สาระน่ารู้จากหมอตา ตอน: ล้างตาประจำ

สาระน่ารู้จากหมอตา

มีพฤติกรรมบางอย่างที่หลายๆท่านทำประจำโดยคาดว่าน่าจะได้ผลดี อันหนึ่งที่มักมีผู้ป่วยสอบถามก็คือ การล้างตาทุกวันด้วยความเข้าใจว่าหน้าเรายัง ล้าง อาบน้ำชำระร่างกายทุกวัน หากล้างตาทุกวันตาจะได้สะอาด เป็นความเข้าใจที่ไม่ถูกต้อง

น้ำตาหรือที่เรียกกันว่า ฟิล์มน้ำตา (tear film) เป็นแผ่นน้ำ 3 ชั้น จากชั้นนอกสุดเป็นชั้นไขมัน ชั้นกลางเป็นน้ำ และชั้นในเป็นชั้นเมือก เคลือบอยู่บนผิวตา (ทั้งกระจกตาและบางส่วนของตาขาว) ซึ่งมีหน้าที่หลักของน้ำตา คือ

  1. ทำให้ผิวตาเรียบ ช่วยในการมองเห็น (optical property) ถ้าไม่มีฟิล์มน้ำตา ผิวตาแห้งไม่เรียบ การหักเหของแสงที่ช่วยในการมองเห็นผิดปกติไปทำให้ตามัวลงได้
  2. ชะล้างสิ่งสกปรก สิ่งแปลกปลอมที่พลัดหลงเข้าไป สังเกตได้จากเวลามีผงเข้าตา จะมีน้ำตาออกมาชะล้างตามากกว่าปกติทันที
  3. หล่อลื่นให้ความชุ่มชื้นแก่ผิวตา
  4. นำสารอาหารและออกซิเจนให้ผิวกระจกตาและผิวเยื่อบุตา
  5. ป้องกันการติดเชื้อด้วยการฆ่าเชื้อโรคบางตัวได้ ด้วยกระบวนต่างๆ หนึ่งในกระบวนนี้อาศัย เอนไซม์ ชื่อ lysozyme ซึ่งมีอยู่ในน้ำตาปกติของคนเรา ซึ่ง Fleming ในปีคศ. 1922 เป็นผู้พบ lysozyme เป็น enzyme ที่มีฤทธิ์ฆ่าและสลายเชื้อโรคที่มีในอากาศบางตัว (airborne saprophyte) ได้อย่างรวดเร็ว enzyme ตัวนี้มีอยู่ในน้ำมูก เสมหะ เนื้อเยื่อ หลายชนิด รวมทั้งใน น้ำผลไม้ ไข่ขาว ที่พบในร่างกายคนในจำนวนที่มากพอที่มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรียได้ ได้แก่ ในน้ำมูก เม็ดเลือดขาว ตลอดจนในน้ำตา

Meyer ได้ทำการศึกษาพบว่า enzyme ตัวนี้มีฤทธิ์ต่อ aminocarbohydrate ของ bacteria membrane ทำให้มีน้ำตาออกมามาก โดยสรุป enzyme ตัวนี้ ยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อ bacteria หลายตัว อย่างไรก็ตาม แม้ทำลาย enzyme ตัวนี้ด้วยความร้อน ฤทธิ์ของการยับยั้งและฆ่าเชื้อ bacteria ยังมีอยู่ จึงสรุปกันว่า การฆ่าและยับยั้งเชื้อ bacteria ในน้ำตาอาศัยทั้ง lysozyme และกลไกอื่นด้วย

ตัว lysozyme ในน้ำตาจะลดลงในภาวะน้ำตาไหลมาก (epiphora) ตาแห้ง ตลอดจนในผู้สูงอายุ แต่จะมีจำนวนมากขึ้นในตาที่มีการอักเสบติดเชื้อ (คาดว่าคงมากับเม็ดเลือดขาว) ดื่มน้ำมาก ตลอดจนมีการหลั่งของ histamine และ epinephrine ในร่างกายจากสภาวะต่างๆ

ดังนั้นการล้างตาทุกวัน อาจจะเป็นการชะสิ่งดีๆ รวมทั้ง lysozyme ออกไป ก่อให้เกิดข้อไม่ดีมากกว่า แม้น้ำตาเทียมที่ผลิตขึ้นมาให้คล้ายน้ำตาจริง ก็ยังมีคุณสมบัติสู้น้ำตาจริงไม่ได้

อย่างไรก็ตาม น้ำยาล้างตา ตลอดจนการล้างตา ยังมีประโยชน์อยู่ในกรณีที่มีสิ่งแปลกปลอมเข้าตา อาจจะเป็นผงสารเคมี การล้างตาจะช่วยชะผงให้หลุดออกจากตา การล้างสารเคมีจะช่วยหรือเจือจางสารเคมีที่ให้โทษออกจากตาโดยไวกว่าที่จะรอให้น้ำตาชะออกอย่างเดียว