แอมโมเนียสปิริต (Ammonia spirit)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 8 กันยายน 2558
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาแอมโมเนียสปิริต (Ammonia spirit) หรืออะโรมาติกแอมโมเนียสปิริต (Aromatic ammonia spirit) เป็นยาที่ใช้ป้องกันและบำบัดอาการเป็นลม (Fainting) ซึ่งอาจมีสาเหตุมาจากความกดดันและรู้สึกไม่สบายใจอย่างมาก หรือเกิดจากโรคประจำตัวของผู้ป่วยเช่น มีโรคหัวใจ ภาวะซีด อาการเป็นลมมักจะเกิดกับผู้สูงอายุมากกว่าผู้ที่มีอายุยังน้อย ยาอะโรมาติกแอมโมเนียสปิริตสามารถใช้ได้โดยไม่จำเป็นต้องรอคำสั่งจากแพทย์ แต่ก็ยังต้องใช้ด้วยความระมัดระวังถึงแม้จะเป็นยาที่ใช้สูดดมก็ตาม กับผู้ป่วยบางรายยานี้ก็สามารถทำให้เกิดการแพ้ยาได้ หรือการใช้ยากับเด็กควรใช้ขนาดตามที่แพทย์แนะนำ นอกจากนี้ผู้ที่มีโรคประจำตัวบางอย่างก็ไม่สมควรใช้ยานี้ด้วยอาจทำให้อาการป่วยกำเริบได้มากขึ้นเช่น มีโรคหืด หลอดลมอักเสบ เป็นโรคปอดเรื้อรัง หรือผู้ที่มีปัญหาด้านสายตาเมื่อใช้แอมโมเนียสปิริตก็อาจทำให้อาการทางสายตาแย่ลง ประการสำคัญระวังมิให้แอมโมเนียสปิริตกระเด็นเข้าตาด้วยจะทำให้เกิดการระคายเคืองและแสบร้อนอย่างมาก หากยานี้กระเด็นเข้าตาให้รีบล้างตาด้วยน้ำสะอาดเป็นเวลาอย่างน้อย 20 นาที หรือกรณีที่เผลอรับประทานแอมโมเนียสปิริตเข้าไปควรต้องรีบดื่มน้ำตามประมาณ 1 - 2 แก้วเพื่อเจือจางยาดังกล่าวแล้วรีบนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน

แอมโมเนียสปิริตจัดอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติของไทย สามารถพบเห็นการใช้ยานี้ได้ตามสถานพยาบาลของรัฐและเอกชนรวมถึงมีจำหน่ายตามร้านขายยาทั่วไป

แอมโมเนียสปิริตมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

แอมโมเนียสปิริต

ยาแอมโมเนียสปิริตมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้คือ ป้องกันและบรรเทาอาการเป็นลม

แอมโมเนียสปิริตมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาแอมโมเนียสปิริตคือ ตัวยาจะกระตุ้นอวัยวะในระบบทางเดินหายใจ โดยออกฤทธิ์ทำให้เกิดการระคายเคืองต่อตัวรับที่อยู่ในโพรงจมูก หลอดอาหาร ตลอดจนส่วนฐานของกระเพาะอาหาร ส่งผลให้กระตุ้นการหายใจและทำให้อาการของผู้ที่จะเป็นลมหรืออยู่ระหว่างเป็นลมมีอาการดีขึ้นตามลำดับ

แอมโมเนียสปิริตมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาแอมโมเนียสปิริตมีรูปแบบการจัดจำหน่ายดังนี้

  • ยาน้ำสารละลายชนิดสูดดมบรรจุขวด ขนาด 450 มิลลิลิตร
  • เป็นแท่ง/แอมพูล (Ampule) สำหรับสูดดม

แอมโมเนียสปิริตมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาแอมโมเนียสปิริตมีขนาดการบริหารยา/ใช้ยาดังนี้

  • ผู้ใหญ่: ใช้สำลีชุบแอมโมเนียสปิริตเพียงเบาบาง กะระยะห่างจากจมูกผู้ป่วยประมาณ 4 นิ้ว หรือ 10 เซนติเมตร ค่อยๆให้ไอระเหยจากสำลีกระจายเข้าสู่ลมหายใจของผู้ที่เป็นลม ให้ดมยานี้จนกระทั่งผู้ป่วยค่อยฟื้นตัว
  • เด็ก: ขนาดการใช้ยากับเด็กขึ้นอยู่กับแพทย์เป็นผู้ตัดสินใจโดยพิจารณาเป็นกรณีไป

*****หมายเหตุ:

  • ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาแอมโมเนียสปิริต ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิดเช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆรวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาแอมโมเนียสปิริตอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กินอยู่/ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

แอมโมเนียสปิริตมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาแอมโมเนียสปิริตอาจก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) ดังนี้เช่น มีอาการไอ ท้องเสีย อึดอัด/หายใจลำบาก ปวดศีรษะ และมีอาการอาเจียน

มีข้อควรระวังการใช้แอมโมเนียสปิริตอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาแอมโมเนียสปิริตเช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ห้ามให้ยานี้เข้าตา ปาก จมูก ด้วยจะมีอาการแสบคันและระคายเคือง
  • กรณียานี้หกรดเสื้อผ้าที่สวมใส่ ให้ถอดเสื้อผ้าออก แล้วล้างผิวที่มีการสัมผัสกับแอมโมเนียสปิริตด้วยน้ำสะอาดจำนวนมาก และไม่จำเป็นต้องทาผิวที่สัมผัสยานี้ด้วยขี้ผึ้งยาใดๆ แต่หากยังมีอาการแสบระคายเคืองให้รีบไปพบแพทย์/ไปโรงพยาบาลโดยเร็ว
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง:

ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวม ยาแอมโมเนียสปิริตด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิดและสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

แอมโมเนียสปิริตมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ด้วยยาแอมโมเนียสปิริตเป็นยาใช้ภายนอกชนิดสูดดม ไม่ใช่ยากิน จึงยังไม่มีรายงานปฏิกิริยาระหว่างยากับยากินชนิดใด

ขณะใช้ยาแอมโมเนียสปิริตจะเป็นลักษณะเชิงป้องกันหรือไม่ก็บำบัดอาการเป็นลม ในช่วงเวลาดังกล่าว ห้ามป้อนยาหรืออาหาร/เครื่องดื่มใดๆให้กับผู้ป่วยโดยเด็ดขาด เพราะอาจเกิดการสำลักสิ่งเหล่านั้นเข้าปอดได้

ควรเก็บรักษาแอมโมเนียสปิริตอย่างไร?

สามารถเก็บยาแอมโมเนียสปิริตภายใต้อุณหภูมิห้องที่เย็น ห้ามเก็บยาในตู้เย็น ไม่เก็บยาใน ห้องน้ำหรือรถยนต์ เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

แอมโมเนียสปิริตมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาแอมโมเนียสปิริตที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้าอื่นและบริษัทผู้ผลิตเช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
Ammonia Spirit Aromatic BPC 1973 (แอมโมเนีย สปิริต อะโรมาติก บีพีซี 1973) Srichand
Ammonia Aromatic Ampules (แอมโมเนีย อะโรมาติก แอมพูล) Dynarex

บรรณานุกรม

  1. http://www.medicinenet.com/aromatic_ammonia-inhalation/article.html [2015,Aug22]
  2. http://www.mayoclinic.org/drugs-supplements/aromatic-ammonia-spirit-inhalation-route/description/drg-20061724 [2015,Aug22]
  3. http://www.drugs.com/mmx/ammonia-spirit-aromatic.html [2015,Aug22]
  4. http://www.mims.com/Thailand/Drug/info/Ammonia%20Spirit%20Aromatic%20BPC%201973%20Srichand/ [2015,Aug22]