นิคาร์ดิปีน (Nicardipine)

บทนำ

ยานิคาร์ดิปีน (Nicardipine หรือ Nicardipine hydrochloride หรือ Cardene) เป็นยาในกลุ่ม Calcium channel blockers ทางคลินิกใช้เป็นยารักษาอาการโรคความดันโลหิตสูงและอาการเจ็บหน้าอกด้วยภาวะกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด มีรูปแบบผลิตภัณฑ์เป็นทั้งยาชนิดรับประทานและยาฉีด ทางด้านกลไกการออกฤทธิ์จะเหมือนกับยา Nifedipine Amlodipine, Felodipine ซึ่งเป็นยาในกลุ่ม Calcium channel blockers เช่นกัน

หลังยาเข้าสู่ร่างกาย ปริมาณยานิคาร์ดิปีนมากกว่า 95% จะเข้าจับกับพลาสมาโปรตีนในกระแสเลือด ตับมีหน้าที่คอยเปลี่ยนแปลงและทำลายโครงสร้างของยานี้อย่างต่อเนื่อง และต้องใช้เวลาประมาณ 8.6 ชั่วโมงในการกำจัดยานี้ออกจากร่างกายโดยผ่านทิ้งไปกับปัสสาวะและอุจจาระ

การจะเลือกใช้ยานิคาร์ดิปีนเพื่อรักษาความดันโลหิตสูงในผู้ป่วยหรือไม่นั้นขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์ผู้รักษาแต่เพียงผู้เดียว โดยมีเงื่อนไขประกอบในการพิจารณาก่อนการใช้ยานี้ดังนี้เช่น

• ผู้ป่วยต้องไม่มีประวัติแพ้ยาชนิดนี้มาก่อน
• ต้องไม่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
• ไม่ป่วยด้วยภาวะหลอดเลือดแดงตีบ

ยานิคาร์ดิปีนยังก่อให้เกิดอาการข้างเคียง (ผลข้างเคียง) ต่อระบบการทำงานของหัวใจ ต่อระ บบประสาท ต่อระบบทางเดินอาหาร ต่อกล้ามเนื้อ ต่อระบบการหายใจ ผิวหนัง และรวมถึงกระบวน การเผาผลาญพลังงานในร่างกายอีกด้วย

อนึ่งสำหรับอาการข้างเคียงบางอย่างจะเป็นสัญญาณให้ทราบว่าผู้ป่วยไม่เหมาะสมที่จะใช้ยานิคาร์ดิปีน และควรหยุดการใช้ยานี้ทันทีเมื่อหลังใช้ยานี้แล้วพบอาการความดันโลหิตต่ำ เกิดภาวะหัวใจเต้นเร็ว หรือปวดศีรษะ

คณะกรรมการอาหารและยาของไทยได้บรรจุยานิคาร์ดิปีนอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติโดยระบุวัตถุประสงค์การใช้ยานิคาร์ดิปีนดังนี้

1. ใช้กับผู้ป่วยความดันโลหิตสูงที่เกิดอย่างฉุกเฉิน (Hypertensive emergencies) ที่ไม่มีภาวะแทรกซ้อนทางหัวใจ

2. ใช้เป็นยาแทน (Alternative drug) ในกรณีที่ไม่สามารถใช้ยา Sodium nitroprusside (ยาลดความดันโลหิตสูง) หรือ Glyceryl trinitrate (Nitroglycerin) ได้

ทั้งนี้เราสามารถพบเห็นการใช้ยานิคาร์ดิปีนได้ตามสถานพยาบาลต่างๆและสามารถซื้อหายานิคาร์ดิปีนชนิดรับประทานได้จากร้านขายยาขนาดกลางขึ้นไป

นิคาร์ดิปีนมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

ยานิคาร์ดิปีนมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้เช่น

• รักษาโรคความดันโลหิตสูง (Hypertension)
• ป้องกันภาวะกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด (Angina pectoris prophylaxis)
• บำบัดรักษาอาการหัวใจล้มเหลว (Congestive heart failure)

นิคาร์ดิปีนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยานิคาร์ดิปีนคือ ตัวยาจะออกฤทธิ์โดยลดประจุไฟฟ้าแคลเซียมที่ถูกนำเข้าในกล้ามเนื้อเรียบซึ่งอยู่ที่ผนังเซลล์ของหลอดเลือดแดง ส่งผลให้หลอดเลือดขยายตัวและเป็นการเพิ่มปริมาณออกซิเจนที่ไปเลี้ยงอวัยวะต่างๆได้เป็นอย่างดี เป็นผลให้ความดันโลหิตกลับมาเป็นปกติ ลดอาการเจ็บหน้าอกจากภาวะกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือดตามสรรพคุณ

