คุยกับหมอสมศักดิ์ ตอนเมื่อคุณพบแพทย์ ตอนที่ 4 อ่อนแรงหรืออัมพาต
- โดย ศ.นพ.สมศักดิ์ เทียมเก่า
- 27 พฤษภาคม 2557
- Tweet
อาการอ่อนแรงหรืออัมพาตแขนขาเป็นอาการที่รุนแรง พบบ่อยรองจากอาการปวดศีรษะ สร้างภาระการดูแลต่อผู้ป่วยเองและครอบครัว จึงไม่มีใครอยากเป็น แต่ก็หลีกเลี่ยงไม่ได้ ดังนั้นเมื่อท่านมีอาการอ่อนแรง ก็จะมีความกังวลใจอย่างยิ่งและพยายามขวนขวายหาแพทย์ที่จะสามารถรักษาให้หายจากอาการอ่อนแรงได้ อย่างไรก็ตามปัญหาที่ผมได้พบเป็นประจำไม่ต่างจากอาการผิดปกติอื่นๆ คือ ผู้ป่วยไม่สามารถเล่าอาการผิดปกติต่างๆที่แพทย์ต้องการได้ เพราะอะไร ก็เพราะผู้ป่วยไม่ทราบว่าประวัติการเจ็บป่วยนั้นมีความสำคัญที่สุด สำคัญมากกว่าการตรวจสืบค้นเพิ่มเติม เช่น การตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์สมองหรือเอมอาร์ไอสมองซะอีก เราลองมาติดตามความสำคัญของประวัติการเจ็บป่วยดูครับว่ามีอะไรบ้างที่ต้องรู้
- อาการอ่อนแรงเกิดขึ้นที่อวัยวะใดบ้าง เช่น แขน ขา มือ ใบหน้า การกลืนอาหาร เพราะอวัยวะส่วนต่างๆที่มีอาการอ่อนแรงนั้นจะบ่งบอกว่าความผิดปกติที่เกิดขึ้นนั้น เกิดที่อวัยวะใด และมีสาเหตุจากอะไร เช่น ถ้ามีอาการอ่อนแรงของขา 2 ข้าง โดยแขนไม่อ่อนแรงเลย เหตุความผิดปกติน่าจะอยู่ที่ไขสันหลัง หรือไม่ก็เส้นประสาทส่วนขาทั้ง 2 ข้าง โอกาสที่จะมีรอยโรคในสมองยากมาก
- ลักษณะการดำเนินโรคของอาการอ่อนแรงที่เกิดขึ้นนั้นเป็นขึ้นมาอย่างรวดเร็วหรือค่อยๆเป็น หรืออาการอ่อนแรงที่เกิดขึ้นนั้นเกิดขึ้นทันทีแล้วอาการอ่อนแรงนั้นคงที่ ไม่มีความรุนแรงเพิ่มขึ้น สาเหตุการเกิดของอาการอ่อนแรงที่เป็นขึ้นอย่างทันทีทันใด น่าจะเป็นสาเหตุที่หลอดเลือดผิดปกติอย่างแน่นอน
- อาการอ่อนแรงนั้นร่วมกับอาการผิดปกติทางระบบประสาทอื่นๆหรือไม่ เช่น อ่อนแรงร่วมกับอาการชา อาการอ่อนแรงร่วมกับอาการลืมตาลำบากหรือหนังตาตก อาการอ่อนแรงนั้นร่วมกับอาการปัสสาวะลำบาก ขับถ่ายลำบาก เพราะอาการผิดปกติทางระบบประสาทที่พบร่วมนั้นจะเป็นประโยชน์อย่างมากในการบอกตำแหน่งของความผิดปกติที่เกิดขึ้น เช่น อาการอ่อนแรงขา 2 ข้าง มีอาการชาตั้งแต่เอวลงมา ร่วมกับอาการปัสสาวะลำบาก ขับถ่ายลำบากนั้นน่าจะเกิดปัญหาที่ไขสันหลังระดับอกช่วงล่างๆแน่นอน
- อาการอ่อนแรงที่เกิดขึ้นนั้นเป็นตลอดเวลาหรือเป็นๆ หายๆ หรือเป็นมากช่วงสายๆบ่ายๆ หรือเป็นมากหลังจากที่ทำกิจกรรมไประยะหนึ่ง เป็นต้นเพราะลักษณะการอ่อนแรงที่แตกต่างกันนี้จะบ่งบอกได้ว่าน่าจะมีสาเหตุจากอะไร เช่น อาการอ่อนแรงนั้นเป็นๆ หายๆ เป็นมากหลังจากทำกิจกรรมไประยะหนึ่ง พอพักอาการก็ดีขึ้น สาเหตุของอาการอ่อนแรงนั้นน่าจะเป็นโรคกล้ามเนื้ออ่อนแรงเอมจี (myasthenia gravis: MG) เป็นต้น
