พาร์กินสัน:ตอนที่ 12 นอนไม่ได้เลย ขาอยู่ไม่สุข

พาร์กินสัน-12


การนอนไม่หลับนั้นเป็นทุกข์อย่างมาก เพราะจะทำให้เหนื่อยเพลีย ทรมานร่างกายและจิตใจอย่างมาก โดยเฉพาะเกิดในผู้ป่วยพาร์กินสันที่มีความไม่สะดวกในการเคลื่อนไหวอยู่แล้ว กลางคืนที่ต้องการการพักผ่อน ก็นอนไม่ได้ ยิ่งทำให้สุขภาพเสียไปกันใหญ่ ลองมาดูผู้ป่วยรายนี้ครับว่าเกิดอะไรขึ้น ถึงนอนไม่หลับ

“หมอครับ ผมเหนื่อยเพลียมากเลยครับช่วงนี้ คือว่า ตอนกลางคืนนั้นผมจะนอนแต่ก็นอนไม่ได้ครับ มันปวดเมื่อยขาไปหมด ทั้งที่กลางวันผมก็ไม่ได้ทำงานอะไรหนัก ก็แค่เดินไปเดินมา แต่พอกลางคืนจะนอนก็ปวดขามาก บีบนวดแล้วก็ไม่ดีขึ้น ทานยาแก้ปวดก็ไม่ดีขึ้น กว่าจะนอนได้ก็คือเพลียจนหลับไปเลย ทรมานมากครับ หมอช่วยผมด้วยนะครับ”

อาการนอนไม่หลับนั้นมีได้หลากหลายสาเหตุ ตั้งแต่ความเครียด ความกังวล นอนมากในเวลากลางวัน กลางคืนก็เลยไม่นอน ดื่มเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน กาแฟก็ทำให้นอนหลับกลางคืนลำบาก ยาบางชนิดก็ส่งผลต่อการนอนได้เช่นกัน แต่ในผู้ป่วยพาร์กินสันนั้นมีความผิดปกติที่เกี่ยวข้องกับการนอนอยู่ภาวะหนึ่ง คือ ภาวะขาอยู่ไม่สุข (restless leg syndrome) ผมสงสัยในผู้ป่วยรายนี้มาก แต่ข้อมูลที่เล่ามาตอนนี้ยังไม่แน่ชัด อาจต้องขอข้อมูลเพิ่มเติมที่สำคัญว่า ถ้าไม่ได้นอนนั้นก็จะไม่ปวดขาหรือเปล่า อาการดังกล่าวเป็นเฉพาะตอนนอน หรือช่วงเย็น ช่วงค่ำของวันหรือไม่ และอาการดังกล่าวนั้นจะหายไปเมื่อไหร่ ทำอย่างไรอาการดีขึ้น

ผู้ป่วยได้ให้ข้อมูลเพิ่มเติมอีกว่า “หมอครับ ผมสังเกตว่าอาการปวดขาของผมนั้นมันแปลกมากครับ เดินไปเดินมาก็ปกติดี แต่พอได้นั่งพักหรือนอนช่วงเย็นๆ ค่ำๆ ก็เริ่มมีอาการปวดขามากเลยครับ ยิ่งเวลานานก็ยิ่งเป็นมากขึ้นชัดเจน ลำบากมากครับ ผมน่ะต้องเดินไปเดินมาทั้งคืนจนเหนื่อย แล้วค่อยมานอน ยิ่งเดินลำบากอยู่แล้ว ก็ยิ่งลำบากมากขึ้น ทรมานมากครับ หมอช่วยผมด้วยครับ”

ชัดเจนเลยครับ ข้อมูลที่ผู้ป่วยเล่าเพิ่มมานั้นเข้าได้กับภาวะขาอยู่ไม่สุขแน่ชัดเลย ภาวะนี้มีลักษณะสำคัญเหมือนที่ผู้ป่วยรายนี้มีเลยครับ คือ อาการผิดปกติจะเริ่มช่วงเย็นๆ ค่ำๆ ของวัน แล้วเป็นมากช่วงนอนกลางคืนครับ จะปวดหรือรู้สึกไม่สบายที่ขาทั้ง 2 ข้าง ทำอย่างไรก็ไม่ดีขึ้น แต่ถ้าลุกขึ้นเดินหรือขยับขาไปมาก็ดีขึ้น จึงเรียกว่าภาวะ “ขาอยู่ไม่สุข” การเกิดภาวะนี้ก็เนื่องมาจากร่างกายขาดสารสื่อประสาทโดปามีน ดังนั้นจึงพบในผู้ป่วยพาร์กินสันได้บ่อย นอกจากนี้ในผู้ป่วยพาร์กินสันเอง อาจเกิดภาวะยาไม่ออกฤทธิ์หรือ off period คือ ทานยาไปแล้วยาไม่ออกฤทธิ์เลย ก็จะปวดขา ปวดตัวไปหมดก็ได้ แต่ถ้าเป็นภาวะนี้ก็จะไม่ได้เป็นพาะช่วงนอนอย่างเดียว อาจเป็นในหลายๆ ช่วงเวลาของวัน พอยาออกฤทธิ์อาการก็ดีขึ้น

ผมจึงได้อธิบายให้ผู้ป่วยทราบถึงภาวะผิดปกติดังกล่าว และให้การรักษาด้วยยาเพิ่มเติม ผมหวังว่าผู้ป่วยรายนี้คงนอนหลับฝันดีนะครับ ลาก่อนภาวะ “ขาอยู่ไม่สุข”