นิคาร์ดิปีนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยานิคาร์ดิปีนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายเช่น

• ยาเม็ดชนิดรับประทาน ขนาด 10 มิลลิกรัม/เม็ด
• ยาแคปซูลชนิดรับประทาน ขนาด 40 มิลลิกรัม/แคปซูล
• ยาฉีด (หยดเข้าหลอดเลือดดำ) ขนาด 2 มิลลิกรัม/2 มิลลิลิตร
• ยาฉีด (หยดเข้าหลอดเลือดดำ) ขนาด 10 มิลลิกรัม/10 มิลลิลิตร

นิคาร์ดิปีนมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ขนาดการใช้ยานิคาร์ดิปีนขึ้นกับชนิดของภาวะอาการและความรุนแรงของอาการ จึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษาเป็นกรณีไป ในบทความนี้ขอยกตัวอย่างขนาดยารับประทานที่ใช้บำบัด รักษาโรคความดันโลหิตสูงและป้องกันภาวะหัวใจขาดเลือดเท่านั้นเช่น

• ผู้ใหญ่ที่อายุตั้งแต่ 18 ปีขึ้นไป: รับประทานยานี้ครั้งละ 20 มิลลิกรัมวันละ 3 ครั้ง ขนาดที่ใช้คงระดับการรักษารับประทานครั้งละ 20 - 40 มิลลิกรัมวันละ3 ครั้ง ทั้งนี้สามารถรับประทานยานี้ก่อนหรือหลังอาหารก็ได้
• ผู้ที่อายุต่ำกว่า 18 ปี: ห้ามใช้ยานี้กับผู้ที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปีด้วยยังไม่มีข้อมูลทางคลินิกมาสนับสนุนความปลอดภัยในการใช้ยากับผู้ป่วยกลุ่มนี้

*อนึ่ง: ขนาดการใช้ยานี้ที่เป็นยาฉีดขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์ผู้รักษาและยาฉีดมักจะถูกใช้แต่ในสถานพยาบาลเท่านั้น

*****หมายเหตุ:

• ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร ก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมถึงยานิคาร์ดิปีน ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรดังนี้

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิดเช่น กินยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
• มีโรคประจำตัวต่างๆรวมทั้งกำลังกินยาอะไรอยู่ เพราะยานิคาร์ดิปีนอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กินอยู่ก่อน
• หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยานิคาร์ดิปีนสามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มขนาดรับประทานเป็น 2 เท่า

อย่างไรก็ตามเพื่อประสิทธิผลของการรักษาควรรับประทานยานิคาร์ดิปีนตรงเวลา

นิคาร์ดิปีนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยานิคาร์ดิปีนสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) กับระบบอวัยวะต่างๆของร่างกายได้ดังนี้เช่น

• ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด: เกิดภาวะความดันโลหิตต่ำ หัวใจเต้นเร็ว เจ็บหน้าอก ชีพจรเต้นผิดจังหวะ ค่าการตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (ECG/EKG) ผิดปกติ หัวใจเต้นผิดจังหวะ หัวใจหยุดเต้น เลือดไปเลี้ยงสมองน้อยลงก่ออาการโรคหลอดเลือดสมอง
• ผลต่อระบบประสาท: มีอาการปวดศีรษะ อุณหภูมิของร่างกายเพิ่มขึ้น นอนไม่หลับ การได้ยินเสียงผิดปกติ มีภาวะตัวสั่น เวียนศีรษะ การเคลื่อนไหวร่างกายทำได้ลำบากขึ้น
• ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ปากแห้ง ท้องผูก เจ็บคอ
• ผลต่อผิวหนัง: นิคาร์ดิปีนชนิดรับประทานอาจทำให้มีภาวะผื่นคันและเหงื่อออกมากได้
• ผลต่อกล้ามเนื้อ: อาจพบอาการปวดกล้ามเนื้อและปวดข้อ
• ผลต่อระบบการหายใจ: อาจมีภาวะจมูกอักเสบ ไซนัสอักเสบ หายใจลำบาก รวมถึงอาจเกิดภาวะ น้ำท่วมปอด
• ผลต่อสภาวะทางจิตใจ: อาจรู้สึกสับสน กระสับกระส่าย ฝันร้าย ซึมเศร้า และวิตกกังวล
• ผลต่อระบบทางเดินปัสสาวะ: ปัสสาวะบ่อย
• ผลต่อระบบเลือด: อาจทำให้เกิดภาวะเกล็ดเลือดต่ำ (Thrombocytopenia)
• ผลต่อตับ: ทำให้ระดับเอนไซม์การทำงานของตับในเลือดเปลี่ยนแปลงไป
• ผลต่อระบบต่อมไร้ท่อ: ทำให้มีภาวะน้ำตาลในเลือดสูง
• ผลต่อตา: เกิดอาการตาพร่า การมองเห็นไม่ชัด และเยื่อตาอักเสบ

มีข้อควรระวังการใช้นิคาร์ดิปีนอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยานิคาร์ดิปีนเช่น

• ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
• ห้ามใช้ยากับสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เด็ก และผู้สูงอายุ โดยไม่มีคำสั่งจากแพทย์
• ห้ามซื้อยานี้มารับประทานเอง
• ห้ามปรับขนาดรับประทานเองโดยมิได้ปรึกษาแพทย์ผู้รักษา
• ห้ามใช้ยาที่มีสภาพเปลี่ยนแปลงจากเดิม
• ยานี้ออกฤทธิ์เร็วพอประมาณ ความดันโลหิตควรลดลงกลับมาเป็นปกติหลังรับประทานยา 1 - 2 ชั่วโมง
• หากใช้ยานี้แล้วอาการป่วยไม่ดีขึ้นควรต้องกลับมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลก่อนนัดโดยเร็ว
• กรณีมีอาการวิงเวียนหลังการใช้ยานี้ควรหลีกเลี่ยงการขับขี่ยวดยานพาหนะใดๆรวมถึงการทำงานกับเครื่องจักรด้วยอาจเกิดอุบัติเหตุได้ง่าย
• รับประทานยานี้ให้ตรงเวลาและสม่ำเสมอตามคำสั่งของแพทย์
• ปฏิบัติตัวตามคำแนะนำของแพทย์ไม่ว่าจะเป็นเรื่องอาหาร การพักผ่อน หรือการออกกำลังกาย
• มาพบแพทย์ตามนัดทุกครั้ง
• ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
• ห้ามใช้ยาหมดอายุ
• ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยานิคาร์ดิปีนด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิดและสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

นิคาร์ดิปีนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยานิคาร์ดิปีนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นเช่น

• การใช้ยานิคาร์ดิปีนร่วมกับยา Itraconazole อาจทำให้ระดับยานิคาร์ดิปีนในเลือดเพิ่มมากขึ้นจนเกิดอาการข้างเคียงตามมาเช่น เกิดอาการบวมน้ำของร่างกาย มีภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นรายบุคคลไป
• หลีกเลี่ยงการใช้ยานิคาร์ดิปีนร่วมกับยา Dolasetron (ยาแก้คลื่นไส้อาเจียน) ด้วยจะทำให้เกิดภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ กรณีที่จำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นกรณีไป
• การใช้ยานิคาร์ดิปีนร่วมกับยา Ibuprofen อาจทำให้เกิดภาวะความดันโลหิตสูง หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นรายบุคคลไป
• หลีกเลี่ยงการรับประทานยานิคาร์ดิปีนร่วมกับน้ำผลไม้ประเภท Grapefruit juice ด้วยจะทำให้ระดับของยานิคาร์ดิปีนในเลือดเพิ่มสูงขึ้นและทำให้เกิดอาการปวดศีรษะ ความดันโลหิตต่ำ หัวใจเต้นผิดจังหวะ เกิดอาการบวมตามร่างกาย เป็นต้น

ควรเก็บรักษานิคาร์ดิปีนอย่างไร?

ควรเก็บยานิคาร์ดิปีนในช่วงอุณหภูมิ 20 - 25 องศาเซลเซียส (Celsius) ไม่เก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น และไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์

นิคาร์ดิปีนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยานิคาร์ดิปีนที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้าอื่นและบริษัทผู้ผลิตเช่น

บรรณานุกรม

1. http://en.wikipedia.org/wiki/Calcium_channel_blocker [2016,Feb6]
2. https://en.wikipedia.org/wiki/Nicardipine [2016,Feb6]
3. http://drug.fda.moph.go.th:81/nlem.in.th/medicine/essential/list/38#item-10247 [2016,Feb6]
4. http://www.mims.com/Thailand/drug/info/Cardepine/?type=brief [2016,Feb6]
5. http://www.drugs.com/drug-interactions/nicardipine-index.html?filter=3&generic_only= [2016,Feb6]