จิตวิทยาในชีวิตประจำวัน - ภาคที่ 2
จิตวิทยาวัยรุ่น ตอนที่ 68 : ผลกระทบจากวิถีพ่อแม่ (1)
- โดย ดร. วิทยา มานะวาณิชเจริญ
- 18 กุมภาพันธ์ 2558
- Tweet
ถ้ามีคนถามว่า พ่อแม่ของคุณได้เลี้ยงดูคุณมาอย่างไร? คุณจะตอบไหมว่า ท่านเลี้ยงดูคุณด้วยความเข้มงวดหรือผ่อนปรน ด้วยการเคี่ยวเข็ญหรือสนับสนุน? ปรากฏว่า กฎเกณฑ์ มาตรการ หรือ จรรยาบรรณ (Code of conduct) มีอิทธิพลต่อวิธีการที่วัยรุ่นจะพัฒนาความรู้สึกพึ่งพาตนเอง (Independence) และการประสบความสำเร็จ (Achievement) เมื่อวัยรุ่นถูกถามว่า กฎเกณฑ์ที่พ่อแม่กำหนดมีผลกระทบต่อเขาอย่างไร? ไอด้า (Ida) อายุ 17 ปี ตอบว่า “ฉันอยู่ในบ้านชาวอิตาลี [ศาสนาคริสต์ นิกายคาทอลิก] ที่พ่อแม่เข้มงวดมาก พ่อแม่ฉัน เป็นผู้ที่ดีเยี่ยม แต่บางครั้งกฎเกณฑ์ของท่าน ช่างไร้สาระสิ้นดี ฉันจึงต้องหาทางหลบหลีก . . .
. . . เพื่อนฉันจะบอกคุณว่า ฉันเป็นเด็กดี เพราะฉันไม่ดื่ม [เหล้า] ฉันไม่สูบ [บุหรี่] และไม่เสพ [กัญชา] แต่พ่อแม่ฉันคิดว่า ฉันขอไปเที่ยวคืนวันศุกร์ แล้วยังขอไปเที่ยวคืนวันเสาร์อีก เป็นการขอที่มากเกินไป ฉันจึงต้องโกหก ครั้งแล้ว ครั้งเล่า เพื่อนๆ ฉันรู้ดี แต่ไม่มีใครเปิดโปงเรื่องนี้ เพราะฉันเป็นเด็กดี และกฎเกณฑ์ของพ่อแม่ฉัน ช่างไร้สาระสิ้นดี”
คริส (Chris) อายุ 18 ปี ตอบว่า “พ่อแม่ผมไม่เคยลงโทษผมตามที่ท่านขู่ไว้ ตัวอย่างเช่น หากผมประพฤติผิด ท่านมักขู่ว่า จะไม่ยอมให้ผมได้ขับรถจี๊ปคันโปรดของผมเป็นเวลา 1 สัปดาห์ แต่หลังจากนั้น ผมจะได้คืนมาภายในเวลา 6 ชั่วโมง ทำไมหรือ? เพราะพ่อแม่ผม ไม่อาจทนเห็นลูกที่ไม่มีความสุข . . .
. . . เมื่อผมรู้จุดอ่อนนี้ ผมก็ฉวยโอกาสทันที ตัวอย่างเช่น ถ้าท่านลงโทษผมมิให้ออกไปเที่ยว ผมก็จะเดินไปรอบๆ บ้าน แล้วกระแทกประตู เป็นครั้งคราว [เพื่อแสดงออกซึ่งความไม่พอใจ] หลังจากนั้น ท่านก็ใจอ่อน และรู้สึกสำนึกผิด แล้วยอมให้ผมออกไปเที่ยวในที่สุด”
จะเห็นได้ว่า พ่อแม่ของไอด้า มีวิถี (Style) ที่ตรงกันข้ามกับของคริส วิถีดังกล่าวมีผลกระทบต่อพัฒนาการของเด็กวัยรุ่นอย่างไร? เพื่อตอบคำถามนี้ นักจิตวิทยาไดเอนา บอมรินด์ (Diana Baumrind) ได้ศึกษาวิจัยข้ามช่วงเวลา (Longtitudia studies) ในเรื่องปฏิสัมพันธ์ (Interaction) ระหว่างพ่อแม่กับวัยรุ่น แล้วได้ผลสรุปวิถีของพ่อแม่ 3 ประเภท ดังนี้
- เผด็จการ (Authoritarian) - พ่อแม่พยายามควบคุม หล่อหลอม (Shape) และประเมินความประพฤติและทัศนคติของลูก ไปตามบรรทัดฐานที่เข้มงวดมาจากกฎเกณฑ์ที่เคร่งครัดของศาสนาหรือผู้มีอำนาจที่น่ายำเกรง
- ทรงอิทธิพล (Authoritative) - พ่อแม่พยายามแนะนำกิจกรรมต่างๆ ของลูก ในวิถีทางที่มีเหตุผล และชาญฉลาด (Intelligent) พ่อแม่มักให้การสนับสนุน ให้ความรัก ให้พันธสัญญา (Commitment) ตลอดจนส่งเสริมการรู้จัก “ให้และรับ” (Give-and-take) และพูดคุยถึงกฎเกณฑ์กับลูก [ก่อนกำหนดแนวทางปฏิบัติ]
- ตามใจ (Permissive) - พ่อแม่ควบคุมน้อย มีทัศนคติไม่ลงโทษ และยอมรับความต้องการและการกระทำของลูก มักหารือกับลูกในการตัดสินใจเรื่องกฎเกณฑ์ เรียกร้องเพียงเล็กน้อย และมีแนวโน้มใช้เหตุผลมากกว่าอำนาจโดยตรง
แหล่งข้อมูล
- Plotnik, Rod. (2002). Introduction to Psychology (6th Ed). Pacific Grove, CA: Wadsworth-Thompson Learning.
- Diana Baumrind - http://en.wikipedia.org/wiki/Diana_Baumrind [2015, February 17].
