ยาหยอดตาไดโคลฟีแนค (Diclofenac ophthalmic)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 26 มิถุนายน 2565
  • Tweet

สารบัญ

บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ: คือยาอะไร?

ยาหยอดตาไดโคลฟีแนค (Diclofenac ophthalmic) คือ ยาลดอาการอักเสบและอาการปวดตาจากการเกิดแผลที่กระจกตา/กระจกตาเป็นแผลหรือบาดแผลจากการผ่าตัดตา มีลักษณะเป็นสารละลายใสที่ปราศจากเชื้อ ไม่มีส่วนประกอบของสารสเตียรอยด์ ในสูตรตำรับมีความเข้มข้นของยาไดโคลฟีแนค 0.1% รวมกับสารประกอบอื่นๆเพื่อคงคุณภาพของตัวยาเช่น Boric acid, Edetate disodium, Polyoxy l35, Castor, Sorbic acid, Tromethamine และน้ำกลั่นที่ปราศจากเชื้อ      

 ตัวยาไดโคลฟีแนค จะมีกลไกยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ Cyclooxygenase ที่จำเป็นต่อการสังเคราะห์สารสื่อประสาทที่ชื่อว่า Prostaglandins ซึ่งอยู่ในกระบวนการทำให้ร่างกายรู้สึกเจ็บ/ปวด

ขอบเขตของการใช้ยาหยอดตาไดโคลฟีแนคจะเหมาะกับผู้ป่วยที่เป็นผู้ใหญ่เท่านั้น ด้วยยังไม่มีการศึกษาทางคลินิกถึงการใช้ยาหยอดตาไดโคลฟีแนคกับกลุ่มผู้ป่วยเด็ก(นิยามคำว่าเด็ก) รวมถึงมีข้อห้ามใช้กับกลุ่มสตรีตั้งครรภ์และสตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตรทั้งนี้เพื่อป้องกันมิให้ตัวยาถูกส่งผ่านไปยังทารกนั่นเอง

มีบางบริบทของยาหยอดตาที่ผู้บริโภคควรทราบก่อนที่จะนำยาหยอดตาไดโคลฟีแนคไปใช้ ดังนี้      

  • ห้ามนำยาชนิดนี้ไปรับประทานหรือหยอดจมูกโดยเด็ดขาด
  • ก่อนการใช้และหลังใช้ยานี้ต้องล้างมือเพื่อความสะอาดเพื่อเป็นการป้องกันการปนเปื้อนของเชื้อโรคทุกครั้ง
  • การหยอดยานี้ต้องมิให้ปลายขวด/หลอด (Applicator) สัมผัสกับนิ้วหรือแม้แต่กับเปลือกตา /หนังตาของผู้ป่วยเองก็ตามทั้งนี้เพื่อป้องกันการปนเปื้อนของเชื้อราและแบคทีเรียลงในผลิตภัณฑ์
  • หากผู้ป่วยมีการใช้ยาหยอดตาชนิดอื่นอยู่ก่อนแล้ว ต้องแจ้งให้แพทย์ทราบเพื่อจะได้ปรับ วิธีการใช้ยาทั้งสองชนิดร่วมกัน
  • ห้ามใส่คอนแทคเลนส์ขณะที่ใช้ยาหยอดตาไดโคลฟีแนค
  • การใช้ยาหยอดตาไดโคลฟีแนคสามารถทำให้วิงเวียนและเกิดอาการตาพร่าขณะที่มีการใช้ ยานี้ จึงควรหลีกเลี่ยงการขับขี่ยวดยานพาหนะต่างๆและการทำงานกับเครื่องจักร
  • หลังการใช้ยานี้แล้วพบว่าอาการไม่ดีขึ้นควรต้องกลับมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลเพื่อแพทย์พิจารณาตรวจสอบคัดกรองอาการอีกครั้ง

 สูตรตำรับของยาหยอดตาไดโคลฟีแนคได้ถูกบรรจุลงในบัญชียาหลักแห่งชาติของไทย และการใช้ยาได้อย่างปลอดภัยจะต้องเป็นไปตามคำสั่งของแพทย์เท่านั้น

ยาหยอดตาไดโคลฟีแนคมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

ยาหยอดตาไดโคลฟีแนค

ยาหยอดตาไดโคลฟีแนคมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้: เช่น         

  • รักษาอาการอักเสบของตาหลังการผ่าตัดตา เช่น ผ่าตัดต้อกระจก
  • บำบัดอาการอักเสบของแผลที่กระจกตา/กระจกตาเป็นแผล
  • รักษาอาการเยื่อบุตาอักเสบ และ กระจกตาอักเสบ

ยาหยอดตาไดโคลฟีแนคมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธ์ของยาหยอดตาไดโคลฟีแนคคือ ตัวยาจะออกฤทธิ์ต้านการอักเสบของบาดแผลในลูกตาโดยยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ที่มีชื่อว่า Cyclooxygenase ทำให้การสังเคราะห์สาร Prostaglandin ลดน้อยลง จากกลไกนี้มีผลลดอาการอักเสบอาการเจ็บปวดในบริเวณตาที่มีการอักเสบและเป็นที่มาของสรรพคุณ

ยาหยอดตาไดโคลฟีแนคมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

         ยาหยอดตาไดโคลฟีแนคมีรูปแบบการจัดจำหน่าย:

  • ยาหยอดตา ขนาดความเข้มข้น 0.1%

ยาหยอดตาไดโคลฟีแนคมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

 ยาหยอดตาไดโคลฟีแนคมีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา เช่น

  • ผู้ใหญ่: หยอดตาครั้งละ 1 หยดวันละ 4 - 5 ครั้ง
  • เด็ก : ยังไม่มีข้อมูลแน่ชัดถึงความปลอดภัยของยานี้ในเด็ก การใช้ยานี้ในเด็กจึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษาเป็นกรณีๆไป

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

         เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมถึงยาหยอดตาไดโคลฟีแนค ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น     

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หาย ใจลำบาก/หอบเหนื่อย
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาหยอดตาไดโคลฟีแนคอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมหยอดตาควรทำอย่างไร?

หากลืมหยอดตาด้วยยาหยอดตาไดโคลฟีแนค สามารถหยอดตาเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้ เคียงกับการหยอดตาในครั้งถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

ยาหยอดตาไดโคลฟีแนคมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)บางอย่างจากยาหยอดตาไดโคลฟีแนคไม่จำเป็นต้องใช้ยารักษา ร่างกายจะค่อยๆปรับตัวจนอาการข้างเคียงเหล่านั้นดีขึ้นเองตามลำดับ

อย่างไรก็ตาม ยาหยอดตาไดโคลฟีแนคสามารถก่อให้เกิดอาการข้างเคียง ดังนี้เช่น

  • มีอาการระคายเคือง คัน ปวด ตา
  • ขณะที่หยอดตามีน้ำตาออกมามาก
  • มีไข้
  • ใบหน้าบวม
  • วิงเวียน
  • ลูกตาเกิดการติดเชื้อไวรัสได้ง่าย
  • เปลือกตา/หนังตาบวม
  • ตาพร่า
  • ผู้ป่วยบางรายจะพบอาการปวดท้อง
  • อาจมีอาการเยื่อจมูกอักเสบร่วมด้วย

มีข้อควรระวังการใช้ยาหยอดตาไดโคลฟีแนคอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาหยอดตาไดโคลฟีแนค เช่น

