ไตรเอโซล (Triazole antifungals)
- โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
- 7 เมษายน 2564
- Tweet
- บทนำ: คือยาอะไร?
- ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ)รักษาโรคอะไร?
- ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
- ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
- ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีขนาดรับประทานอย่างไร?
- เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
- หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
- ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
- มีข้อควรระวังการใช้ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลอย่างไร?
- ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
- ควรเก็บรักษายาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลอย่างไร?
- ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
- บรรณานุกรม
- ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
- ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
- เชื้อรา โรคเชื้อรา (Fungal infection)
- โรคติดเชื้อ ภาวะติดเชื้อ (Infectious disease)
- เอโซล (Azole antifungals)
- เชื้อราในช่องคลอด (Vaginal candidiasis)
- ระบบประสาทติดเชื้อฉวยโอกาสเหตุเอชไอวี (HIV-associated opportunistic infections of the CNS)
- เอชไอวี: โรคติดเชื้อเอชไอวี (HIV: HIV infection)
- เอดส์ (AIDS)
- กล้ามเนื้อลายสลาย (Rhabdomyolysis)
- ยาต้านเชื้อรา (Antifungal drugs)
- กลุ่มอาการคล้ายไข้หวัดใหญ่ (Flu-like Syndrome)
บทนำ: คือยาอะไร?
ยากลุ่มไตรเอโซล (Triazole antifungals) คือ หมวดหนึ่งของยาต้านเชื้อราประเภท Azole Antifungals ซึ่งตัวยาในกลุ่มยาไตรเอโซลนี้ เช่นยา Albaconazole, Fluconazole, Isavuconazole, Itraconazole, Posaconazole, Ravuconazole, Terconazole และ Voriconazole
ยาไตรเอโซลจัดเป็นยาที่มีฤทธิ์กว้างคือ รักษาครอบคลุมเชื้อราได้หลายชนิดโดยอาศัยการทำลายที่ผนังของเซลล์ในตัวเชื้อรา วงการแพทย์ได้นำยากลุ่มนี้มารักษากับผู้ป่วยโรคเชื้อราทั้งกับระบบต่างๆของร่างกาย รวมถึงโรคเชื้อราเฉพาะที่ตามอวัยวะ เช่น มือ เท้า เล็บ หรือ ผิวหนัง เป็นต้น
คณะกรรมการอาหารและยาของไทยได้บรรจุบางรายการของยากลุ่มนี้ลงในบัญชียาหลักแห่งชาติอาทิ เช่นยา Fluconazole, Itraconazole และ Voriconazole โดยจัดเป็นหมวด ยาอันตราย และบางตัวยาเป็นยาควบคุมพิเศษ
กลุ่มยาต้านเชื้อราไตรเอโซลมีผลข้างเคียงที่อันตรายมากมาย เช่น ผลต่อ ตับ หัวใจ ซึ่งล้วนแต่เป็นอวัยวะที่สำคัญทั้งสิ้น การใช้ยากลุ่มนี้จึงควรต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น ห้ามมิให้ผู้ป่วยไปหาซื้อยามารับประทานเองโดยเด็ดขาด
ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ)รักษาโรคอะไร?
ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีสรรพคุณรักษา/ข้อบ่งใช้:
- ใช้รักษาการติดเชื้อราประเภทต่างๆ เช่น Aspergillosis, Blastomycosis, Candidemia, Cryptococcal meningitis, Chromomycosis, Dermatomycosis, Esophageal candidiasis, Fungal keratitis, Fungal infection prophylaxis, Histoplasmosis, Non-meningeal cryptococcosis, Onychomycosis (fingernail and toenail), Oropharyngeal candidiasis, Oral candidosis/Oral Thrush, Tinea pedis, Tinea manus, Tinea cruris, Tinea corporis, Vaginal candidiasis
ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
กลไกการออกฤทธิ์ของยากลุ่มไตรเอโซลคือ ตัวยาจะเข้าไปลดการสังเคราะห์สาร Ergosterol ซึ่งการขาดสาร Ergosterol ที่เป็นสารสำคัญของผนังเซลล์ของเชื้อรา จะทำให้เกิดการซึมผ่านหรือการรั่วไหลของสารน้ำจากภายในตัวเชื้อรา จนทำให้เชื้อราหยุดการเจริญ เติบโตและตายลงในที่สุด
ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่าย:
- ยาเม็ดสำหรับรับประทาน ขนาด 50 และ 200 มิลลิกรัม/เม็ด
- ยาแคปซูล ขนาด 50, 100, 150 และ 200 มิลลิกรัม/แคปซูล
- ยาน้ำสำหรับรับประทาน ขนาด 10 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร
- ยาน้ำแขวนตะกอนสำหรับรับประทาน ขนาด 40 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร
- ยาฉีด ขนาดความแรง 2 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร
- ยาฉีด ขนาดความแรง 200 มิลลิกรัม/ขวด
- ยาฉีด ขนาดความแรง 100 มิลลิกรัม/50 มิลลิลิตร
- ยาฉีด ขนาดความแรง 200 มิลลิกรัม/100 มิลลิลิตร
- ยาฉีด ขนาดความแรง 400 มิลลิกรัม/200 มิลลิลิตร
ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีขนาดรับประทานอย่างไร?
