ขอทำความเข้าใจเรื่องค่าความอิ่มตัวของออกซิเจน (Oxygen saturation) ดังนี้ครับ

1. ออกซิเจนที่ส่งลำเลียงไปตามกระแสโลหิตเพื่อเลี้ยงร่างกายนั้นจะไม่ได้อยู่ในสภาพเป็นก๊าซเหมือนกับก๊าซที่อยู่ในน้ำอัดลมนะครับแต่ออกซิเจนนี้จะจับกับธาติเหล็กที่มีอยู่ในเม็ดเลือดแดง (hemoglobin)

2. การวัดออกซิเจนในเลือด(แดง) ว่าปกติหรือมีพอในกระแสโลหิตหรือไม่นั้น สามารถวัดได้ด้วยการเจาะเลือดแดงโดยตรงแล้วใช้เครื่องตรวจวัดระดับออกซิเจนซึ่งเป็นการตรวจที่มีค่าที่วัดได้ออกมามีหน่วยเป็น มม.ปรอท (mm Merculy) ค่าปกติอยู่ระหว่าง 80-100 mmHg หรือวัดเป็นค่าความอิ่มตัวของออกซิเจน (oxygen saturation) มีหน่วยเป็นเปอร์เซนต์ ค่าปกติอยู่ระหว่าง 95-100%

1. ค่าออกซิเจนที่วัดโดยตรงนั้นเป็นการวัดออกซิเจนที่มีอยู่ในเม็ดเลือดแดงโดยตรงว่ามีมากน้อยพียงใด
2. ค่าความอิ่มตัวฯนั้นเป็นการวัดดูว่า ธาต่เหล็ก๑๐๐หน่วยนั้นมีออกซิเจนจับอยู่กับธาตุเหล็กอยู่เท่าไร

3. ความอิ่มตัวของออกซิเจนอาจวัดโดยใช้เครื่องตรวจวัดจากผิวหนังไม่ต้องเจาะเลือดแดงเพื่อตรวจวัดเหมือนกับการวัดโดยตรงอย่างที่วัดค่าออกซิเจนโดยตรงจากเลือดแดง

4. ค่าออกซิเจนปกติแปรเปลี่ยนตามอายุเช่นอายุ ๗๐ ปีและไม่มีโรคอะไรอาจวัดได้ ๗๐ มม.ปรอท และแปรเปลี่ยนตามความหนาแน่นของออกซิเจนที่สูดหายใจเข้าไปในปอดแต่ในทางปฏิบัติหากไม่ได้อยู่ในที่สูงๆมากๆจากระดับน้ำทะเลที่มีออกซิเจนต่ำก็ไม่ต้องคำนึงถึงจากปัจจัยนี้ครับ

ดังนั้นขออธิบายตอบว่าค่าออกซิเจนไม่ว่าจะเป็นค่าโดยตรงหรือค่าความอิ่มตัวนั้นไม่ได้ขึ้นกับความสูง เพศ น้ำหนักแต่อย่างใดครับแต่ขึ้นกับอายุครับ

คำถามข้อต่อไปในผู้ป่วยถุงลมโป่งพองและคนปกติมีค่าความอิ่มตัวออกซิเจนต่างกันอย่างไร

คำตอบคือ ปกติแล้วการแลกเปลี่ยนก๊าซเกิดขึันที่ถุงลมซึ่งออกซิเจนจะออกจากถุงลมในปอดและซึมผ่านเข้าไปในหลอดเลือดและออกซิเจนจะจับกับธาติเหล็กทำให้เลือดกลายเป็นเลือดแดง ในคนที่เป็นถุงลมโป่งพองการแลกเปลี่ยนนี้จะพร่องลงดังนั้นค่าความอิ่มตัวฯจะลดลงกว่าปกติแต่จะลดลงมากน้อยเพียงใดนั้นก็ขึ้นกับความรุนแรงของถุงลมว่ารุนแรงเพียงใด

ความรุนแรงของถุงลมขึ้นกับว่าสูบบุหรี่มากและนานเพียงใด คนที่สูบวันละ๑ซองมา๒๐ปี และคนที่สูบวันละ๓ซองมา๔๐ปีก็รุนแรงต่างกัน ยิ่งรุนแรงมากค่าความอิ่มตัวฯก็จะยิ่งต่ำ เราจะเห็นได้ว่าผู้ที่เป็นถุงลมโป่งพองรุนแรงที่ค่าความอิ่มตัวฯจะต่ำกว่า90% แล้วในการรักษานั้น จำเป็นต้องดมออกซิเจนเพื่อรักษาโรคนี้ และเมื่อเป็นถุงลมแล้วจะรักษาเพียงใดก็ไม่กลับเป็นปกติอีกแล้วครับ ทางที่ดีคือหยุดสูบบุหรี่และก็อย่าหมดกำลังใจครับเพราะไม่มีคำว่าสายสำหรับการเลิกสูบบุหรี่ครับ

นพ. เฉลียว พูลศิริปัญญา