อะโทซิแบน (Atosiban)

สารบัญ

บทความที่เกี่ยวข้อง

 

บทนำ: คือยาอะไร?

อะโทซิแบน (Atosiban)  คือ ยาที่นำมาใช้บำบัดและชะลอการคลอดก่อนกำหนด มักใช้กับผู้ป่วยช่วงที่มีอายุครรภ์ระหว่าง 24 - 33 สัปดาห์,  ตัวยามีฤทธิ์ต่อต้านฮอร์โมน Oxytocin (ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมองเพื่อการหดตัวของกล้ามเนื้อมดลูก) และฮอร์โมน Vasopressin (ฮอร์โมนรักษาสมดุลของน้ำในร่างกายจากต่อมใต้สมองเช่นกัน), โดย รูปแบบยาแผนปัจจุบันของยานี้จะเป็นชนิดฉีด     

ยาอะโทซิแบนถูกพัฒนาขึ้นโดยบริษัท Ferring pharmaceuticals ในประเทศสวีเดนเมื่อปี ค.ศ. 1985 (พ.ศ. 2528), ตัวยาจะออกฤทธิ์ลดการบีบตัว รวมถึงชะลอเวลา หรือความถี่ของการบีบตัวของมดลูก, ทั่วไปแพทย์จะใช้ยานี้กับผู้ป่วยที่เริ่มมีอาการปวด/เจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดและมดลูกมีการหดตัวถี่มาก, ซึ่งการให้ยาอะโทซิแบนจะเป็นการฉีดเข้าหลอดเลือดดำเป็นครั้งคราว หรือหยดเข้าหลอดเลือดดำต่อเนื่องนั้น แพทย์จะพิจารณาเป็นรายบุคคลไป

นอกจากนั้น  ประโยชน์ทางคลินิกด้านอื่นของยาอะโทซิแบน จะเป็นการบำบัดภาวะตกเลือดของสตรีตั้งครรภ์ในช่วงไตรมาสแรกและไตรมาสที่สอง (ภาวะตกเลือดช่วงครึ่งแรกของตั้งครรภ์)

ทั้งนี้ มีข้อจำกัดบางประการที่แพทย์มักจะนำมาประกอบการพิจารณาก่อนที่จะสั่งจ่ายยาอะโทซิแบนให้กับผู้ป่วยที่ผู้บริโภคควรทราบ  เช่น    

  • แพทย์จะไม่ใช้ยานี้กับผู้ป่วยที่มีอายุครรภ์ต่ำกว่า 24 สัปดาห์ หรืออายุครรภ์เกิน 33 สัปดาห์ ขึ้นไป
  • กรณีถุงน้ำคร่ำแตกก่อนเจ็บครรภ์คลอด โดยมีอายุครรภ์มากกว่า 30 สัปดาห์ขึ้นไป ก็อยู่ในขอบข่ายห้ามใช้ยานี้ในการบำบัดรักษา
  • หากตรวจพบอัตราการเต้นของหัวใจทารกในครรภ์ผิดปกติ ถือเป็นข้อห้ามใช้ยาอะโทซิแบนเช่นกัน
  • ทารกเสียชีวิตในครรภ์ก่อนคลอด รวมถึงเกิดการติดเชื้อในมดลูกระหว่างตั้งครรภ์ก็ไม่สามารถใช้ยาอะโทซิแบนในการบำบัดรักษาได้
  • กรณีที่ผู้ป่วยเกิดอาการแพ้ยานี้ หรือแพ้ส่วนประกอบในสูตรตำรับยานี้ ก็เป็นอีกเหตุผลสำคัญที่ห้ามใช้ยานี้ หรือที่ต้องหยุดการใช้ยานี้ทันทีถ้าพบว่าผู้ป่วยเริ่มมีอาการแพ้ยานี้

อนึ่ง: การให้ยาอะโทซิแบนกับผู้ป่วย จำเป็นต้องกระทำเฉพาะในสถานพยาบาล โดยมีขั้นตอนและต้องอาศัยเครื่องมือเพื่อช่วยในการทำหัตถการทางการแพทย์อย่างมากมาย

คณะกรรมการอาหารและยาของไทย ได้จัดให้ยาอะโทซิแบนอยู่ในหมวดของยาอันตราย, มีข้อห้ามใช้ ข้อควรระวัง รวมถึงผลข้างเคียงต่างๆ ที่สามารถเกิดขึ้นได้, แพทย์ผู้รักษาเท่านั้นจึงจะสามารถใช้ยานี้กับผู้ป่วยได้อย่างเหมาะสมและปลอดภัย

อะโทซิแบนมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

 

ยาอะโทซิแบนมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช่: เช่น

  • ยับยั้งการบีบตัวของมดลูกในสตรีตั้งครรภ์ที่อยู่ในภาวะปวด/เจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด

อะโทซิแบนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาอะโทซิแบน คือ ตัวยาจะออกฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของฮอร์โมน Oxytocin ส่งผลให้มดลูกคลายตัว พร้อมกับลดความถี่การหดตัวของมดลูก, จึงช่วยบรรเทาอาการปวด/เจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด

อะโทซิแบนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาอะโทซิแบนมีรูปแบบการจัดจำหน่าย:

