blog details

สาระน่ารู้จากหมอตา ตอน: เยื่อบุตาอักเสบในเด็กแรกเกิด (Ophthalmia Neonatorum)

• โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง สกาวรัตน์ คุณาวิศรุต
• 18 มิถุนายน 2558
• Tweet

เยื่อบุตาอักเสบในเด็กแรกเกิด (Ophthalmia Neonatorum) หมายถึง เยื่อบุตาอักเสบในเด็กตั้งแต่แรกเกิด ถึงอายุ 1 เดือน เป็นการอักเสบที่พบบ่อยสุดในเด็กวัยนี้ เป็นได้ทั้งจากการติดเชื้อต่างๆ และที่ไม่ติดเชื้อ ได้แก่

1. การอักเสบจากยาหยอดหรือยาป้ายตาที่ใช้ป้องกันโรคที่ใช้บ่อย ได้แก่ 1% Silver Nitrate
2. การติดเชื้อแบคทีเรียต่างๆ เช่น Neisseria Gonorrhoea, Staphylococcus, Streptococcus
3. ติดเชื้อ Chlamydia Trachomatis
4. ติดเชื้อไวรัสเริม (Herpes)

ก. การอักเสบจาก Silver Nitrate สารเคมีตัวนี้สามารถยับยั้งการก่อโรคของ N. gonorrhoea ที่เราหยอดให้แก่เด็กแรกเกิดทุกราย แต่มีข้อเสีย คือ ทำลาย epithelium ของกระจกตาด้วยหากใช้ยาที่เข้มข้นเกินไป โดยทั่วไปในห้องคลอดบางแห่งใช้ silver nitrate ที่เตรียมไว้นาน มีการระเหยทำให้ความเข้มข้นมากเกินไป การอักเสบจากสารนี้ ตาแดงจะเกิดไม่กี่ชั่วโมงหลังหยอด และจะค่อย ๆ ดีขึ้นเองใน 24 ชั่วโมง ในปัจจุบัน ห้องคลอดหลายๆแห่งเปลี่ยนมาใช้ยา povidone iodine พบว่าการอักเสบหลังหยอดยาน้อยลง การอักเสบจาก silver nitrate ไม่ต้องรักษา เพราะหายได้เองภายใน 24 ชั่วโมง

ข. การอักเสบจากการติดเชื้อ N. gonorrhoea เป็นการอักเสบที่อันตราย มักเกิดใน 24 – 48 ชั่วโมงหลังคลอด เป็นทั้ง 2 ตา เป็นในแม่ที่ติดเชื้อนี้ที่ช่องคลอด แต่อาจไม่แสดงอาการ เด็กจะมีหนังตาบวมมาก เยื่อบุตาแดง มีขี้ตาเป็นหนองจำนวนมาก เป็นเชื้อที่สามารถทำให้กระจกตาทะลุได้ โดยไม่มีแผลถลอกนำมาก่อน เป็นเหตุให้เด็กแรกคลอดจะได้รับ silver nitrate ทันทีเพื่อฆ่าเชื้อตัวนี้ เด็กที่ติดเชื้อตัวนี้ หนังตาจะบวม ตาแดง มีขี้ตาเป็นหนองข้น ต้องรีบให้การรักษา มิเช่นนั้นตาอาจบอดได้ เป็นสาเหตุสำคัญอันหนึ่งที่ทำให้เด็กวัยนี้ตาบอด

ค. การอักเสบจากแบคทีเรียอื่น เช่น Staphylococcus หรือ Streptococcus มักจะมีอาการในเด็กอายุประมาณ 2 สัปดาห์ อาการจะไม่ค่อยรุนแรงเมื่อเทียบกับ N. gonorrhoea

ง. การอักเสบจากเชื้อ Chlamydia Trachomatis มักจะมีอาการเมื่อเด็กอายุประมาณ 1 สัปดาห์ อาการไม่ค่อยรุนแรง เปลือกตาบวม เยื่อบุตาแดงไม่มาก มีขี้ตาเป็นเมือก ๆ มักเป็นตาทั้ง 2 ข้างและเยื่อบุตาจะไม่พบ follicle เนื่องจากเด็กที่อายุน้อยกว่า 3 เดือนจะยังไม่มีเนื้อเยื่อน้ำเหลืองที่เยื่อบุตา (เชื้อตัวนี้หากเป็นในผู้ใหญ่จะตรวจพบ follicle)

จ. การอักเสบจากเชื้อไวรัสเริม พบในแม่ที่ติดเชื้อไวรัสเริมที่ช่องคลอด และไวรัสตัวนี้อาจไปสู่เด็กทางผิวหนัง ตา ปาก และทางเดินหายใจ อาจนำไปสู่โรคที่รุนแรงทางสมองได้ สูติแพทย์จึงมักเลี่ยงให้คลอดทางช่องคลอดโดยผ่าหน้าท้องแทน

โดยหลัก ภาวะเยื่อบุตาอักเสบในเด็กแรกเกิด อาจใช้ระยะฟักตัวของเชื้อโรค ระยะเวลาที่เกิดโรค สาเหตุช่วยวินิจฉัยโรคได้คร่าว ๆ ถ้ามีอาการตาแดงภายใน 24 ชั่วโมง หลังคลอดมักเป็นจาก silver nitrate ถ้าเป็นในวันที่ 2-3 ร่วมกับมีขี้ตามาก เป็นภาวะที่อันตราย เพราะมักจะเกิดจากเชื้อ N. gonorrhoea ซึ่งหากรักษาไม่ทันอาจทำให้ตาบอดได้ เป็นภาวะที่ต้องให้การรักษาทันที และเต็มที่ หากเป็นหลังจากอายุเป็นสัปดาห์ไปแล้ว อาจเกิดจากเชื้อ chlamydia, staphylococcus, หรือเชื้อเริม ซึ่งไม่รุนแรงเท่าเชื้อ N. gonorrhea