เทคโนโลยีทางการแพทย์ ตอน การตรวจเอ็มอาร์ไอสมอง
- โดย ศ.นพ.สมศักดิ์ เทียมเก่า
- 24 กุมภาพันธ์ 2558
- Tweet
อายุรแพทย์ประสาทวิทยา
การตรวจซีทีสแกน (CT scan brain) เป็นการตรวจที่ทันสมัยและเป็นที่ต้องการตรวจเมื่อ 30 ปีที่แล้ว แต่ถ้าในปัจจุบันผู้ป่วยมีอาการผิดปกติทางระบบประสาทส่วนหนึ่งจะมาพบแพทย์ด้วยการถือซองใส่แผ่นฟิลมส์หรือถุงใส่ฟิลมส์เอ็มอาร์ไอมาพบแพทย์ระบบประสาทบ่อยมาก ถึงแม้การตรวจดังกล่าวจะมีค่าใช้จ่ายที่สูงมากถึง 10,000 – 12,000 บาท และก็มีเฉพาะในจังหวัดใหญ่ๆ เท่านั้น เพราะผู้ป่วยเข้าใจว่าการตรวจเอ็มอาร์ไอนั้นสามารถบอกได้ว่ามีโรคอะไรที่เป็นสาเหตุของการเจ็บป่วยนั้น ๆ และบางรายเข้าใจว่าเมื่อได้รับการตรวจแล้วจะทำให้อาการดีขึ้น เสมือนว่าการตรวจเอ็มอาร์ไอนี้เป็นการรักษาอย่างหนึ่ง เราลองมาติดตามดูว่าการตรวจเอ็มอาร์ไอนั้น แพทย์จะส่งตรวจเมื่อใด แล้วการตรวจนี้ดีกว่าการตรวจซีทีสแกนอย่างไร
การตรวจเอ็มอาร์ไอนั้นดีกว่าการตรวจซีทีสแกนในประเด็นต่อไปนี้ คือ การตรวจเอ็มอาร์ไอจะมีความคมชัดมากกว่าการตรวจซีทีสแกน สามารถเห็นรอยโรคขนาดเล็กๆ เช่น ขนาด 1-2 มิลลิเมตรได้ สามารถตรวจบริเวณสมองส่วนที่มีกระดูกบดบังได้ เช่น บริเวณสมองส่วนกลีบขมับ (temporal lobe) เห็นรอยโรคบริเวณผิวสมองที่มีสาเหตุตั้งแต่กำเนิด (cortical dysplasia) รอยโรคส่วนเนื้อสมองสีขาว (white matter) รอยโรคของเยื่อหุ้มสมอง หรือชั้นดูรา และสามารถสร้างภาพได้ในหลายระนาบ และ 3 มิติ รวมทั้งตรวจหลอดเลือดแดง หลอดเลือดดำได้ ตรวจวัดการไหลเวียนของน้ำหล่อเลี้ยงสมองและไขสันหลังได้
ข้อบ่งชี้การส่งตรวจทั่วไปแล้วก็คล้ายกับการส่งตรวจซีทีสแกน เพียงแต่ต้องการเห็นรายละเอียดชัดขึ้น ได้แก่
- กรณีที่ตรวจซีทีสแกนไม่พบความผิดปกติหรือเห็นแต่ไม่ชัดเจน
- ผู้ป่วยลมชักที่ไม่ตอบสนองต่อการรักษา สงสัยสาเหตุบริเวณสมองส่วนกลีบขมับ ผิวสมองตั้งแต่กำเนิด
- ผู้ป่วยสงสัยภาวะสมองส่วนสมองน้อย (cerebellum) ฝ่อ
- ผู้ป่วยสงสัยภาวะโพรงน้ำในสมองคั่งน้ำชนิดความดันปกติ (normal pressure hydrocephalus)
- ผู้ป่วยสงสัยรอยโรคบริเวณเนื้อสมองสีขาว (white matter disease)
- ผู้ป่วยสงสัยการกระจายของมะเร็งมาที่สมอง (brain metastases)
- ผู้ป่วยสงสัยรอยโรคบริเวณชั้นดูรา เช่น การอักเสบของดูรา (pachymeningitis)
- ผู้ป่วยสงสัยรอยโรคของต่อมใต้สมอง (pituitary gland)
- ผู้ป่วยสงสัยรอยโรคบริเวณโพรงหลอดเลือดดำ (venous sinus, cavernous sinus)
- ผู้ป่วยสงสัยความผิดปกติของหลอดเลือด
ข้อจำกัดที่สำคัญของการตรวจเอ็มอาร์ไอ คือ
- ผู้ป่วยที่ใส่เครื่องกระตุ้นไฟฟ้าหัวใจ (cardiac pacemaker)
- ผู้ป่วยหญิงตั้งครรภ์ใกล้คลอด เพราะท้องมีขนาดใหญ่เข้าอุโมงค์ตรวจไม่ได้
- ผู้ป่วยกลัวช่องแคบ
- ผู้ป่วยมีเศษโลหะในดวงตา
- ผู้ป่วยที่มีสัญญาณชีพไม่มั่นคง
- หาสถานพยาบาลที่มีเครื่องมือนี้ได้น้อยมาก เพราะมีเฉพาะในเมืองใหญ่ๆ เท่านั้น
ปัญหาที่พบจากการตรวจเอ็มอาร์ไอ คือ ผู้ป่วย ญาติมีความเข้าใจที่ไม่ถุกต้อง คิดว่าการตรวจเอ็มอาร์ไอจะบอกสาเหตุหรือหาโรคได้ทุกราย จึงเกิดการส่งตรวจที่เกินความจำเป็นบ่อยๆ ก่อให้เกิดความสิ้นเปลือง และกรณีที่ความต้องการการส่งตรวจของญาติและผู้ป่วย แต่แพทย์เห็นต่างออกไป ก็อาจเกิดความขัดแย้งขึ้นได้ ผมมีคำแนะนำว่าการส่งตรวจเอ็มอาร์ไอนั้น ควนต้องพบแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านระบบประสาทและสมองก่อน เพื่อให้พิจารณาว่ามีความจำเป็นต้องส่งตรวจหรือไม่ จะได้เกิดความคุ้มค่าในการส่งตรวจมากที่สุด ไม่ควรไปตรวจเองที่ศูนย์การตรวจเอ็มอาร์ไอ โดยไม่มีแพทย์ส่งตรวจ
ศ.นพ.สมศักดิ์ เทียมเก่า
อายุรแพทย์ประสาทวิทยา