อะไรกัน ? ภูมิคุ้มกันบำบัด (ตอนที่ 3)

อะไรกันภูมิคุ้มกันบำบัด

ทั้งนี้ กว่า 2 ทศวรรษที่ผ่านมา องค์การอาหารและยาของสหรัฐอเมริกา (Food and Drug Administration = FDA) ได้อนุมัติ mAbs มากมายหลายตัวที่ใช้เพื่อรักษาโรคมะเร็ง อย่าง,/p>

1. Naked monoclonal antibodies (Naked mAbs) หรือ การใช้โมโนโคลนอลแอนติบอดีเพียงอย่างเดียว ไม่มีการใส่ตัวยาหรือสารกัมมันตรังสี (Radioactive material) เป็น mAbs ที่นิยมใช้มากที่สุดในการรักษาโรคมะเร็ง Naked mAbs จะทำหน้าที่โดย

  • กระตุ้นภูมิคุ้มกันให้มีปฏิกริยาต่อเซลล์มะเร็งและทำลายเซลล์มะเร็ง เช่น ยา Alemtuzumab ที่ใช้รักษาโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเรื้อรังแบบลิมฟอยด์ (Chronic lymphocytic leukemia = CLL) โดยยานี้จะจับ CD52 antigen ที่พบในเซลล์ที่เรียกว่า ลิมโฟไซต์ (Lymphocytes) หลังจากนั้นแอนติบอดีจะกระตุ้นภูมิคุ้มกันให้ทำลายเซลล์มะเร็ง
  • Naked mAbs บางตัวจะจับและหยุดยั้งแอนติเจนบนเซลล์มะเร็งหรือเซลล์ใกล้เคียงเพื่อไม่ให้เซลล์มะเร็งเจริญเติบโตหรือแพร่กระจาย เช่น ยา Trastuzumab ที่จับ HER2 protein ในมะเร็งเต้านมและมะเร็งกระเพาะอาหาร เพราะเมื่อ HER2 ถูกกระตุ้นจะทำให้เซลล์มะเร็งโต การใช้ยา Trastuzumab จะจับ HER2 และหยุดการกระตุ้นนั้น

2. Conjugated monoclonal antibodies (Conjugated mAbs) เป็นการใช้โมโนโคลนอลแอนติบอดีร่วมกับยาอย่างอื่น เช่น การใช้ยาเคมีบำบัด สารกัมมันตภาพรังสี โดย mAbs จะไหลเวียนไปทั่วร่างกายจนพบแอนติเจนเฉพาะ หลังนั้นยาก็จะเข้าทำลายเซลล์เฉพาะที่มีปัญหา เป็นการช่วยลดการทำลายเซลล์ที่ปกติได้

  • การใช้ยาเคมีบำบัด (Radiolabeled antibodies / Radiolabeled mAb) เช่น ยา Ibritumomab tiuxetan ที่ใช้จับ CD20 antigen เพื่อรักษาโรคมะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดนอนฮอดจ์กิน (Non-Hodgkin lymphoma)
  • การใช้สารกัมมันตภาพรังสี (Chemolabeled antibodies) เช่น ยา Brentuximab vedotin ที่ใช้จับ CD30 antigen ร่วมกับยาเคมีบำบัดที่ชื่อว่า MMAE เพื่อรักษามะเร็งต่อมน้ำเหลืองฮอดจ์กิน (Hodgkin lymphoma) หรือยา Ado-trastuzumab emtansine ที่ใช้จับ HER2 protein ร่วมกับยาเคมีบำบัดที่ชื่อว่า DM1 เพื่อรักษาโรคมะเร็งเต้านม

3. Bispecific monoclonal antibodies เป็นการใช้ mAbs 2 ชนิดร่วมกัน กล่าวคือ สามารถจับโปรตีน 2 ตัวได้ภายในเวลาเดียวกัน เช่น ยา Blinatumomab ซึ่งสามารถจับ CD19 protein ที่พบในมะเร็งเม็ดเลือดขาว (Leukemia) และ จับ CD3 ที่พบใน T cells ด้วยการจับโปรตีนได้ทั้ง 2 ตัว ยานี้จะสามารถทำให้ระบบภูมิคุ้มกันต่อสู้กับเซลล์มะเร็งได้

Immune checkpoint inhibitors เป็นการใช้ยาเป็นตัวตรวจวัด (Checkpoints) โมเลกุลหรือเซลล์ภูมิคุ้มกันบางตัว เช่น PD-1, PD-L1 และ CTLA-4 ที่จำเป็นต้องการกระตุ้นหรือไม่ต้องการกระตุ้น เพื่อไม่ให้ภูมิคุ้มกันทำลายเซลล์ที่ปกติ ซึ่งบางครั้งเซลล์มะเร็งก็อาศัยจุดนี้ เพื่อหลีกเลี่ยงการถูกทำลายจากระบบภูมิคุ้มกันด้วย เป็นวิธีที่ใช้ได้ดีกับการรักษามะเร็งไฝ (Melanoma) และมะเร็งปอดชนิดไม่ใช่เซลล์เล็ก (Non-small cell lung cancer)

แหล่งข้อมูล

1. Cancer Immunotherapy. http://www.cancer.org/treatment/treatmentsandsideeffects/treatmenttypes/immunotherapy/immunotherapy-toc [2016, March 26].

2. Immunotherapyhttp://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/types/immunotherapy [2016, March 26].