วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์ หรือ วัคซีน หัด คางทูม หัดเยอรมัน MMR vaccine

วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์ หรือ วัคซีน หัด คางทูม หัดเยอรมัน (MMR vaccine)

โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
14 มีนาคม 2562
Tweet

สารบัญ

บทนำ
วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?
วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?
หากลืมมารับการฉีดวัคซีนควรทำอย่างไร?
วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์อย่างไร?
วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ควรเก็บรักษาวัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์อย่างไร?
วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีชื่ออื่นอีกไหม?ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
บรรณานุกรม

บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

วัคซีน เอ็ม เอ็ม อาร์(MMR ชื่อเต็มคือ Measles Mumps Rubella Vaccine) หรือ วัคซีน หัด คางทูม หัดเยอรมัน เป็นวัคซีนที่นำมาใช้ต่อต้านและป้องกันโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัส 3 สายพันธุ์ ได้แก่ หัด(Measles)/ วัคซีนโรคหัด , คางทูม(Mumps)/ วัคซีนคางทูม, และหัดเยอรมัน(Rubella)/วัคซีนหัดเยอรมัน, สามารถฉีดวัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์เข็มแรกให้เด็กทารกที่มีอายุ 9–15 เดือน จากนั้นเว้นระยะเวลาตามคำสั่งแพทย์จึงกลับมาฉีดวัคซีนนี้อีก 1 ครั้ง

นักวิทยาศาสตร์พบว่าการได้รับการฉีดวัคซีนนี้กระตุ้น 2 ครั้ง สามารถป้องกันการเป็นโรคหัดได้ 97%, โรคคางทูม 88%, และโรคหัดเยอรมัน 97%,

ในอดีตที่ผ่านมา ก่อนที่จะมีการผลิตวัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์ มนุษย์ต้องเสียชีวิตด้วยสาเหตุจากโรคหัดสูงถึง 2.6 ล้านคนต่อปี ปัจจุบันเมื่อมีการนำ วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์ เข้ามาใช้ในระบบสาธารณสุข อัตราการเสียชีวิตจากโรคหัดลดลงถึง 84%

ผลข้างเคียงที่ได้รับจากการฉีดวัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีค่อนข้างน้อย เช่น มีไข้ต่ำๆ หรือปวด-บวมแดงบริเวณผิวหนังที่ได้รับการฉีดวัคซีน อย่างไรก็ตามทางการแพทย์ได้บันทึกสถิติการแพ้วัคซีนชนิดนี้อย่างรุนแรงโดยมีความเป็นไปได้ในอัตราประชากรที่ได้รับเอ็ม เอ็ม อาร์ 1:1,000,000 คน

เกณฑ์บางประการที่ถือเป็นข้อห้ามใช้วัคซีนชนิดนี้ อาทิ

สตรีมีครรภ์: ด้วยมีความเสี่ยงและผลกระทบต่อเด็กทารกในครรภ์ แต่สตรีในภาวะให้นมบุตรยังสามารถรับการให้วัคซีนนี้ได้
ผู้ที่อยู่ในภาวะเจ็บป่วยด้วยโรคของระบบทางเดินหายใที่มีไข้ร่วมด้วย รวมถึงผู้ป่วยที่มีภาวะติดเชื้อต่างๆ
ผู้ป่วยที่เป็นโรคของระบบเลือด/โรคเลือด เช่น Leukemia ตลอดถึงผู้ป่วยเนื้องอกที่ต่อมน้ำเหลือง
ผู้ป่วยวัณโรคที่อยู่ในระยะเกินการเยียวยารักษา

ในประเทศไทย ได้มีข้อกำหนดให้ วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์ อยู่ในหมวดยาอันตราย การใช้วัคซีนนี้ต้องอยู่ภายใต้คำสั่งของแพทย์ และจะพบเห็นการใช้ เอ็ม เอ็ม อาร์แต่ในสถาน พยาบาลเท่านั้น

วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์ มีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ คือ

เป็นวัคซีนที่ใช้ฉีดกระตุ้นภูมิคุ้มกัน 3 โรคในเข็มเดียว สามารถใช้ได้ทั้งกับเด็กและผู้ใหญ่ คือ
- โรคหัด
- โรคคางทูม
- และโรคหัดเยอรมัน

วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

วัคซีน เอ็ม เอ็ม อาร์ เป็นวัคซีนที่ประกอบด้วยเชื้อไวรัสที่ก่อให้เกิด โรคหัด, คางทูม, และหัดเยอรมัน , ไวรัสดังกล่าวจะได้รับกระบวนการทำให้อ่อนแรงลงและจะถูกบรรจุเป็นปริมาณที่เหมาะสมต่อการกระตุ้นภูมิต้านทานโรค(Live vaccine) หลังการฉีด วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์จะเกิดการกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันต้านทานโรค/ภูมิคุ้มกันของร่างกายให้สร้างภูมิต้านทาน/ภูมิคุ้มกันโรครวมทั้ง 3 ชนิด (หัด, คางทูม, หัดเยอรมัน) หลังการฉีดวัคซีนไปแล้ว 72 ชั่วโมง (3 วัน) พบว่า ร่างกายสามารถสร้างภูมิคุ้มกันขึ้นมาได้ในระดับที่ป้องกันการติดโรคดังกล่าวได้แล้ว

วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

1. ยาฉีดชนิดผงแห้งขนาด 0.5 มิลลิลิตร ที่มีองค์ประกอบด้วย

เชื้อไวรัสโรคหัดชนิดมีชีวิต ตั้งแต่ 1,000 CCID50
เชื้อไวรัสคางทูมชนิดมีชีวิต ตั้งแต่ 5,000 CCID50
เชื้อไวรัสหัดเยอรมันชนิดมีชีวิต ตั้งแต่ 1,000 CCID50

