ดูแลใกล้ชิด พิษหมอกควันเหนือ (ตอนที่ 1)
- โดย ดร. วิทยา มานะวาณิชเจริญ
- 8 มีนาคม 2555
- Tweet
รายงานข่าวแจ้งถึงสถานการณ์หมอกควันของจังหวัดตากว่า ขณะนี้ยังส่อเค้ารุนแรงในหลายพื้นที่แม้เจ้าหน้าที่ป่าไม้จะสามารถจับกุมผู้กระทำความผิดเผาป่าได้แล้ว แต่ก็ยังมีไฟป่าเกิดขึ้นหลายแห่ง สาธารณสุขจังหวัดตากเตือนประชาชนออกจากบ้านควรคาดหน้ากากนิรภัยปิดปากปิดจมูก โดยเฉพาะเด็กเล็กไม่ควรออกไปอย่างเด็ดขาดเพราะภูมิคุ้มกันโรคยังอ่อนแอ
ในช่วงนี้ควรงดการออกกำลังกาย เพราะในอากาศมีสิ่งแขวนลอยจำนวนมาก อาจจะเข้าสู่ร่างกายทำให้เจ็บป่วยได้และปัญหาหมอกควันได้ส่งผลกระทบกับประชาชนเป็นวงกว้างเพราะมีผู้ป่วยจากโรคทางเดินหายใจและโรคตาแดง เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลของรัฐหลายแห่งในจังหวัดตาก ที่ต้องรับผู้ป่วยเพิ่มมากขึ้นกว่าเท่าตัว
ในร่างกายมนุษย์ ทางเดินหายใจ (Respiratory tract) เป็นส่วนหนึ่งของกายวิภาค (Anatomy) ซึ่งเกี่ยวข้องกับกระบวนการหายใจ ทางเดินหายใจนี้แบ่งเป็น 3 ส่วน โดยที่ส่วนที่ 1 เป็นส่วนบนของทางเดินหายใจประกอบด้วยจมูก (Nasal) จนถึงคอหอย (Pharynx) ส่วนที่ 2 เป็นทางเดินอากาศหายใจประกอบด้วยกล่องเสียง (Larynx) จนถึงหลอดลม (Bronchus) และส่วนที่ 3 เป็นปอดประกอบด้วยหลอดลมจนถึงถุงลม (Alevoli)
ทางเดินหายใจเป็นท่อสำหรับลม/อากาศเดินทางไปสู่ปอด และถุงลมเป็นส่วนเดียวที่มีไว้สำหรับแลกเปลี่ยนออกซิเจนและคาร์บอนไดออกไซก์กับเลือด แต่เป็นจุดของร่างกายที่ติดเชื้อ (Infection) ได้ง่ายที่สุด ทางเดินหายใจเริ่มต้นด้วยช่องปาก จนถึง ท่อลมใหญ่ (Trachea) เชื่อมโยงไปยังท่อลมที่เล็กลงเรื่อยๆ จำนวนประมาณ 20 ถึง 30 ท่อ จนถึงถุงลมในที่สุด
แม้พื้นที่หน้าตัด (Cross-section) ของหลอดลมจะเล็กลงเรื่อยๆ แต่เพราะมีจำนวนมาก ทำให้พื้นผิว (Surface) รวมใหญ่ขึ้น ทำให้มีแรงต้าน (Resistance) ที่น้อยลง ณ ปลายหลอดลม (แรงต้านส่วนใหญ่เกิดขึ้น ณ 3 - 4 แรกจากปากท่อลม เนื่องจากการไหลทะลัก (Turbulence) ของลมเข้า
ส่วนโรคตาแดง (Conjunctivitis) เป็นการอักเสบของเยื่อตา ซึ่งเป็นส่วนนอกสุดของลูกตาและส่วนพื้นผิวด้านในของหนังตา [น่าจะ] เกิดจากการติดเชื้อจากไวรัส และ/หรือสารเคมี [ในกรณีหมอกควันที่ภาคเหนือในเวลานี้] กรณีที่อักเสบจากเชื้อไวรัส มักเกี่ยวข้องโดยตรงกับการติดเชื้อ ณ ส่วนบนของทางเดินหายใจ ไข้หวัดธรรมดา และ/หรือเจ็บคอ อาการที่แสดงออก ได้แก่น้ำตาไหลรินและคัน การติดเชื้อมักเริ่มขึ้นที่ตาเพียงข้างเดียว แต่อาจลามไปยังอีกข้างหนึ่งได้
การอักเสบจากไวรัส หรือที่รู้จักกันในนาม “ตาแดง” (Pink eye) แสดงการกระจายของจุดเล็กๆ สีแดง ที่อาจทำให้เข้าใจผิดว่า เป็นการติดเชื้อของขนเซลล์ตา (Ciliary) หรือการอักเสบของม่านตา (Iritis) แต่มักจะมีสัญญาณร่วมของแต้มแดงเล็กๆ (Punctuate) และกระจกตาอักเสบ (Keratitis)
ส่วนการอักเสบที่เกิดจากสารเคมี อาจเป็นกรด (Acid) หรือด่าง (Alkali) เข้าสู่ลูกตา สารที่เป็นด่างจะมีอันตรายมากกว่าการเผาไหม้จากกรด การเผาไหม้แม้เพียงเบาบาง (Mild burn) ก็จะก่อให้เกิดการอักเสบ แต่การเผาไหม้ที่รุนแรงอาจเปลี่ยนกระจกตา (Cornea) ให้เป็นสีขาว การใช้ยาชาหยอดตาเฉพาะที่ (Local anesthetic) จะช่วยบรรเทาความเจ็บปวดได้
กรณีอักเสบระคายเคือง (Irritant) หรือเป็นพิษ (Toxic) มักเห็นตาแดงเด่นชัด หากเกิดจากสารเคมีกระเด็นเข้าตา มักแสดงออกที่ส่วนล่างของถุงเยื่อตา (Conjunctival sac) สารเคมีที่มีสภาพเป็นด่างบางชนิด อาทิ โซเดียมไฮดรอกไซด์ (Sodium hydroxide) อาจทำให้เยื่อตาตายเฉพาะส่วน จนเห็นเป็นตาขาวหลอกเนื่องจากการปิดตัวของหลอดเลือด ตามด้วยการลอกคราบ (Slough) ของเนื้อเยื่อบุผิว (Epithelium) ที่ตายแล้ว ซึ่งมักเกี่ยวข้องกับผนังลูกตาด้านหน้าอักเสบ (Anterior uveitis)
แหล่งข้อมูล:
- ผู้ป่วยจากหมอกควันเพิ่มขึ้นกว่าเท่าตัว สสจ.ตากเตือนออกที่โล่งแจ้งต้องปิดปาก-จมูก http://manager.co.th/Local/ViewNews.aspx?NewsID=9550000030070 [2012, March 7].
- Respiratory tract. http://en.wikipedia.org/wiki/Respiratory_tract [2012, March 7].
- Conjunctivitis. http://en.wikipedia.org/wiki/Conjunctivitis [2012, March 7].
