จิตวิทยาในชีวิตประจำวัน - ภาคที่ 2
จิตวิทยาวัยรุ่น ตอนที่ 64 : พัฒนาการการบุคลิกภาพ (2)
- โดย ดร. วิทยา มานะวาณิชเจริญ
- 6 กุมภาพันธ์ 2558
- Tweet
เมื่อพัฒนาการทางร่างกายของวัยรุ่น ถึงจุดที่มีความพร้อมทางเพศ (Sexually mature) วัยรุ่นมักจะสงสัยว่า ร่างกายของเขา มีเสน่ห์เพียงใด? เมื่อมีการนัดเที่ยว-กิน (Dating) กับเพศตรงข้าม วัยรุ่นก็มักสงสัยว่า เขามีทักษะทางสังคมแค่ไหน?
พัฒนาการของการประเมินคุณค่าในตนเอง (Self-esteem) เกี่ยวข้องกับหลายปัจจัย อาทิ เสน่ห์ดึงดูด (Attractiveness) ทางร่างกาย การยอมรับ (Acceptance) โดยเพื่อนรุ่นราวคราวเดียวกัน (Peer) การสนับสนุนจากพ่อแม่ และผลการเรียน (Performance) และสังคม แต่หนุ่มวัยรุ่น และสาววัยรุ่น มีปฏิกิริยาตอบโต้กับนานาพลัง (Forces) ที่แตกต่างกัน
ในหมู่สาววัยรุ่น การประเมินคุณค่าในตนเอง มักขึ้นอยู่กับความสามารถในการสร้างความสัมพันธ์กับผู้อื่น แต่การค้นพบที่น่าตกใจก็คือ สาววัยรุ่นมีแน้วโน้มที่จะแสดงออกซึ่งการประเมินคุณค่าในตนเองที่ค่อนข้างต่ำหรือลดลงเรื่อยๆ ในขณะที่หนุ่มวัยรุ่นมีแนวโน้มที่จะแสดงการประเมินคุณค่าในตนเองในระดับที่สูงขึ้น หรือสูงกว่า
แม้หนุ่มวัยรุ่น มักอาศัยการดูสง่างาม (Cool look) ในสายตาสาธารณชน โดยไม่แสดงอาการเครียดหรือกังวล ซึ่งทำให้เขาดูยอดแย่ แต่การค้นพบที่น่าดีใจก็คือ ทั้งหนุ่มและสาววัยรุ่น ที่แสดงการประเมินคุณค่าในตนเองในระดับต่ำในช่วงระยะเวลาที่เป็นวัยรุ่น ต่างก็สามารถฟื้นฟูให้อยู่ในระดับสูงขึ้น เมื่อพ้นวัยรุ่น และกำลังก้าวสู่วัยผู้ใหญ่
การประเมินคุณค่าในตนเองมีความสำคัญเพราะการพัฒนาในระดับสูง มีส่วนสัมพันธ์กับผลลัพธ์ในเชิงบวก อาทิ เป็นคนร่าเริง และมีความสุข นอกเหนือจากส่งเสริมให้มีการปรับตัวส่วนบุคคลที่ดี ในขณะที่การพัฒนาในระดับต่ำ มีส่วนสัมพันธ์กับผลลัพธ์ในเชิงลบ อาทิ การซึมเศร้า (Depression) ความทุกข์ใจ (Anxiety) และการปรับตัวส่วนบุคคลที่ไม่ดี
ในบรรดาวัยรุ่น ความกังวล (Concern) ในเรื่องระดับการประเมินคุณค่าในตนเอง เป็นสิ่งสำคัญเพราะเมื่อบุคลิกภาพ (Personality) ได้รับการพัฒนาจนเป็นอุปนิสีย (Trait) จะยากต่อการเปลี่ยนแปลง และมักจะดำรงอยู่ตลอดชั่วชีวิต
เอริค เอริคสัน (Erik Erikson) ได้อธิบายขั้นตอนทางจิตสังคม (Psyco-social stages) ที่ว่าด้วยทฤษฎีในเรื่องการประเมินคุณค่าในตนเอง และอัตลักษณ์ส่วนบุคคล ได้รับการพัฒนาอย่างไร? โดยในขั้นตอนที่ 5 [จากจำนวนทั้งหมด 8 ขั้นตอน ตั้งแต่เด็กแรกเกิดจนถึงวัยชรา] ภายใต้หัวข้อ “อัตลักษณ์ กับ ความสับสนของบทบาท” สำหรับเด็กอายุ 12 ปี ถึง 20 ปี
เขากล่าวว่า วัยรุ่นจำเป็นต้องละทิ้งพฤติกรรมของวัยเด็กที่มีอิสรภาพ ไม่ต้องรับผิดชอบ และหุนหุนพลันแล่น (Impulsive) พัฒนาไปสู่พฤติกรรมวัยผู้ใหญ่ที่มีการวางแผน มีจุดมุ่งหมาย และมีความรับผิดชอบ หากวัยรุ่นสามารถแก้ปัญหาโอกาสความขัดแย้ง (Potential conflict) ก็จะสามารถพัฒนาความรู้สึกมั่นใจที่ดี (Healthy) ในเรื่องอัตลักษณ์
แต่ถ้าวัยรุ่นไม่สามารถแก้ไขปัญหาดังกล่าว เขาก็จะรู้สึกสับสนในบทบาทของตนเอง ซึ่งจะส่งผลให้มีการประเมินคุณค่าในตนเองที่ต่ำลง และกลายเป็นสภาวะไร้เสถียรภาพ (Unstable) หรือถอนตัวออกจากสังคม (Socially withdrawn)
แหล่งข้อมูล
- Plotnik, Rod. (2002). Introduction to Psychology (6th Ed). Pacific Grove, CA: Wadsworth-Thompson Learning.
- Erik Erikson - http://en.wikipedia.org/wiki/Erik_Erikson [2015, February 3].