  • เป็นยาฉีด ความแรง 7.5 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร ในขนาดบรรจุ 0.9 และ 5 มิลลิลิตร/ขวด

อะโทซิแบนมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาอะโทซิแบนมีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา: เช่น     

  • ผู้ใหญ่: เริ่มต้นฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำขนาด 6.75 มิลลิกรัมอย่างช้าๆ โดยใช้เวลาให้ยานานมากกว่า 1 นาที, จากนั้นให้ยาโดยหยดเข้าทางหลอดเลือดดำขนาด 18 มิลลิกรัม/ชั่วโมงเป็นเวลาต่อเนื่อง 3 ชั่วโมง, แล้วเปลี่ยนขนาดการให้ยาเป็น 6 มิลลิกรัม/ชั่วโมงหยดเข้าหลอดเลือดดำเป็นเวลาต่อเนื่องสูงสุดไม่เกิน 45 ชั่วโมง หรือจนกระทั่งมดลูกคลายตัว
  • เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก): ยังไม่มีข้อมูลทางคลินิกที่ชัดเจนของการใช้ยานี้ในเด็ก การใช้ยานี้ในเด็กจึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษาเป็นกรณีไป

*****หมายเหตุ:  ขนาดยา และระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมถึงยาอะโทซิแบน ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/หอบเหนื่อย
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาอะโทซิแบนอาจส่งผลให้อาการ ของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรี ควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนม หรือรก และเข้าสู่ทารกจนอาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมให้ยาควรทำอย่างไร?

การใช้ยาอะโทซิแบนกับผู้ป่วยจะกระทำกันในสถานพยาบาลโดยบุคลากรทางการแพทย์จะเป็นผู้ให้ยานี้กับผู้ป่วยตามตารางเวลาที่แพทย์ระบุไว้   โอกาสการลืมให้ยากับผู้ป่วยจึงมีโอกาสเกิดได้น้อยมากๆ

อะโทซิแบนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาอะโทซิแบน สามารถก่อให้เกิดผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) ต่อระบบการทำงานของร่างกาย: เช่น

  • ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น ทำให้มีอาการคลื่นไส้อาเจียน
  • ผลต่อระบบประสาท: เช่น เกิดอาการ วิงเวียน นอนไม่หลับ  ปวดหัว  มีไข้
  • ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด: เช่น มีภาวะหัวใจเต้นเร็ว  ความดันโลหิตต่ำ
  • ผลต่อผิวหนัง: เช่น อาการผื่นคันที่อาจเกิดขึ้นได้  หรือเกิดอาการคล้ายแพ้ยา
  • ผลต่อระบบการเผาผลาญพลังงานของร่างกาย: เช่น มีภาวะน้ำตาลในเลือดสูง

มีข้อควรระวังการใช้อะโทซิแบนอย่างไร?

นอกจากข้อควรระวังที่ระบุไว้ใน ‘บทนำฯ’ ยังมีข้อห้ามใช้และคำเตือนอื่นๆอีกบางประการที่ผู้ป่วยควรทราบเมื่อใช้ยาอะโทซิแบน  เช่น

  • ห้ามใช้ในผู้แพ้ยานี้หรือแพ้ส่วนประกอบของยานี้
  • ห้ามใช้ยานี้กับ วัยรุ่นตั้งครรภ์ที่อายุต่ำกว่า 18 ปี
  • ห้ามใช้ยาที่มีสภาพเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม
  • ห้ามใช้ยานี้กับ สตรีตั้งครรภ์ที่อยู่ในภาวะตกเลือดก่อนคลอด
  • ระวังการใช้ยานี้กับ ผู้ป่วยโรคตับ โรคไต  สตรีตั้งครรภ์ที่มีสภาพของรกเกาะตัวกับมดลูกในลักษณะผิดปกติ เช่น ภาวะรกเกาะต่ำ
  • ระหว่างการให้ยานี้กับผู้ป่วย ต้องควบคุมเฝ้าระวังการบีบรัดตัวของมดลูกว่าเกิดขึ้นอีกหรือไม่ รวมถึงต้องคอยตรวจสอบอัตราการเต้นของหัวใจของทารกในครรภ์อย่างสม่ำเสมอ     
  • คอยควบคุมสัญญาณชีพต่างๆของผู้ป่วยอย่างใกล้ชิด
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง: ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ "ยา" ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาอะโทซิแบนด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด   อาหารเสริม   ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ควรเก็บรักษาอะโทซิแบนอย่างไร?

ควรเก็บยาอะโทซิแบน: เช่น

  • เก็บยาตามเงื่อนไขที่ระบุอยู่ในเอกสารกำกับยา/ฉลากยา
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อน และความชื้น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

อะโทซิแบนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาอะโทซิแบน  มียาชื่อการค้าอื่น และ บริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Tractocile (แทร็กโทไซ) Ferring

 

อนึ่ง: ยาชื่อการค้าของยานี้ที่จำหน่ายในต่างประเทศ  เช่น Antocin และ Atosiban SUN

บรรณานุกรม

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Atosiban  [2022,Nov19]
  2. https://www.drugs.com/uk/atosiban-sun.html  [2022,Nov19]
  3. https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/tractocile-epar-product-information_en.pdf  [2022,Nov19]
  4. https://www.mims.com/Thailand/drug/info/Tractocile/?type=brief  [2022,Nov19]