กระจ่างขึ้นด้วยเครื่องช่วยวินิจฉัย (ตอนที่ 1)

  • โดย วันทนีย์ โลหะประกิตกุล
  • 30 กรกฎาคม 2558
  • Tweet
กระจ่างขึ้นด้วยเครื่องช่วยวินิจฉัย

สืบเนื่องจากบทความที่แล้ว ที่ ศ.นพ.นิธิ มหานนท์ ผู้อำนวยการโรงพยาบาลจุฬาภรณ์ ได้แถลงข่าวถึง “โครงการเพทซีทีสแกนเพื่อผู้ป่วยมะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดทีเซลล์” เรามาดูกันต่อว่า “เพทซีทีสแกน” คืออะไร ช่วยในการวินิจฉัยโรคได้อย่างไร

โดยที่นี้จะขอกล่าวถึงตัวช่วยในการวินิจฉัยโรคที่เป็นเครื่องมือขนาดใหญ่โดยเริ่มต้นจาก เอ็กซเรย์ อัลตราซาว์ด เอ็มอาร์ไอ ซีทีสแกน เพทสแกน เพทซีทีสแกน เป็นลำดับๆ ไป

เอ็กซเรย์ (X-ray) เป็นวิธีการที่รวดเร็ว ไม่เจ็บปวด สามารถถ่ายภาพภายในร่างกายได้โดยเฉพาะกระดูก ด้วยการปล่อยให้ลำแสงเอ็กซเรย์ผ่านร่างกาย แล้วลำแสงนี้จะถ่ายภาพด้วยการซึมซับความหนาแน่นของวัตถุที่ผ่าน เช่น กระดูก โลหะ จะปรากฏเป็นภาพสีขาว อากาศใสและปอดจะปรากฏเป็นภาพสีดำ ในขณะที่ไขมันและกล้ามเนื้อจะปรากฏเป็นภาพสีเทา

การเอ็กซเรย์เป็นการสร้างภาพ 2 มิติ คือ กว้างและยาว ไม่สามารถบอกความลึกได้ และจะให้ภาพเป็นภาพรวมของทั้งอวัยวะ การฉายเอ็กซเรย์บางชนิด เพื่อให้ได้ภาพที่ละเอียดมากขึ้น อาจมีการใส่สารทึบรังสี (Contrast medium) เช่น ไอโอดีน หรือแบเรียม (Barium) เข้าไปในร่างกายก่อน

การเอ็กซเรย์สามารถใช้ตรวจอวัยวะของร่างกายได้หลายส่วน เช่น

  • กรณีกระดูกและฟัน
    • การแตกหักและติดเชื้อในกระดูก
    • ภาวะข้อต่ออักเสบ (Arthritis)
    • ภาวะกระดูกพรุน (Osteoporosis)
    • โรคมะเร็งกระดูก (Bone cancer)
    • หินปูนในช่องปาก
  • กรณีช่องอก
    • ปอดติดเชื้อ ปอดบวม (Pneumonia) วัณโรค (Tuberculosis) มะเร็งปอด
    • มะเร็งเต้านม โดยเครื่องเมมโมแกรม (Mammography) ก็ถือเป็นการเอ็กซเรย์ชนิดพิเศษอย่างหนึ่ง
    • หัวใจโต (Enlarged heart) ใช้ดูสัญญานของโรคเลือดคั่ง (Congestive heart failure)
    • หลอดเลือดอุดตัน (Blocked blood vessels) ดูระบบหมุนเวียนของเลือดด้วยการใส่สารทึบรังสีไอโอดีน
  • กรณีช่องท้อง
    • ดูระบบย่อยอาหาร โดยการดื่มหรือสวนทวาร (Enema) ด้วยแบเรียม
    • ดูวัตถุในช่องท้อง เช่น เด็กบางคนที่มีการกลืนวัตถุ เช่น กุญแจ เหรียญ เป็นต้น

บางคนอาจกังวลเกี่ยวกับการทำเอ็กซเรย์ว่าไม่ปลอดภัย เพราะรังสี (Radiation) อาจเป็นสาเหตุให้เซลล์มีการกลายพันธุ์ (Mutation) แล้วทำให้เกิดมะเร็ง อย่างไรก็ดีรังสีที่รับจากการเอ็กซเรย์ก็ถือว่าต่ำเมื่อเทียบกับประโยชน์ที่ได้รับ

แหล่งข้อมูล

  1. X-ray. http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/x-ray/basics/definition/prc-20009519 [2015, July 29].