase inhibitor) ซึ่งเอนไซม์ 5-alpha reductase มีหน้าที่เปลี่ยนฮอร์โมนเทสโทสเตอโรน (Testosterone) ไปเป็นสารไดไฮโดรเทสโทสเตอโรน (Dihydrotestosterone, DHT: สารที่มีผลต่อการทำงานของเซลล์ต่อมลูกหมากและต่อรากผม) จากผลดังกล่าวจึงทำให้ฟิแนสเทอไรด์มีฤทธิ์รักษาตามสรรพคุณ

ฟิแนสเทอไรด์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาฟิแนสเทอไรด์มีรูปแบบการจัดจำหน่าย:

• เป็นยาเม็ดชนิดรับประทาน ขนาด 1 และ 5 มิลลิกรัม/เม็ด

ฟิแนสเทอไรด์มีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาฟิแนสเทอไรด์มีขนาดรับประทาน เช่น

ก. สำหรับอาการศีรษะล้าน:

• ผู้ใหญ่: รับประทาน 1 มิลลิกรัมวันละ1ครั้ง ก่อนหรือหลังอาหารก็ได้ การใช้ยาเป็นเวลา 3 เดือนขึ้นไปจะเริ่มเห็นเส้นผมขึ้น อีกทั้งยังป้องกันไม่ให้ผมร่วง การหยุดยาอาจพบอาการศีรษะล้านกลับมาใหม่ภายใน 12 เดือน

ข. สำหรับรักษาอาการต่อมลูกหมากโต:

• ผู้ใหญ่: รับประทานขนาด 5 มิลลิกรัมวันละ1ครั้ง สามารถรับประทานยาก่อนหรือหลังอาหารก็ได้ หลังใช้ยาอาการปัสสาวะขัดจะเริ่มดีขึ้นเป็นลำดับ

อนึ่ง:

• เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก): ยังไม่มีข้อมูลที่ชัดเจนในด้านประสิทธิผล ขนาดยา ผลข้างเคียง และความปลอดภัย จากการใช้ยานี้ในเด็ก เพราะโรคต่างๆดังกล่าวเป็นโรคพบในผู้ใหญ่

*****หมายเหตุ: ขนาดยา และระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษา แพทย์ หรือเภสัชกร ก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาฟิแนสเทอไรด์ ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/ หอบเหนื่อย
• มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาฟิแนสเทอไรด์อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
• หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาฟิแนสเทอไรด์ สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

ฟิแนสเทอไรด์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาฟิแนสเทอไรด์สามารถก่อให้เกิดผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

• หนาวสั่น
• เหงื่อออกมาก
• รู้สึกสับสน
• วิงเวียน
• เป็นลม
• ปวดหัว
• ใบหน้า – มือ – แขนบวม
• เต้านมคัดตึง
• มีอาการผื่นคัน
• น้ำหนักตัวเพิ่มหรือลดลงก็ได้
• สมรรถภาพทางเพศลดลง
• จาม
• ปวดท้อง
• ปวดหลัง
• ท้องเสีย
• นอกจากนี้อาจพบอาการในผู้ป่วยบางราย เช่น
  • ความดันโลหิตต่ำ
  • เกิดมะเร็งเต้านมในผู้ชาย
  • คลื่นไส้
  • ท้องอืด
  • ตรวจเลือด พบเอนไซม์การทำงานของตับสูงขึ้น (ตับอักเสบ)
  • มีอารมณ์ซึมเศร้า

มีข้อควรระวังการใช้ฟิแนสเทอไรด์อย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ฟิแนสเทอไรด์ เช่น

• ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
• ยังไม่มีข้อมูลที่ชัดเจนการใช้ยานี้ในผู้หญิงและเด็ก ด้วยโรคที่ใช้ยานี้รักษา มักพบในผู้ชาย
• ห้ามใช้ยานี้กับ สตรีตั้งครรภ์ ด้วยยามีผลต่อทารกในครรภ์
• ห้ามใช้ยานี้ในสตรีให้นมบุตร เพราะยานี้ผ่านออกมากับน้ำนมได้
• ไม่แนะนำการใช้ยานี้รักษาอาการศีรษะล้านในผู้สูงอายุ
• ระวังการเกิดมะเร็งต่อมลูกหมากที่เป็นชนิดเซลล์รุนแรงเมื่อใช้ยานี้
• ในผู้ชายควรหมั่นตรวจคลำเต้านมระหว่างใช้ยานี้ เพราะยาอาจเป็นปัจจัยเสี่ยงเกิดมะเร็งเต้านมชาย ซึ่งเมื่อพบความผิดปกติของเต้านมเช่น มีก้อนเนื้อ ควรรีบพบแพทย์/ไปโรงพยาบาล
• หากพบอาการสมรรถภาพทางเพศเสื่อม สามารถกลับไปขอคำปรึกษากับแพทย์ผู้รักษา
• ระหว่างการใช้ยานี้และพบอาการวิงเวียน ควรเลี่ยงการขับขี่ยวดยานหรือการทำงานกับเครื่องจักรเพราะจะเกิดอุบัติเหตุได้ง่าย
• ห้ามแบ่งยานี้ให้ผู้อื่นใช้
• ห้ามใช้ยาหมดอายุ
• ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาฟิแนสเทอไรด์ด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิดควรต้องปฏิบัติตาม ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ฟิแนสเทอไรด์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาฟิแนสเทอไรด์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

• การใช้ยาฟิแนสเทอไรด์ ร่วมกับ ยากลุ่มแคลเซียมชาแนล บล็อกเกอร์ (Calcium channel blocker) เช่นยา Diltiazem, หรือยาต้านเชื้อรา เช่นยา Fluconazole Itraconazole, หรือยาต้านไวรัส เช่นยา Nelfinavir, สามารถเพิ่มระดับและปริมาณยาฟิแนสเทอไรด์ในกระแสเลือดจนอาจทำให้ผู้ป่วยได้รับผลข้างเคียงตามมา หากมีความจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะพิจารณาปรับขนาดรับประทานให้เหมาะสมกับผู้ป่วยเป็นรายๆไป
• การใช้ยาฟิแนสเทอไรด์กับผู้ป่วยโรคตับ ต้องคอยตรวจเลือดตามคำแนะนำของแพทย์เพื่อควบคุมการทำงานของตับว่าปกติหรือผิดปกติอยู่หรือไม่

ควรเก็บรักษาฟิแนสเทอไรด์อย่างไร?

ควรเก็บยาฟิแนสเทอไรด์ เช่น

• เก็บยาภายใต้อุณหภูมิ 15 - 30 เซลเซียส (Celsius)
• ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
• ควรเก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด
• เก็บยาให้พ้นแสงแดดและความชื้น
• เก็บยาให้พ้นมือเด็ก และสัตว์เลี้ยง
• ไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ

ฟิแนสเทอไรด์มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาฟิแนสเทอไรด์ มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต เช่น

บรรณานุกรม

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Finasteride#History [2021,Jan9]
2. https://www.mims.com/thailand/drug/info/finasteride?mtype=generic [2021,Jan9]
3. https://www.drugs.com/cdi/finasteride-5-mg-tablets.html [2021,Jan9]
4. https://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=finasteride [2021,Jan9]
5. https://www.mims.com/Thailand/drug/info/Propecia/?type=full#Dosage [2021,Jan9]
6. https://www.drugs.com/sfx/finasteride-side-effects.html [2021,Jan9]
7. https://www.drugs.com/drug-interactions/finasteride-index.html?filter=2&generic_only [2021,Jan9]