คุยกับหมอรักษาโรคมะเร็ง ตอน: ค่า CEA ในผู้ป่วยหลังการรักษามะเร็งลำไส้ใหญ่

คุยกับหมอรักษาโรคมะเร็ง

ในการติดตามผลการรักษามะเร็งลำไส้ใหญ่ หลังการรักษาต่างๆครบถ้วนเสร็จสิ้นแล้ว แพทย์ผู้ดูแลผู้ป่วยจะนัดตรวจผู้ป่วยเป็นระยะๆ(Followup)ตลอดชีวิตของผู้ป่วย เพื่อตรวจดูว่า มีโรคมะเร็งย้อนกลับมาเป็นใหม่ที่จุดเดิม หรือมีมะเร็งลำไส้ใหญ่เกิดใหม่ในตำแหน่งใหม่ที่เหลืออยู่ของลำไส้หรือไม่ ซึ่งในการตรวจติดตามผลการรักษานี้ แพทย์จะใช้วิธีสอบถามอาการต่างๆ การตรวจร่างกาย และการตรวจเลือดดูค่าสารมะเร็งที่เรียกว่า CEA/ซีอีเอ (ย่อมาจาก Carcinoembryonic agent ) และอาจมีการตรวจช่องท้องด้วยเอกซเรย์คอมพิวเตอร์เป็นครั้งคราวตามดุลพินิจของแพทย์

ซีอีเอ เป็นโปรตีนชนิดหนึ่ง พบได้ในร่างกายเรา ตรวจได้จากการตรวจเลือด ค่าปกติ ประมาณ ไม่เกิน 5 microgram/liter (แต่ขึ้นกับแต่ละห้องปฏิบัติการ) เป็นสารที่ไม่เฉพาะเจาะจงสำหรับโรคใดโรคหนึ่ง ในคนทั่วไปพบสารได้สูงขึ้น ในคนสูบบุหรี่ ในคนที่มีการอักเสบของอวัยวะต่างๆ เช่น ถุงน้ำดี ตับ ตับอ่อน กระเพาะอาหาร ลำไส้ และสารนี้สร้างได้จากเซลล์มะเร็งหลายชนิดที่เรียกกันว่า สารมะเร็ง(Tumor marker) เช่น มะเร็งลำไส้ใหญ่ มะเร็งเต้านม มะเร็งปอด มะเร็งรังไข่ มะเร็งตับอ่อน มะเร็งต่อมไทรอยด์ เป็นต้น

ในทางปฏิบัติ แพทย์ผู้รักษามะเร็งลำไส้ใหญ่ จะใช้การตรวจสารซีอีเอในเลือดเพื่อตรวจการย้อนกลับเป็นซ้ำหรือการแพร่กระจายของโรค โดยทั่วไปมักตรวจทุก 3-6 เดือน อย่างไรก็ตาม เมื่อค่านี้สูงขึ้น อย่าเพิ่งตกใจ เพราะดังกล่าวแล้วว่า เกิดได้จากหลายสาเหตุ ที่จะเกิดจากโรคมะเร็ง ค่านี้จะต้องสูงขึ้นเรื่อยๆ(ยกเว้นกรณีค่าสูงขึ้นเป็น 100หน่วย) แต่ถ้าเป็นการอักเสบทั่วไป ค่านี้จะขึ้นๆลงๆหรือคงที่

ในผู้ป่วยมะเร็งลำไส้ใหญ่ระยะติดตามหลังการรักษา เมื่อมีค่าซีอีเอขึ้นสูง แพทย์ผู้รักษาจะประเมินผู้ป่วย จากอาการ การตรวจร่างกาย และนัดตรวจค่าซีอีเอซ้ำ ซึ่งถ้าค่ามีการเพิ่มขึ้นเรื่อยๆต่อเนื่อง แพทย์อาจจำเป็นต้องตรวจช่องท้อง และ/หรือปอดด้วยเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ รวมไปถึงอาจต้องมีการตรวจส่องกล้องลำไส้ใหญ่ เพื่อการตัดชิ้นเนื้อในตำแหน่งรอยโรคเดิม หรือในตำแหน่งรอยผ่าตัด (ตำแหน่งที่โรคมีโอกาสเกิดซ้ำได้บ่อยกว่าตำแหน่งอื่น) เพื่อการตรวจทางพยาธิวิทยา

การตรวจค่าซีอีเอซ้ำ อาจเป็น 1-3 เดือน ขึ้นกับระยะโรคมะเร็งก่อนการรักษา และสุขภาพโดยรวมของผู้ป่วย

จะเห็นได้ว่า การแปลผลค่าซีอีเอ มีความซับซ้อน ดังนั้น ผู้ป่วย รวมถึงคนทั่วไป ไม่สมควรที่จะตรวจเลือดดูค่าซีอีเอเอง ต้องปรึกษาแพทย์ก่อนตรวจ ให้แพทย์ผู้ตรวจเรา เป็นคนสั่งการตรวจเสมอ เพื่อการแปลผลการตรวจได้ถูกต้อง ไม่ตกใจ กังวลใจ และไม่เสียค่าตรวจโดยไม่เหมาะสม

บรรณานุกรม

1. Barton,M. (2014). CA: A Cancer J Clin. 64, 365-366 [2015,Oct17]

2. http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003574.htm [2015,Oct17].