ทีบี ในวันนี้ (ตอนที่ 6)

  • โดย วันทนีย์ โลหะประกิตกุล
  • 16 มีนาคม 2559
  • Tweet
ทีบีในวันนี้

เป็นสิ่งจำเป็นสำหรับผู้ที่เป็นวัณโรคที่จะต้องกินยาให้ถูกต้องและครบคอร์สตามแพทย์สั่ง เพราะหากหยุดยาเร็วเกินไปก็อาจกลับมาป่วยได้อีก หรือหากกินยาไม่ถูกตามแพทย์สั่งก็อาจทำให้เชื้อไม่ตายและกลายเป็นเชื้อดื้อยาได้

วัณโรคที่ดื้อยาจะทำให้การรักษาทำได้ยากขึ้นและมีค่าใช้จ่ายในการรักษาสูงตามไปด้วย ต้องอาศัยการรักษาภายใต้การสังเกตโดยตรง (Directly observed therapy = DOT) นอกจากนี้หากรักษาไม่ถูกต้องก็อาจทำให้เสียชีวิตได้

วัณโรคดื้อยา (Drug-resistant TB) สามารถเกิดขึ้นได้ในกรณีที่ใช้ยาไม่ถูกต้อง เช่น

  • เมื่อผู้ป่วยไม่รักษาให้จบคอร์ส
  • เมื่อผู้ทำการรักษาให้การรักษาไม่ถูกวิธี ปริมาณยาไม่ถูกต้อง หยุดยาเร็วเกินไปทำให้ระยะเวลาในการให้ยารักษาไม่เพียงพอ
  • เมื่อขาดยาหรือเป็นแหล่งที่ยาเข้าไม่ถึง เช่น บางประเทศที่ยากจน
  • เมื่อยามีคุณภาพต่ำ
วัณโรคดื้อยามักเกิดในผู้ที่
  • ไม่กินยาสม่ำเสมอ
  • ไม่กินยาให้ครบทุกตัวตามแพทย์สั่ง
  • เคยเป็นวัณโรคมาก่อน
  • อยู่ในบริเวณที่มีเชื้อวัณโรคที่ดื้อยา

ผู้ป่วยมีโอกาสดื้อยาวัณโรคหลายขนานระหว่างการรักษา หรือที่เรียกว่า วัณโรคดื้อยาหลายขนาน (Multidrug Resistant TB = MDR-TB) กล่าวคือ มีสายพันธุ์ของเชื้อวัณโรคที่ดื้อต่อยาอย่างน้อย 2 ตัวของกลุ่มยาอันดับแรกใช้ในการรักษาวัณโรค (First-line TB drugs) ซึ่งได้แก่ ยา Isoniazid และ ยา Rifampin

ส่วนวัณโรคดื้อยาร้ายแรง (Extensive drug Resistant TB = XDR-TB / Extreme Drug Resistant TB) พบได้น้อย เป็น MDR-TB ที่ดื้อต่อยา 3 ตัวหรือมากกว่าใน 6 ตัวหลักของกลุ่มยาอันดับรองใช้ในการรักษาวัณโรค (Second-line TB drugs) ซึ่งได้แก่ ยา Isoniazid ยา Rifampin ยา Fluoroquinolone และยาอีกตัวใดตัวหนึ่งของกลุ่มยาฉีด เช่น ยา Amikacin ยา Kanamycin หรือ ยา Capreomycin

โดยมีการประมาณกันว่า ในปี พ.ศ.2557 ทั่วโลกมีคนประมาณ 480,000 คน ที่เป็นวัณโรคดื้อยาหลายขนาน (MDR-TB) และร้อยละ 9.7 ของคนเหล่านี้เป็นวัณโรคดื้อยาร้ายแรง (XDR-TB)

สำหรับการป้องกันวัณโรคดื้อยาสามารถทำได้ด้วยการ

  • กินยาให้ตรงตามแพทย์สั่ง
  • อย่าขาดยาและอย่าหยุดยาเร็วเกินไป
  • หากมีปัญหาเรื่องการใช้ยาให้ปรึกษาแพทย์ โดยเฉพาะปัญหาด้านสายตา
  • หลีกเลี่ยงการอยู่ใกล้กับผู้ป่วยที่เป็นวัณโรคดื้อยาหรือแหล่งชุมชน เช่น โรงพยาบาล เรือนจำ ฯลฯ หรือใช้อุปกรณ์เพื่อช่วยป้องกันทางเดินหายใจ

แหล่งข้อมูล

1. Tuberculosis (TB)http://www.cdc.gov/tb/topic/basics/default.htm[2016, March 15].

2. What is multidrug-resistant tuberculosis (MDR-TB) and how do we control it? http://www.who.int/features/qa/79/en/[2016, March 15].

3. Tuberculosis (TB) - Topic Overview. http://www.webmd.com/lung/tc/tuberculosis-tb-topic-overview[2016, March 15].