สาระน่ารู้จากหมอตา ตอน 56: ปัจจัยเสี่ยงการเกิดจอตาบวมในผู้ป่วยเบาหวาน

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง สกาวรัตน์ คุณาวิศรุต
  • 6 กุมภาพันธ์ 2557
  • Tweet

ผู้ป่วยเบาหวาน ที่ป่วยเป็นเวลานาน (10 – 20 ปีขึ้นไป) มักจะเกิดภาวะแทรกซ้อนต่างๆ ภาวะเหล่านี้เกิดจากความผิดปกติของหลอดเลือดขนาดใหญ่ (macrovascular) ที่หัวใจ ทำให้เกิดภาวะหัวใจขาดเลือด , อัมพาตจากความผิดปกติของหลอดเลือดที่สมอง, นอกจากนั้น เบาหวานยังมีปัญหาที่หลอดเลือดฝอย (capillary) เกิดภาวะ microangiopathy/โรคของหลอดเลือดขนาดเล็ก ที่พบในไตและในจอตาที่เรียกกันว่า diabetic retinopathy (DR)

ภาวะ DR ในระยะแรกผู้ป่วยอาจไม่มีอาการอะไรที่เรียก background diabetic retinopathy โดยมีการเปลี่ยนแปลงเริ่มที่เซลล์ที่เรียกว่า cell pericyte ซึ่งอยู่ที่ผนังหลอดเลือดฝอยตายลง มีการหนาตัวของเนื้อเยื่อ basement membrance ทำให้ผนังหลอดเลือดฝอยผิดปกติ มีเลือดตลอดจนน้ำเหลืองซึมออกจากหลอดเลือดฝอยของจอตา ทำให้เราตรวจพบเลือด (haemorrhage), น้ำเหลือง (exudate), ร่วมกับการตายของชั้นประสาทตา (cotton wool spot) ที่ในจอตา พยาธิสภาพเหล่านี้ หากเกิดที่จอตาส่วนกลาง มีน้ำเหลืองซึมออกมามาก เกิดภาวะจอตาส่วนกลางบวม (macular edema) ซึ่งทำให้ผู้ป่วยมีสายตามัวลง

ภาวะ macular edema นี้มีปัจจัยอะไรบ้างที่ทำให้เกิดขึ้น ผลการศึกษาจาก department of ophthalmology and visual second at the university of Michigan ในรายงานของ Medscape medical news , May 14, 2013 (มหาวิทยาลัยมิชิแกน ในสหรัฐอเมริกา) เป็นการศึกษาในผู้ป่วย 447,407 คน ที่เป็นเบาหวานโดยยังไม่มีการบวมของจอตาส่วนกลาง (macular edema) ผู้ป่วยทุกรายอายุมากกว่า 30 ปี ติดตามดูตาผู้ป่วยอย่างน้อย 3 ปี และอย่างน้อยต้องมีการตรวจหา diabetic macular edema ผลการศึกษาพบว่า จากการติดตามการดูแลโดยเฉลี่ย 53 ปี พบผู้ป่วย 6473 คน (1.5%) มี diabetic macula edema ซึ่งเป็นเหตุนำทำให้ผู้ป่วยเบาหวาน สูญเสียสายตาถึงขั้นตาบอด จากการศึกษาครั้งนี้พบว่า ปัจจัยที่ทำให้เสี่ยงต่อการเกิด macula edema ได้แก่

  1. ผิวดำ
  2. ชาวลาติน
  3. มีปัญหาของ diabetic nephropathy/โรคไตที่เกิดจากเบาหวาน
  4. มี diabetic neuropathy/โรคเส้นประสาทที่เกิดจากเบาหวาน
  5. Type 1 diabetic/เบาหวานชนิด 1
  6. ระดับสารชนิดหนึ่งที่เรียกว่า Hb Aic สูง
  7. ความดันโลหิตสูง
  8. มีอวัยวะอื่นผิดปกติจากความดันโลหิตสูง

ในการศึกษาครั้งนี้พบว่า ภาวะไขมันในเลือดสูง ไม่มีผลทำให้เกิด diabetic macula edema ชัดเจน

โดยสรุป การศึกษานี้จะช่วยพยากรณ์ว่า ผู้ป่วยเบาหวาน type 1 กลุ่มใดที่เสี่ยงต่อการเกิด diabetic macular edema เพื่อว่าจะได้รับการตรวจและรักษาเพื่อป้องกันตา บอดได้ทางหนึ่ง