  • ห้ามใช้ยาหยอดตากับผู้ที่แพ้ยาไดโคลฟีแนค
  • ห้ามใช้ยานี้กับสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร และเด็ก โดยไม่มีคำสั่งจากแพทย์
  • หยุดการใช้ยานี้ทันทีหากพบอาการแพ้ยาเกิดขึ้น เช่น มีอาการอึดอัด/หายใจไม่ออก/หายใจลำบาก ใบหน้าบวม หรือมีผื่นคันขึ้นเต็มตัว กรณีที่พบอาการแพ้ยาต้องรีบนำตัวผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน
  • ห้ามใส่คอนแทคเลนส์ขณะที่ใช้ยานี้
  • ห้ามใช้ยาที่เปลี่ยนสภาพไปจากเดิม
  • ห้ามปรับปริมาณการใช้ยานี้ด้วยตนเองโดยมิได้มีคำสั่งจากแพทย์
  • การใช้ยานี้หลังการผ่าตัดต้อกระจกไม่ควรเกิน 14 วันด้วยอาจก่อให้เกิดอาการข้างเคียงกับกระจกตาได้มากยิ่งขึ้น
  • ระวังการใช้ยานี้กับผู้ที่มีภาวะเลือดออกง่ายด้วยมีโอกาสจะทำให้ภาวะดังกล่าวรุนแรงขึ้นได้
  • ขณะใช้ยานี้ต้องคอยเฝ้าระวังเรื่องความดันของลูกตาที่อาจเพิ่มสูงขึ้น หรือการใช้ยานี้หยอด ตาบ่อยๆอาจสุ่มเสี่ยงต่อการเกิดต้อกระจกติดตามมา  
  • หลังการผ่าตัดตาหากต้องใช้ยานี้หยอดตาทั้งสองข้าง (รวมข้างที่ไม่ได้รับการผ่าตัดด้วย)ให้แยกการใช้ยากับตาข้างละขวด ไม่แนะนำให้หยอดตาทั้งสองข้างด้วยยาชนิดนี้เพียงขวดเดียว ทั้งนี้เพื่อเป็นการป้องกันการปนเปื้อนของเชื้อโรคลงในตัวผลิตภัณฑ์และลุกลามเข้าลูกตาได้
  • มาพบจักษุแพทย์/แพทย์ตามนัดหมายทุกครั้ง
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาหยอดตาไดโคลฟีแนคด้วย) ยาแผนโบราณ   อาหารเสริม   ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ยาหยอดตาไดโคลฟีแนคมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาหยอดตาไดโคลฟีแนคมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น   

  • การใช้ยาหยอดตาไดโคลฟีแนค ร่วมกับยาละลายลิ่มเลือด เช่นยา Urokinase หรือ ยาต้านการแข็งตัวของเลือดอย่างยา Dicumarol อาจทำให้เกิดภาวะเลือดออกง่าย โดยสังเกตจากอุจจาระมีสีแดงคล้ายเลือดปนหรือมีสีคล้ำจัด ไอ หรือ อาเจียนเป็นเลือด หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน
  • การใช้ยาหยอดตาไดโคลฟีแนค ร่วมกับยาหยอดตา Fluocinolone หรือ Dexamethasone จะทำให้อาการบาดเจ็บของตาหายช้าลง หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นกรณีบุคคลไป
  • การใช้ยาหยอดตาไดโคลฟีแนค ร่วมกับยา Aspirin อาจทำให้เกิดภาวะเลือดออกง่ายโดยเฉพาะอย่างยิ่งหากมีการใช้ยาร่วมกันเป็นเวลานานๆ หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน

ควรเก็บรักษายาหยอดตาไดโคลฟีแนคอย่างไร?

ควรเก็บยาหยอดตาไดโคลฟีแนค:

  • เก็บยาในช่วงอุณหภูมิ 15 - 25 องศาเซลเซียส(Celsius)
  • ไม่เก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อน และความชื้น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
  • ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์

ยาหยอดตาไดโคลฟีแนคมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาหยอดตาไดโคลฟีแนค  มียาชื่อการค้าอื่น และบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Volverac Eye (วอลเวอแร็ค อาย) T P Drug
Volta Oph (วอลตา ออฟ) Seng Thai Seng Thai

 

บรรณานุกรม

  1. https://www.drugs.com/diclofenac.html   [2022,June25]
  2. https://www.webmd.com/drugs/2/drug-16268/diclofenac-ophthalmic-eye/details  [2022,June25]
  3. http://ndi.fda.moph.go.th/drug_detail/index/?ndrug=2&rctype=1A&rcno=5900134&lpvncd=&lcntpcd=&lcnno=&licensee_no=  [2022,June25]
  4. https://www.mims.com/India/drug/info/NSAID%20EYE/NSAID%20EYE%20eye%20drops  [2022,June25]
  5. https://www.mims.com/Thailand/drug/search?q=diclofenac%20eye%20drops  [2022,June25]
  6. https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2012/020037s031lbl.pdf  [2022,June25]
  7. https://www.drugs.com/drug-interactions/diclofenac-ophthalmic-index.html?filter=2&generic_only=  [2022,June25]