ยาวินบลาสทีน(Vinblastine หรือ Vincaleukoblastine sulfate หรือ Vinblastine sulfate) เป็นยาเคมีบำบัด(Cytotoxic chemotherapy) ที่มีโครงสร้างใกล้เคียงกับยาวินคริสทีน(Vincristine) ทางคลินิกนำมาใช้รักษาโรคมะเร็งหลายชนิด เช่น มะเร็งเต้านม มะเร็งคาโปซิ มะเร็งอัณฑะ มะเร็งต่อมน้ำเหลืองฮอดจ์กิน มะเร็งเนื้อรก/มะเร็งรก มะเร็งผิวหนังชนิดมัยโคซีส ฟังกอยดีส มะเร็งต่อมน้ำเหลือง และโรคฮิสทิโอไซโตซิส(Histiocytosis, โรคพบได้น้อยจากร่างกายมีจำนวนเม็ดเลือดขาวชนิดที่เรียกว่า Histiocyte สูงขึ้นมากโดยสาเหตุยังไม่ทราบแน่ชัด เป็นโรคที่มีการพยากรณ์โรคปานกลาง อาจรักษาได้ หรือในรายที่โรครุนแรง อาจเป็นเหตุให้เสียชีวิตก็ได้)
อดีตความเป็นมาของยาวินบลาสทีน เริ่มจากการสกัดยาสมุนไพร แล้วฉีดเข้าในสัตว์ทดลองเพื่อจะนำไปบำบัดโรคเบาหวานของมนุษย์ แต่กลับพบว่าสารสกัดมีฤทธิ์ลดจำนวนเม็ดเลือดขาว จึงเป็นจุดเริ่มต้นของการศึกษาค้นคว้าจนกระทั่งพบตัวยาวินบลาสทีน และนำมารักษามะเร็งต่อมน้ำเหลืองในช่วงเริ่มต้น ตัวยาวินบลาสทีนมีการดูดซึมจากทางเดินอาหารได้ไม่ดีเท่าใดนัก นักวิทยาศาสตร์จึงต้องพัฒนาเภสัชภัณฑ์ของยานี้เป็นแบบยาฉีด และต้องฉีดเข้าเส้นเลือด/หลอดเลือดเท่านั้น ห้ามฉีดเข้าใต้ผิวหนังหรือเข้ากล้ามเนื้อ ด้วยยาวินบลาสทีนสามารถสร้างความเสียหายต่อเนื้อเยื่อต่างๆของร่างกายที่สัมผัสยานี้ได้ และขณะที่ยาวินบลาสทีนอยู่ในกระแสเลือด ตัวยานี้จะถูกลำเลียงไปทำลายที่ตับ และมีระยะเวลาอยู่ในร่างกายได้นานประมาณ 24.8 ชั่วโมงก่อนที่จะถูกขับทิ้งไปกับอุจจาระและปัสสาวะ
มีข้อควรปฏิบัติและเรียนรู้ของผู้ป่วยเมื่อต้องเข้ารับการให้ยาวินบลาสทีนที่ควรทราบดังนี้ เช่น
ยาวินบลาสทีนในรูปของเกลือซัลเฟต (Vinblastine sulfate) ได้ถูกบรรจุอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติของไทย และจัดอยู่ในหมวดยาควบคุมพิเศษ ที่ต้องใช้ภายใต้คำสั่งแพทย์เท่านั้น ซึ่งหากผู้ป่วยมีคำถามหรือข้อสงสัยเกี่ยวกับยาวินบลาสทีนเพิ่มเติม สามารถสอบถามจากแพทย์ผู้ที่ทำการตรวจรักษา หรือจากเภสัชกรในสถานพยาบาลได้ตลอดเวลา
ยาวินบลาสทีนมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้เพื่อใช้รักษาโรคมะเร็งชนิดต่างๆ เช่น
ยาวินบลาสทีน มีกลไกการออกฤทธิ์ยับยั้งและรบกวนการสร้างกลุ่มสารโปรตีนที่มีชื่อว่า ไมโครทิวบูล (Microtubule) สารโปรตีนชนิดนี้มีลักษณะโดยรวมคล้ายกับท่อเล็กๆ โดยมีหน้าที่สำคัญในการจัดระเบียบองค์ประกอบหรือหน่วยทำงานย่อยๆภายในเซลล์ และส่งผลต่อการแบ่งเซลล์ให้มีปริมาณเพิ่มมากขึ้น การรบกวนกระบวนการดังกล่าวนี้เอง ทำให้มะเร็งหยุด/ชะลอการแบ่งเซลล์ลง และเป็นที่มาของสรรพคุณในการรักษา
ยาวินบลาสทีนมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น
ยาวินบลาสทีนมีขนาดการบริหารยา/ใช้ยาสำหรับโรคมะเร็งทุกประเภทที่ถูกระบุในสรรพคุณ เช่น
อนึ่ง:
*****หมายเหตุ: ขนาดและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาวินบลาสทีน ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้
กรณีไม่สามารถมารับการฉีดยาวินบลาสทีนได้ตามแพทย์นัด ให้ผู้ป่วยรีบติดต่อแพทย์ พยาบาล ผู้ที่ทำการดูแลรักษา เพื่อนัดหมายมารับการฉีดยาครั้งใหม่โดยเร็ว
ยาวินบลาสทีนสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกายดังนี้ เช่น
มีข้อควรระวังการใช้ยาวินบลาสทีน เช่น
***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาวินบลาสทีนด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ
ยาวินบลาสทีนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น
ควรเก็บยาวินบลาสทีนในช่วงอุณหภูมิ 2-8 องศาเซลเซียส(Celsius) ห้ามเก็บยาในช่องแข็งตู้เย็น เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
ยาวินบลาสทีน มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น
ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
---|---|
Vinblastine-Richter(วินบลาสทีน-ริชเทอร์) | Gedeon Richter |
อนึ่ง ยาชื่อการค้าอื่นของยานี้ คือ Velbe, VLB, Vincaleukoblastine sulfate, Velban, Alkaban-AQ