สาระน่ารู้จากหมอตา ตอน 69 : Ophthalmic Femtosecond laser (การใช้ Femtosecond laser ทางตา)

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง สกาวรัตน์ คุณาวิศรุต
  • 15 พฤษภาคม 2557
  • Tweet

เป็นที่ทราบกันดีว่า มีการใช้แสงเลเซอร์ในการรักษาโรคตาหลายอย่างด้วยเลเซอร์ชนิดต่างๆ ปัจจุบันมีการรักษาโรคทางตาด้วย Femtosecond laser ตั้งแต่ปี ค.ศ. 2001 ในระยะเริ่มแรกนำมาใช้ทดแทน microkeratome ที่ใช้ฝานกระจกตาในการทำเลสิค Femtosecond laser อยู่ในคลื่นแสงของ infrared ขนาดความยาวคลื่น 1053 nm คล้าย Nd = yag laser แต่มีความละเอียดกว่า ลองนึกถึงขนาด

nanosecond = 10 -9

picosecond = 10 -12

femtosecond = 10 -15 หรือ 0.000000000000001

หากยังนึกไม่ออก 1 วินาทีมี 1,000,000,000,000,000 หรือ หนึ่งพันล้านล้าน Femtosecond อาจจะเปรียบเทียบการกระพริบตาครั้งหนึ่งจะใช้เวลา 300 ล้านล้าน Femtosecond แม้ว่าจะอยู่ในความยาวคลื่นใกล้เคียง Nd : yag ทำให้เกิด disruption และ photoionization ก่อให้เนื้อเยื่อแตกเช่นกัน แต่มีผลทำลายเนื้อเยื่อใกล้เคียงน้อยกว่า Nd : yag ถึง 106 เท่า ปัจจุบันมีการคิดและใช้ Femtosecond ในขบวนการต่างๆ คือ

  1. การผ่าตัดตา
  2. การทำ coronary stent
  3. อุตสาหกรรมยานยนต์ ทำเครื่องจ่ายเชื้อเพลิง (fuel injector) ทำให้ปล่อยพลังงานดีกว่าเดิม 30 เท่า
  4. Smartphone อาจทำให้แข็งขึ้น ไม่แตกง่าย โดยใช้ laser ไปขจัด microcrack ได้ superstrong glass ที่ยากแก่การแตกหัก

สำหรับการใช้ทางจักษุวิทยา/ทางตาในปัจจุบันที่ทำได้ผลกันแล้ว ได้แก่

  1. ตัดหรือฝานกระจกตาแทน microkeratome ในการทำเลสิค แก้ปัญหาที่เกิดในการใช้ microkeratome ที่อาจทำการฝานกระจกตาไม่สมบูรณ์ บางไป ได้ flap ไม่สมบูรณ์ การใช้ Femtosecond laser ทำให้ได้ flap เรียบกว่า นอกจากนี้ยังใช้ในการตัดกระจกตาแก้ไขสายตาเอียง (limbal relaxing incision) การทำกระจกตาเป็นช่องเพื่อสอด intrastromal corneal ring ในการรักษาภาวะ keratoconus เป็นต้น
  2. การผ่าตัดต้อกระจก
    1. อาจใช้ Femtosecond laser มาเจาะกระจกตาจะได้แผลที่เรียบกว่าใช้มีดที่ทำกันในการทำผ่าตัดต้อกระจก
    2. การทำ capsulotomy เป็นการตัด capsule ที่หุ้มแก้วตาออก ซึ่งในการทำต้อกระจกทั่วๆ ไป ใช้มือตัด capsule ออก หากตัด capsule ออกได้กลมสม่ำเสมอ ขอบเรียบอยู่ตรงกลาง นำมาซึ่งการฝังแก้วตาเทียมที่แม่นยำ (Premium IOL) ตรงกลางพอดี การตัด capsule ได้ดี มีความจำเป็นสำหรับแก้วตาเทียมที่มีหลายโฟกัส (multifocus IOL) และแก้วตาเทียมแก้สายตาเอียง (Toric IOL) เพราะแก้วตาเทียมที่ฝังแทนที่จะต้องอยู่ตรงกลางพอดี หากทำ capsulotomy ไม่สม่ำเสมอ แก้วตาเทียมที่ฝังอาจไม่อยู่ตรงกลาง ผิดเพี้ยนไปจากความเป็นจริง การใช้ Femtosecond laser ทำ capsulotomy จะได้ดีกว่าเดิมมาก
    3. ยิงไปยังแก้วตาที่ขุ่นเป็น initial phaco fragmentation เป็นรอยไว้ ทำให้สามารถแยกแก้วตาออกเป็นชิ้นๆ ง่ายขึ้น ลดการใช้พลัง ultrasound ในการสลายต้อลงถนอมกระจกตาดีขึ้น
    4. ใน 3 ข้อข้างต้นเป็นการทำผ่าตัดต้อกระจกทั่วไป นอกจากนั้นการใช้ Femtosecond laser สามารถทำให้ทำต้อกระจกที่ยุ่งยากได้ง่ายขึ้น เช่น ต้อที่สุกจัด (hypermature cataract) ผู้ที่มีโรคกระจกตาอยู่เดิม การใช้ Femtosecond laser ช่วยจะทำให้ทำผ่าตัดต้อกระจกได้ง่าย ได้ผลดีกว่าวิธีปกติ

โดยสรุป การใช้ Femtosecond laser ช่วยการผ่าตัดต้อกระจก ทำให้การผ่าตัดง่ายขึ้น ลดปัญหาแทรกซ้อน ลดโอกาสของการติดเชื้อ แก้สายตาเอียงไปได้ด้วย และขณะนี้กำลังมีการพัฒนาต่อไปถึงการใช้ Femtosecond laser ในการทำ lenticule extraction การทำ intrastromal presby correction , การทำ small incision lenticule extraction