คุยกับหมอรักษาโรคมะเร็ง ตอน สารมะเร็งในการวินิจฉัยมะเร็งรังไข่

โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์
30 ตุลาคม 2560
Tweet

สารมะเร็ง หรือ ทูเมอร์มากเกอร์(Tumor marker) หรือ ไบโอมาร์เกอร์(Biomarker) ที่ใช้ช่วยในการวินิจฉัยและในการรักษามะเร็งรังไข่ ที่ยอมรับในทางคลินิกมี 2 ตัว คือ CA 125 และ HE4

CA125(Cancer antigen 125): ตรวจพบได้จากการตรวจเลือด พบเพิ่มสูงขึ้น ในผู้ป่วยบางคนของมะเร็งหลายชนิด เช่น มะเร็งรังไข่ มะเร็งท่อนำไข่ มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก มะเร็งปอด มะเร็งเต้านม มะเร็งในระบบทางเดินอาหาร และยังพบขึ้นสูงได้ในโรคที่ไม่ใช่มะเร็ง เช่น เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ โรคเบาหวาน ตับแข็ง โรคติดเชื้อในอุ้งเชิงกราน ในหญิงตั้งครรภ์ หรือแม้แต่ขณะมีประจำเดือนในสตรีบางคน ด้วย

HE4 (Human epididymis protein 4): ตรวจพบได้จากการตรวจเลือดเช่นเดียวกัน และเช่นเดียวกับ CA125 สาร HE4 สามารถพบขึ้นสูงได้ในมะเร็งหลายชนิด คือ มะเร็งรังไข่ มะเร็งปอด มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก และยังพบสารนี้ได้สูงในโรคของรังไข่หลายชนิดที่ไม่ใช่มะเร็ง เช่น ถุงน้ำรังไข่ เนื้องอกรังไข่ พบขึ้นสูงในโรคทางนรีเวชหลายโรค เช่น เนื้องอกมดลูก เยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่ นอกจากนี้ยังพบสารนี้ขึ้นสูงได้ในผู้ป่วยโรคต่างๆ เช่น โรคหัวใจ โรคไต โรคตับ

อนึ่งในผู้ป่วยมะเร็งรังไข่ที่ตรวจพบว่ามีการสูงขึ้นของ CA125 อาจพบมี HE4สูงขึ้นหรือไม่ก็ได้ และในทำนองเดียวกันผู้ป่วยมะเร็งรังไข่ที่มี HE4สูงขึ้น อาจมีหรือไม่มี CA125สูงขึ้นก็ได้

ด้วยเหตุผลดังกล่าวทั้งหมด ทางการแพทย์ จึงไม่แนะนำให้ตรวจคัดกรองหรือวินิจฉัยมะเร็งรังไข่จากการตรวจ CA125 และ/หรือ HE4 เพราะจะให้ผลผิดพลาดได้สูง

แต่ในผู้ป่วยมะเร็งรังไข่ที่มีค่า CA125 และ/หรือ HE4 ขึ้นสูงก่อนการรักษา แพทย์จะใช้การตรวจ CA125 และ/หรือ HE4 เพื่อติดตามผลการรักษาทั้งจากการผ่าตัด และ/หรือจากยาเคมีบำบัด ซึ่งถ้าค่านี้ลดลง ก็หมายถึงการพยากรณ์โรคที่ดี คือผู้ป่วยตอบสนองต่อการรักษาได้ดี การรักษาสามารถควบคุมมะเร็งรังไข่ได้ แต่ถ้าระหว่างรักษา หรือหลังการรักษา ค่า CA 125 และ/หรือ HE4 ในเลือดยังสูงอยู่ หรือสูงขึ้นต่อเนื่อง ก็แสดงว่า เซลล์มะเร็งไม่ตอบสนองต่อการรักษา หรือน่าจะมีโรคย้อนกลับเป็นซ้ำ และเนื่องจากผลจากการตรวจสารทั้ง2 ตัวไม่จำเป็นต้องสอดคล้องกัน ดังนั้นถ้าเป็นไปได้ แพทย์จึงแนะนำว่า ในการตรวจรักษามะเร็งรังไข่ การตรวจสารนี้ทั้ง2 ตัวจะช่วยเพิ่มความแม่นยำในการพยากรณ์โรคมากยิ่งขึ้น

สรุป ปัจจุบัน องค์กรแพทย์ด้านโรคมะเร็งทั่วโลก ยังไม่แนะนำให้ตรวจคัดกรองมะเร็งรังไข่ด้วย สารมะเร็ง CA 125 และ/หรือ HE4

แหล่งข้อมูล: