ในกระบวนการของร่างกายที่ทำให้ไข่สุขและเกิดประจำเดือนในแต่ละรอบเดือนนั้นอาศัยการทำงานของทั้งระบบฮอร์โมนและอวัยวะหล่างอย่างซึ่งจะต้องสัมพันธ์กันระเบียบแบบแผนที่ชัดเจนซึ่งหากต้องการทำความเข้าใจจริงอาจจะต้องศึกษาเป็นเวลานานพอสมควรค่ะ แต่จะสรุปให้ฟังคร่าวๆดังนี้ค่ะ

เมื่อเริ่มเป็นประจำเดือนวันแรกจะนับเป็นรอบประจำเดือนใหม่ค่ะ ในช่วงวันแรกๆ จะมีเพียงไข่ใบเล็กๆที่โตขึ้นและสร้างฮอร์โมนชื่อเอสโตรเจนมากระตุ้นเยื่อบุโพรงมดลูกให้หนาตัวขึ้น และจะมีฟองไข่เพียง 1 ใบในแต่ละรอบที่แข็งแรงมากที่สุดและสามารถเจริญเติบโตต่อจนไข่สุก และไข่ตกเพื่อมาปฏิสนธิกับอสุจิของฝ่ายชาย เมื่อไข่ตกมาแล้วจะสร้างฮอร์โมนอีกตัวหนึ่งชื่อโปรเจสเตอโรนเพื่อมาเปลี่ยนแปลงเยื่อบุโพรงมดลูกให้พร้อมสำหรับการฝังตัวของตัวอ่อน ซึ่งฟองไข่จะสามารถสร้างฮอร์โมนนี้ได้เพียง 14 วันถ้าหากไม่มีการปฏิสนธิเกิดขึ้น ก็จะหยุดสร้างฮอร์โมน เมื่อฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนลดระดับลงก็จะทำให้เยื่อบุมดลูกที่หนาตัวหยุดเจริญและหลุดลอกออกมาเป็นประจำเดือน แล้วก็จะเข้าสู่รอบประจำเดือนรอบใหม่ ทีนี้ถ้าหากไม่มีการตกไข่ ก็จะมีเพียงการสร้างฮอร์โมนเอสโตรเจนต่อเนื่องต่อไปเรื่อยๆ เยื่อบุโพรงมดลูกก็จะหนาตัวขึ้นเรื่อยๆ จึงไม่มีประจำเดือนมาในเวลาที่ควรจะมีซึ่งอาจจะเป็นแบบนี้ได้นานหลายเดือนหรือบางรายที่มีโรคบางอย่างแฝงอยู่อาจไม่มีประจำเดือนได้นานเป็นปี หรือหากไข่ไม่ตกนานๆ อาจมีเยื่อบุโพรงมดลูกบางส่วนที่ขาดเลือดและหลุดลอกออกมาเป็นเลือดออกกะปริบกะปรอยได้ค่ะ โดยที่สาเหตุที่ทำให้ไข่ไม่ตกนั้นมีอยู่หลายอย่าง ถ้าหากมีเพศสัมพันธ์แล้วสิ่งที่ต้องคำนึงถึงเป็นอันดับแรกคือการตั้งครรภ์ แต่หากไม่ใช่การตั้งครรภ์ สาเหตุที่ทำให้ไข่ไม่ตกอาจเกิดได้จาก ภาวะความเครียด การพักผ่อนไม่เพียงพอหรือเปลี่ยนเวลานอนจากกลางคืนเป็นกลางวัน การออกกำลังกายหนักเกินไป การเจ็บป่วยไม่สบาย การรับประทานยาบางอย่างที่มีฮอร์โมนผสมอยู่ หรือหากไข่ไม่ตกและไม่มีประจำเดือนมาแบบเรื้อรัง อาจเกิดจากโรคบางอย่าง เช่น ไทรอยด์เป็นพิษ โรค Polycystic Ovarian Syndrome (PCOS) ซึ่งเป็นภาวะที่รังไข่มีฟองไข่ใบเล็กๆอยู่หลายใบแต่ไม่มีไข่ตก และมีฮอร์โมนเพศชายในร่างกายมาก ทำให้มีสิว ผิวมัน ขนดก เสียงห้าว กลุ่มนี้มักมีรูปร่างอ้วนหรือเป็นเบาหวานร่วมด้วย

หากเป็นเพียงสาเหตุที่เกิดขึ้นชั่วคราว เช่น ความเครียด เมื่อแก้สาเหตุและรับการรักษาแล้ว มักมีไข่ตกและมีประจำเดือนมาได้ปกติในรอบถัดไป แต่หากเป็นภาวะความเจ็บป่วยของร่างกายหรือสาเหตุที่เรื้อรังและยังไม่ได้รับการแก้ไข อาจทำให้ไม่มีประจำเดือนมาได้นานหลายเดือนหรืออาจเป็นปี โดยทั่วไปการวินิจฉัยว่ามีภาวะขาดประจำเดือนและควรจะต้องได้รับการรักษาหรือตรวจหาสาเหตุ คือ เมื่อประจำเดือนขาดไปนานมากกว่า 3 เดือนค่ะ

_/l\_ ขอขอบคุณคุณหมอศิริฤทัย อำนาจบุดดีค่ะ ที่กรุณาสละเวลาตอบเพิ่มความเข้าใจด้วยข้อมูลเหตุผลที่ละเอียดมากขึ้นค่ะ ^v^