พาร์กินสัน:ตอนที่ 20 เทวดาตกสวรรค์
- โดย ศ.นพ.สมศักดิ์ เทียมเก่า
- 3 พฤศจิกายน 2560
- Tweet
ชีวิตคนเรามีขึ้นมีลงเหมือนน้ำในแม่น้ำ ลำคลอง จึงไม่ใช่เรื่องแปลกอะไรที่อาการของผู้ป่วยโรคพาร์กินสันจะเดี๋ยวดี เดี๋ยวแย่ ช่วงแรกของการรักษาใหม่ๆ ผู้ป่วยจะรู้สึกดีมากๆ เนื่องจากอาการเกือบหายเป็นปกติ สามารถใช้ชีวิตในการทำกิจกรรมต่างๆ ได้อย่างปกติ เปรียบเสมือนช่วงดื่มน้ำผึ้งพระจันทร์ แต่พออาการผ่านมาหลายๆ ปี ก็เริ่มมีปัญหาอาการที่เคยควบคุมได้ดี ก็เริ่มมีปัญหาควบคุมอาการได้บ้างไม่ได้บ้าง เดี๋ยวดีเดี๋ยวไม่ดี เราลองมาดูกันครับว่ามันเกิดอะไรขึ้นจึงเป็นแบบนี้
“หมอครับ ช่วยพ่อผมด้วยครับ ตอนนี้ผมเป็นทุกข์มากเลยครับ เพราะว่าพ่อผมนั้นอาการแย่ลงมากๆ เลยครับ แต่ก่อนที่พ่อผมมารักษากับหมอใหม่ๆ นั้น อาการดีขึ้นมากๆ เลย สามารถทำกิจกรรมต่างๆ ได้ ผมสามารถให้พ่อผมอยู่คนเดียวตอนกลางวันได้ ผมก็ไปทำงานได้ตามปกติ แต่ช่วง 2-3 เดือนมานี้ อาการพ่อไม่ดีเลยครับ กลางวันท่านแทบช่วยเหลือตนเองไม่ได้เลยครับ ผมก็เลยไม่สามารถไปทำงานได้เลยมาเกือบสัปดาห์แล้วครับ เพราะท่านเดินไปไหนมาไหนไม่ได้เลย ทานข้าวเองก็ไม่ได้ ขับถ่ายก็ไม่ได้ อาการท่านทำไมทรุดลงมากแบบนี้ ผมงงมากๆ เลยครับ”
อาการที่ลูกชายผู้ป่วยเล่าให้ฟังนั้นน่าจะเป็นปัญหาของการเกิดภาวะแทรกซ้อน (motor complication) แน่ๆ อาการดังกล่าวจะเกิดขึ้นหลังจากการรักษาได้ประมาณ 5-7 ปี บางรายอาจเร็วเพียง 3 ปี ขึ้นกับอายุผู้ป่วย ขนาดยาลีโวโดปาที่ได้ ระยะเวลาที่ได้ยาลีโวโดปา อาการดังกล่าวอาจเป็นอาการที่ไม่ตอบสนองต่อยาเลย (off period) หรือค่อยๆ ไม่ได้ผล ได้ผลสั้นลง (wearing off) หรือเป็นอาการหยุกหยิกหลังได้ยา ตอนยาออกฤทธิ์สูงสุด (peak dose dyskinesia) หรือยาจะหมดฤทธิ์ตอนไหนก็หมดได้ (random off)
ทำไมจึงเกิดอาการแบบนี้ ที่คนทั่วไปเปรียบเทียบว่า เมื่อมีช่วงดื่มน้ำผึ้งพระจันทร์ แล้วก็ต้องมี เทวดาตกสวรรค์ เพราะธรรมชาติของโรคส่วนใหญ่จะทรุดลงอยู่แล้ว และถูกกระตุ้นหรือเสริมให้มีภาวะแทรกซ้อนเร็วขึ้น คือ การได้ยาขนาดสูงเป็นเวลานาน เพราะเกิดจากการเสื่อมของตัวรับ (receptor) การทำงานไม่ปกติของการเคลื่อนไหวของลำไส้ ทำให้การดูดซึมยาไม่แน่นอน หรือแทบจะไม่ดูดซึมเลย
วิธีการแก้ไขของแพทย์เมื่อเกิดอาการขึ้นแล้ว คือ การแก้ตามกลุ่มอาการที่เกิดขึ้น ถ้าเป็นออกฤธิ์สั้นลง ก็จะให้ยาถี่ขึ้นเพื่อไม่ให้ระดับยาต่ำกว่าระดับการรักษา หรือให้ยาลดการกำจัดสารโดปามีน เพื่อให้ยาออกฤทธิ์นานขึ้น ถ้าเกิดจากยาออกฤทธิ์สูงเกินไปก็ลดขนาดยาลง เป็นต้น
แต่สิ่งที่สำคัญคือการชะลอการเกิดภาวะแทรกซ้อน โดยการพยายามเริ่มการใช้ยากลุ่มลีโวโดปาให้ช้าที่สุด โดยการเริ่มให้ยากลุ่มโดปามีนก่อน และอย่าให้ขนาดสูงมาก แนะนำให้ผู้ป่วยทานยาสม่ำเสมอ อย่าให้ท้องผูก ทานเนื้อสัตว์ลดลง เท่านี้ก็อาจไม่เกิดภาวะ เทวดาตกสวรรค์ได้ครับ เราอยากให้ท่านดื่มน้ำผึ้งพระจันทร์ไปเรื่อยๆ
ศ.นพ.สมศักดิ์ เทียมเก่า
อายุรแพทย์ประสาทวิทยา