- อาการอ่อนแรงที่เป็นนั้นเคยเป็นแบบนี้มาก่อนหรือไม่ ถ้าเคยเป็นมาก่อนแล้วอาการดังกล่าวนั้นหายเองหรือทำอย่างไรอาการจึงดีขึ้น เช่น ผู้ป่วยเคยมีอาการอ่อนแรงของขา 2 ข้างหลังจากตื่นนอนตอนเช้า ไม่มีอาการชาหรือปัสสาวะลำบาก พอนอนพัก ช่วงบ่ายๆก็ค่อยๆ มีอาการอ่อนแรงดีขึ้นและหายได้เองภายใน 1-2 วัน โดยไม่ต้องรักษาใดๆ แล้วก็เคยเป็นแบบนี้มาหลายครั้งแล้ว ถ้าได้ประวัติแบบนี้ก็พอที่จะสรุปสาเหตุหรือโรคที่ก่อให้เกิดอาการอ่อนแรงดังกล่าวได้ว่าน่าจะมีสาเหตุจาก โรคกล้ามเนื้ออ่อนแรงเหตุโปตัสเซียมต่ำเป็นๆหายๆ (hypokalemic periodic paralysis)
- ก่อนที่จะมีอาการอ่อนแรงนั้น มีอาการผิดปกติอะไรนำมาก่อนหรือมีเหตุการณ์อะไรนำมาก่อน เช่น ก่อนมีอาการอ่อนแรง 2 สัปดาห์มีอาการไข้หวัดนำมาก่อน หลังจากนั้นก็ค่อยๆมีอาการอ่อนแรงมากขึ้น จนเดินไม่ได้ ร่วมกับมีอาการชาปลายมือ ปลายเท้า หลับตาไม่สนิท สาเหตุที่เป็นไปได้มากที่สุด ก็น่าจะเป็น GuillainBarre’ syndrome: GBS (กล้ามเนื้ออ่อนแรงเหตุปลายประสาทอักเสบ/โรคจึบีเอส)
- โรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง หลอดเลือดหัวใจตีบ หลอดเลือดสมอง เช่น ถ้ามีอาการอ่อนแรงแบบครึ่งซีกของร่างกายเป็นขึ้นมาทันที ก็น่าจะมีสาเหตุจากโรคหลอดเลือดสมองมากที่สุด
- ประวัติการใช้ยา เช่น การใช้ยาขับปัสสาวะ และหลังจากเริ่มใช้ยามีอาการกล้ามเนื้ออ่อนแรง สาเหตุน่าจะเกิดจากเกลือแร่โปตัสเซียมต่ำ ถ้าทานยาละลายลิ่มเลือด (warfarin)แล้วมีอาการปวดศีรษะ แขน ขาอ่อนแรงเป็นขึ้นมาทันที สาเหตุน่าจะเกิดจากเลือดออกในสมอง จากยาละลายลิ่มเลือดเกินขนาดมากที่สุด
- ประวัติอุบัติเหตุ เช่น อุบัติเหตุที่ศีรษะ หลัง สะโพก เพราะถ้าอาการอ่อนแรงที่เกิดขึ้นสัมพันธ์กับการเกิดอุบัติเหตุนั้น ก็น่าจะมีสาเหตุจากอุบัติเหตุ เช่น ผู้ป่วยมีอาการอ่อนแรงหลังจากประสบอุบัติเหตุที่ศีรษะอย่างแรง และสลบพอฟื้นขึ้นมาก็อ่อนแรงแขน ขา ดังนั้นสาเหตุการอ่อนแรงก็ต้องเกิดจากอุบัติเหตุ เช่น เลือดออกในเนื้อสมอง เลือดออกผิวสมอง(ภาวะเลือดออกเหนือเยื่อหุ้มสมองชั้นนอก) เป็นต้น
ดังนั้นผู้ป่วยและญาติควรที่จะลองทบทวนประวัติการเจ็บป่วยก่อนที่จะพบแพทย์ เพื่อให้การพบแพทย์แต่ละครั้งนั้นมีประสิทธิภาพและเกิดความคุ้มค่ามากที่สุด ได้การวินิจฉัยโรคและได้รับการรักษาอย่างรวดเร็ว
ศ.นพ.สมศักดิ์ เทียมเก่า
อายุรแพทย์ประสาทวิทยา