ด้วยยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีหลายรายการ ขนาดรับประทานจึงแตกต่างกันในแต่ละรายการ ขึ้นกับการพิจารณาของแพทย์ โดยต้องอาศัยข้อมูลประวัติทางการแพทย์ของผู้ป่วย รวมกับการเลือกใช้ยาให้ตรงตามอาการและที่มีความปลอดภัยมากที่สุด ดังนั้นการรับประทานหรือการใช้ยาเหล่านี้ในลักษณะใดก็ตาม จึงต้องเป็นไปตามดุลยพินิจของแพทย์ผู้ รักษาเท่านั้น
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยากลุ่มไตรเอโซล ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น
- ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด /หายใจลำบาก/ หอบเหนื่อย
- มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยากลุ่มไตรเอโซลอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
- หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/ มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
หากลืมรับประทานยากลุ่มไตรเอโซล สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้ เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า
อย่างไรก็ตาม การลืมรับประทานยานี้บ่อยๆหลายๆครั้ง นอกจากจะทำให้อาการโรคไม่ดีขึ้นแล้ว ในบางกรณียังอาจส่งผลให้เกิดการลุกลามของโรคมากยิ่งขึ้น
ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลสามารถก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น
- ตาพร่า
- มีไข้
- หนาวสั่น
- ปวดหัว
- ปวดท้อง
- ตับอักเสบ
- ปวดหลัง
- เจ็บหน้า อก
- ใบหน้าบวม มือ - เท้าบวม
- กลุ่มอาการอาการคล้ายไข้หวัดใหญ่
- ความดันโลหิตต่ำ
- คลื่นไส้-อาเจียน
- ท้องเสีย
- ดีซ่าน
- กระเพาะอาหารอักเสบ
- ลำไส้อักเสบ
- เกลือโพแทสเซียมในเลือดต่ำ
- น้ำตาลในเลือดต่ำ
- วิงเวียน
- ประสาทหลอน
- สับสน
- ซึมเศร้า
- วิตกกังวล
- ภาวะสั่น
- ความรู้สึกสัมผัสเพี้ยน
- ไซนัสอักเสบ
- ผื่นคัน
- ผื่นแพ้แสง
- ผิวหนังอักเสบ
- ไตวายเฉียบพลัน
- มีเลือดปนมากับปัสสาวะ/ปัสสาวะเป็นเลือด
- ค่าครีอะตินีน (Creatinine, ค่าการทำงานของไต)ในเลือดเพิ่มสูง
- ผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการ Stevens-Johnson syndrome
มีข้อควรระวังการใช้ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลอย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซล เช่น
- ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยากลุ่มไตรเอโซล
- ห้ามใช้ยากลุ่มนี้กับหญิงตั้งครรภ์ หญิงที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร และผู้ป่วยโรคตับ
- ห้ามผู้ป่วยปรับ เพิ่ม-ลดขนาดรับประทานยากลุ่มนี้เอง
- ระวังการใช้ยากลุ่มนี้กับผู้ป่วยโรคไต ผู้ป่วยภาวะหัวใจล้มเหลว
- การใช้ยากลุ่มนี้แพทย์จะมีการตรวจเลือดติดตามการทำงานของตับควบคู่กันไป
- ระวังการใช้ยากลุ่มนี้ในเด็กและผู้สูงอายุ และต้องอยู่ภายใต้ดุลยพินิจของแพทย์เท่า นั้น
- ควบคุมและเฝ้าระวังการทำงานของตับอ่อน เมื่อใช้ยากลุ่มนี้กับผู้ป่วยที่มีภาวะเสี่ยงเป็นโรคตับอ่อนอักเสบชนิดเฉียบพลัน
- ระหว่างการใช้ยากลุ่มนี้ควรหลีกเลี่ยงการสัมผัสแสงแดดหรือตากแดดโดยตรง ด้วยอาจกระตุ้นให้เกิดการแพ้แสงของผิวหนังได้
- แพทย์จะควบคุมระดับสารเกลือแร่ต่างๆในเลือดให้เป็นปกติก่อนการใช้ยากลุ่มนี้
- ระวังเรื่องการขับรถหรือการควบคุมเครื่องจักร ด้วยยากลุ่มนี้สามารถส่งผลรบกวนการมองเห็นภาพ/ตาพร่าได้
- ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
- ห้ามใช้ยาหมดอายุ
- ห้ามเก็บยาหมดอายุ
***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน
ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น
- การใช้ยา Fluconazole ร่วมกับยาบางกลุ่ม เช่นยา Cyclosporine, Digoxin, Warfarin, Phenytoin และยาเบาหวาน อาจทำให้ยากลุ่มดังกล่าว (กลุ่มที่ไม่ใช่ไตรเอโซล) มีระดับในกระแสเลือดเพิ่มสูงขึ้นจนอาจได้รับผลข้างเคียงติดตามมา หากไม่มีความจำเป็นควรหลีกเลี่ยงการใช้ร่วมกัน
- การใช้ยา Itraconazole ร่วมกับยาบางกลุ่ม เช่นยา Lovastatin, Simvastatin, Triazolam, Midazolam, Pimozide (ยาจิตเวช) สามารถเกิดผลกระทบต่อระบบหลอดเลือดหัวใจจนถึงขั้นอันตรายได้ จึงห้ามการใช้ยากลุ่มดังกล่าวร่วมกันโดยเด็ดขาด
- การใช้ยา Voriconazole ร่วมกับยากลุ่มสแตติน (Statin) สามารถเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดภาวะกล้ามเนื้อลายสลาย(Rhabdomyolysis) จึงควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาทั้ง 2 ตัวร่วมกัน
ควรเก็บรักษายาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลอย่างไร?
สำหรับการเก็บยากลุ่มไตรเอโซล:
- ยาชนิดรับประทาน: ให้เก็บที่อุณหภูมิระหว่าง 15 - 30 องศาเซลเซียส (Celsius)
- สำหรับยาฉีด: ให้เก็บภายใต้อุณหภูมิ 25 องศาเซลเซียส
- ยาทุกรูปแบบ/ชนิด:
- ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
- เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อน และความชื้น
- เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
ยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
ยากลุ่มไตรเอโซล มียาชื่อการค้าอื่น และบริษัทผู้ผลิต เช่น
| ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
|---|---|
| VFEND (วีเอฟอีเอนดี) | Pfizer |
| Hofnazole (ฮอฟนาโซล) | Pharmahof |
| Itra (ไอทรา) | MacroPhar |
| Itracon (ไอทราคอน) | Unison |
| Itrasix (ไอทราซิกซ์) | Sinensix Pharma |
| Itrazole (ไอทราโซล) | Millimed |
| Norspor (นอร์สปอร์) | Pond’s Chemical |
| Spazol (สปาซอล) | Siam Bheasach |
| Sporal/Sporal OS (สปอรอล/สปอรอล โอเอส) | Janssen-Cilag |
| Sporlab (สปอร์แลบ) | Biolab |
| Spornar (สปอร์นาร์) | Charoen Bhaesaj Lab |
| Sporzol (สปอร์ซอล) | SR Pharma |
| Biozole (ไบโอโซล) | Biolab |
| Diflucan (ไดฟลูแคน) | Pfizer |
| Flucozole (ฟลูโคโซล) | Siam Bheasach |
| Fluconazole Mayne Pharma (ฟลูโคนาโซล เมน์ ฟาร์มา) | Mayne Pharma |
| Fluzoral (ฟลูโซรัล) | GPO |
| Fludizol (ฟลูไดซอล) | M & H Manufacturing |
| Flunco (ฟลันโค) | T. O. Chemicals |
| Funa (ฟูนา) | L. B. S. |
| Kyrin (ไคริน) | Silom Medical |
บรรณานุกรม
- https://en.wikipedia.org/wiki/Triazole [2021,April3]
- https://en.wikipedia.org/wiki/Antifungal#Adverse_effects [2021,April3]
- https://www.drugs.com/drug-class/azole-antifungals.html [2021,April3]
- https://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=FLUCONAZOLE [2021,April3]
- https://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=voriconazole [2021,April3]
- https://www.mims.com/Thailand/drug/info/VFEND/?type=brief [2021,April3]
