จิตวิทยาในชีวิตประจำวัน - ภาคที่ 2
จิตวิทยาวัยรุ่น ตอนที่ 61 : อัตลักษณ์ของวัยรุ่น (4)
- โดย ดร. วิทยา มานะวาณิชเจริญ
- 25 มกราคม 2558
- Tweet
เราอาจกล่าวว่า เป็นการยากสำหรับวัยรุ่นที่จะสร้างอัตลักษณ์ของตนเอง โดยไม่มีโอกาสเห็นตัวอย่างที่น่ายกย่องจากอัตลักษณ์ของพ่อแม่ แล้วเลือกคุณสมบัติ (Quality) ที่พึงประสงค์บางประการมาประยุกต์ใช้ ในการประชุมภายในครอบครัว วัยรุ่นจะได้รับประสบการณ์ของความรู้สึกใกล้ชิดกันและให้เกียรติซึ่งกันและกัน โดยรู้สึกมีอิสรภาพในการแสดงความคิดเห็นที่แตกต่างกัน
นักวิจัยค้นพบวิถีพ่อแม่ (Parental style) ที่ให้ความอบอุ่นและความเป็นประชาธิปไตยแก่ลูก เช่นเดียวกับวิถีพ่อแม่ที่หล่อหลอม (Foster) ความสำเร็จทางการศึกษา และช่วยให้วัยรุ่นมีความรู้สึกที่ดีของการประเมินคุณค่าในตนเอง (Self-esteem) ซึ่งสัมพันธ์กับผลลัพธ์ของอัตลักษณ์ที่แข็งแกร่ง (Healthy) ในวัยรุ่น
หลังจากสำรวจหลากหลายอย่างถี่ถ้วนแล้ว พบว่าความคิดที่ว่า วัยรุ่นควรสามารถเลือกอัตลักษณ์ส่วนตัว เป็นความคิดที่แปลกประหลาดในสังคมประเทศที่ด้อยพัฒนา ซึ่งยอมรับบทบาทของผู้ใหญ่ที่วัยรุ่นได้รับการคาดหวัง โดยไม่ต้องมีความพยายามค้นหาตัวตนหรือทดลอง (Experimentation) มาก่อน
ตัวอย่างเช่น ลูกชาวนาและชาวประมง ได้รับการคาดหวังให้เจริญรอยตามพ่อแม่ ให้ยึดอาชีพชาวนาและชาวประมง [ลูกครูและลูกหมอ ก็ไม่แตกต่างกัน อาจได้รับการคาดหวังให้ยึดอาชีพครู และหมอ ตามพ่อแม่เหมือนกัน หรืออย่างน้อย ก็แต่งงานกับผู้มีอาชีพดังกล่าว]
สำหรับวัยรุ่นทั่วโลก ความคิดของ เจมส์ มาร์เชีย (James Marcia) ที่พูดถึง “การรอคอย” อัตลักษณ์ อาจเป็นเส้นทาง (Route) ของวัยรุ่นที่ต้องมีการปรับตัวไปจนถึงวัยผู้ใหญ่ (Adulthood) ซึ่งมักเปิดประเด็นใหม่ ในเรื่อง “เขาเป็นใคร?” หลังจากที่เขามีประสบการณ์มากพอที่จะท้าทายมุมมองเดิม แล้วนำเสนอทางเลือกใหม่ อาทิ ชีวิตหลังการหย่าร้างของแม่ อาจมีคำถามใหม่สำหรับอัตลักษณ์ของตนเองในฐานะผู้หญิง
นอกจากนี้ จุดประสงค์เฉพาะของชีวิตที่วัยรุ่นเหล่านี้ ได้วางแผนไว้ อาจถูกจำกัดด้วยทางเลือกที่มีอยู่ และค่านิยม (Value) ในสังคมในแต่ละจุดของเวลา แต่โดยสรุปแล้ว ในสังคมประเทศที่พัฒนาแล้ว มักจะคาดหวังให้วัยรุ่นตั้งคำถาม (และค้นหาคำตอบ) อย่างจริงจังเกี่ยวกับอัตลักษณ์ของตนเอง เพราะวัยรุ่นเป็นช่วงเวลาสำคัญในการนิยามว่า “เขาเป็นใคร?”
เอริค เอริคสัน (Erik Erikson) กล่าวว่า แต่ละบุคคลที่ “บรรลุ” อัตลักษณ์ (Identity achievement) จะมีแนวโน้มความเป็นอยู่ [ทางจิตใจ] ที่ดีกว่า ไม่ว่าจะอยู่ในสังคมประเทศที่พัฒนาแล้วหรือด้อยพัฒนา เขายอมรับว่า ประเด็นเรื่องอัตลักษณ์ อาจเกิดขึ้นอีกในช่วงเวลาต่อมาของชีวิต แม้ในบรรดาผู้ที่ได้หล่อหลอม (Forge) อัตลักษณ์ในเชิงบวกมาตั้งแต่เป็นวัยรุ่นแล้ว
อย่างไรก็ตาม หากวัยรุ่น มีจิตใจของ “อัตลักษณ์ในเชิงลบ” (Negative identify) ตามที่ เอริค เอริคสัน ได้นิยามไว้ เขาจะกลายเป็นผู้แพ้ (Loser) ที่มีแนวโน้มในการทำผิดกฎหมาย (Delinquent) ในอนาคต
แหล่งข้อมูล
- Shaffer David R. and Katherine Kipp (2010). Developmental Psychology : Childhood & Adolescence (8th Ed). Belmont, CA: Wadsworth-Cengage Learning.
- Self-identity - http://www.ehow.com/facts_7655050_self-identity.html [2015, January 24].