2. น้ำกลั่นปราศจากเชื้อสำหรับผสมผงวัคซีนสำหรับเตรียมเป็นยาฉีด

*หมายเหตุ: CCID50 = Cell Culture Infectious Dose

วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีขนาดการบริหารยา เช่น

ผู้ใหญ่: ฉีดวัคซีนขนาด 0.5 มิลลิลิตร เข็มแรกเข้ากล้ามเนื้อหรือใต้ผิวหนัง เว้นเวลาไป 28 วันแล้วกลับมาฉีดกระตุ้นอีก 1 เข็ม
เด็กอายุตั้งแต่ 12–15 เดือน: ฉีดวัคซีนขนาด 0.5 มิลลิลิตร เข็มแรกเข้ากล้ามเนื้อหรือใต้ผิวหนัง และเว้นระยะเวลาจนเด็กมีอายุ 4–6 ปี จึงกลับมาฉีดกระตุ้นอีก 1 เข็ม

* อนึ่ง:

การเตรียมวัคซีนนี้สำหรับฉีด โดยเจือจางวัคซีน 0.5 มิลลิลิตรด้วยน้ำกลั่น ปราศจากเชื้อที่บรรจุมาพร้อมกับวัคซีนปริมาณ 0.7 มิลลิลิตร เขย่าจนเข้ากันดีแล้วฉีดให้ผู้ป่วย

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้นไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมวัคซีนเอ็มเอ็มอาร์ ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร เช่น

ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจขัด/หายใจลำบาก
มีโรคประจำตัวต่างๆ เช่น โรคลมชัก วัณโรค รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะวัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์ อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่รับประทานอยู่ก่อน
หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ /มีครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจน ก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมมารับการฉีดวัคซีนควรทำอย่างไร?

กรณีลืมหรือไม่สามารถมารับการฉีดวัคซีนนี้ตามที่แพทย์นัดหมาย ควรโทรแจ้งแพทย์ หรือบุคลากรทางการแพทย์โดยเร็ว เพื่อทำการนัดหมายการฉีดวัคซีนครั้งใหม่

วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์ สามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา/จากวัคซีน (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกาย เช่น

ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น คลื่นไส้อาเจียน เบื่ออาหาร
ผลต่อระบบประสาท: เช่น เป็นไข้ ปวดศีรษะ
ผลต่อสภาพทางจิตใจ: เช่น อาจมีอาการวิตกกังวล
ผลต่อกล้ามเนื้อ: เช่น ปวดกล้ามเนื้อ
ผลต่อระบบการเผาผลาญพลังงานของร่างกาย: เช่น เบื่ออาหาร
ผลต่อผิวหนัง: เช่น มีอาการ ปวด บวม บริเวณผิวหนังที่ได้รับการฉีดยา เกิดผื่นคัน

มีข้อควรระวังการใช้วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์อย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์ เช่น

ห้ามใช้กับผู้แพ้ยา/แพ้วัคซีนนี้
ห้ามใช้กับสตรีมีครรภ์
ระวังการฉีดวัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์ในผู้ป่วยที่ได้รับบาดเจ็บบริเวณศีรษะ ผู้ป่วยโรคลมชัก ผู้ที่มีระดับเกล็ดเลือดต่ำ และผู้ที่มีระบบภูมิคุ้มกันต่ำ
ปฏิบัติตามคำแนะนำของ แพทย์ พยาบาล อย่างเคร่งครัด และควรมารับการฉีดวัคซีนตามแพทย์นัดหมายทุกครั้ง
ห้ามใช้วัคซีนที่หมดอายุ
ห้ามเก็บวัคซีนที่หมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมวัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์ด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตาม ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.comบทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

ห้ามฉีดวัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์ขณะที่ได้รับยาบางชนิด เช่นยา Fluorouracil, Rituximab, Sarilumab, Vincristine, เพราะมีความเสี่ยงสูงที่จะทำให้ผู้ป่วยมีภาวะติดเชื้อจากวัคซีนตามมา
ห้ามฉีดวัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์ ขณะที่ได้รับยากลุ่ม Corticosterone เพราะจะทำให้ความสามารถการกระตุ้นภูมิคุ้มกันของวัคซีนลดลง
หลีกเลี่ยงการทดสอบ ทูเบอร์คูลิน (Tuberculin test เป็นการทดสอบว่าผู้ป่วย ติดเชื้อวัณโรคหรือไม่) ขณะที่ได้รับการฉีดวัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์ มาใหม่ๆ ด้วยจะทำให้ผลทดสอบทูเบอร์คูลินผิดเพี้ยนไป

ควรเก็บรักษาวัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์อย่างไร?

ควรเก็บรักษาวัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์ เช่น

เก็บวัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์ในอุณหภูมิ 2–8 องศาเซลเซียส (Celsius)
ห้ามเก็บวัคซีนในช่องแช่แข็งตู้เย็น
เก็บวัคซีนในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น
ไม่เก็บวัคซีนในห้องน้ำหรือในรถยนต์
เก็บวัคซีนให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
ไม่เก็บวัคซีนที่หมดอายุ ไม่ทิ้งวัคซีนลงในแม่น้ำคูคลองตามธรรมชาติ

วัคซีนเอ็ม เอ็ม อาร์มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

เอ็ม เอ็ม อาร์มีชื่อการค้าและบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้า	บริษัทผู้ผลิต
M-M-R II (เอ็ม-เอ็ม-อาร์ ทู)	MSD
Measles, Mumps & Rubella Vaccine SII (มีเซลส์ม,มัมป์ส แอนรูเบลลา วัคซีน เอสทู)	Serum Institute of India

article detail