กาแลนตามีน (Galantamine)
- โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
- 29 ตุลาคม 2559
- Tweet
- บทนำ
- กาแลนตามีนมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?
- กาแลนตามีนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
- กาแลนตามีนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
- กาแลนตามีนมีขนาดรับประทานอย่างไร?
- เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?
- หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
- กาแลนตามีนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
- กาแลนตามีนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
- กาแลนตามีนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
- ควรเก็บรักษากาแลนตามีนอย่างไร?
- กาแลนตามีนมีชื่ออื่นอีกไหม?ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
- บรรณานุกรม
- ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
- ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
- อัลไซเมอร์ (Alzheimer’s disease)
- โรคสมอง โรคทางสมอง (Brain disease)
- สมองเสื่อม (Dementia)
- อะซิติลโคลีนเอสเทอเรส อินฮิบิเตอร์: เอซีเฮชอีไอ (Acetylcholinesterase inhibitor: AChEI)
- กลุ่มอาการลืมชั่วคราว (Transient Amnesic Syndrome)
บทนำ
ยากาแลนตามีน (Galantamine หรือ Galantamine hydrobromide)เป็นยาในกลุ่มอะซิติลโคลีนเอสเทอเรส อินฮิบิเตอร์หรือเอซีเฮชอีไอ(Acetylcholinesterase inhibitor ย่อว่า AChEI) มีฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ในสมองของมนุษย์ที่มีชื่อว่า อะซิติลโคลีนเอสเทอเรส เอนไซม์ (Acetylcholinesterase enzyme) ซึ่งช่วยทำให้สารสื่อประสาทอะซิติลโคลีน(Acetylcholine)ในสมองทำงานและออกฤทธิ์ได้ดีขึ้น ทางคลินิกได้นำยานี้มารักษาโรคความจำเสื่อม เช่น อัลไซเมอร์
รูปแบบยาแผนปัจจุบันของยากาแลนตามีน จะเป็นยาชนิดรับประทาน หลังการถูกดูดซึมจากระบบทางเดินอาหาร ตัวยานี้สามารถกระจายตัวเข้าสู่กระแสเลือดได้ประมาณ 80 % - 100 % และจะเข้ารวมตัวกับพลาสมาโปรตีนได้ประมาณ 18 % ตับจะคอยทำลายและเปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางเคมีของยานี้อย่างต่อเนื่อง ซึ่งร่างกายจะใช้เวลาประมาณ 7 ชั่วโมง เพื่อกำจัดยานี้ออกจากกระแสเลือด โดยผ่านทิ้งไปกับ ปัสสาวะ และอุจจาระ
ข้อจำกัดการใช้ยากาแลนตามีนที่ผู้บริโภค/ผู้ป่วยควรทราบมีดังนี้ เช่น
- หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคตับ โรคไตในระยะรุนแรง ผู้ที่มีอาการหัวใจเต้นช้า โรคหืด โรคแผลในกระเพาะอาหาร โรคกระเพาะอาหารไม่บีบตัว โรคปอดอุดกลั้นเรื้อรัง โรคลมชัก ผู้ที่มีอาการปัสสาวะขัด
- หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้กับสตรีตั้งครรภ์ รวมถึงสตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
- หลีกเลี่ยงการใช้ยากาแลนตามีนกับผู้ที่ต้องเข้ารับการผ่าตัดโดยการวางยาสลบ
- หากใช้ยากาแลนตามีนร่วมกับยาอื่นๆดังต่อไปนี้ อาจทำให้เกิดภาวะยาตีกัน(ปฏิกิริยาระหว่างยา) เช่น ยาNSAIDs, ยากลุ่มSSRIs, Cholinergic agents, Cholinesterase inhibitors/Acetyl cholinesterase inhibitor, Ketoconazole, และ Anticholinergics
โดยทั่วไป แพทย์มักจะสั่งจ่ายยากาแลนตามีน โดยให้ผู้ป่วยรับประทานยานี้วันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น หลังอาหาร ผู้ป่วยควรรับประทานยานี้ตรงเวลาทุกวัน ห้ามปรับขนาดรับประทานเพิ่มขึ้นโดยไม่ได้ขอคำปรึกษาจากแพทย์ ด้วยจะเสี่ยงต่ออาการข้างเคียง(ผลข้างเคียง)ของยานี้ติดตามมาได้
ปัจจุบันยากาแลนตามีนที่มีจำหน่ายในไทย ถูกจัดอยู่ในหมวดยาควบคุมพิเศษ การสั่งจ่ายยานี้จะต้องมีใบสั่งยาจากแพทย์เพื่อยืนยันการใช้กับผู้ป่วยเท่านั้น
กาแลนตามีนมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?
ยากาแลนตามีนมีสรรพคุณ/ช้อบ่งใช้เพื่อ บำบัดรักษาอาการความจำเสื่อมจากโรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer)
กาแลนตามีนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
ยากาแลนตามีนมีกลไกการออกฤทธิ์โดย ตัวยาจะออกฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ที่มีชื่อว่า Acetylcholineterase ซึ่งจะเป็นตัวสลายสารสื่อประสาทที่มีชื่อว่า Acetylcholine ส่งผลให้ Acetylcholine ในสมองมีปริมาณมากขึ้น และเกิดสมดุลของสารสื่อประสาทนี้ใหม่ จากกลไกเหล่านี้จึงก่อให้เกิดฤทธิ์ของการรักษาตามสรรพคุณ
กาแลนตามีนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยากาแลนตามีนมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น
- ยาเม็ดชนิดรับประทาน ขนาด 4,8,12,และ 24 มิลลิกรัม/เม็ด
- ยาแคปซูลชนิดรับประทาน ขนาด 8,16, และ 24 มิลลิกรัม/แคปซูล
กาแลนตามีนมีขนาดรับประทานอย่างไร?
ยากาแลนตามีน มีขนาดรับประทาน เช่น
- ผู้ใหญ่: เริ่มต้นรับประทานยาครั้งละ 4 มิลลิกรัม วันละ 2ครั้ง เช้า-เย็น หลังอาหารเป็นเวลา 4 สัปดาห์ จากนั้น แพทย์อาจปรับขนาดรับประทานเป็นครั้งละ 8 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น จากนั้นอีกประมาณ 4 สัปดาห์ แพทย์อาจปรับขนาดรับประทานเป็น 12 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น โดยขนาดรับประทานสูงสุดคือ 16 - 24 มิลลิกรัมต่อวัน
- เด็ก: ยังไม่มีข้อมูลทางคลินิกในเรื่องการใช้ยานี้กับเด็ก ดังนั้นการใช้ยานี้ในเด็กจึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษาเป็นกรณีๆไป
*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้นไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยากาแลนตามีน ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้
- ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
- มีโรคประจำตัวต่างๆ อย่างเช่น โรคตับ โรคไต โรคหืด โรคหัวใจ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยากาแลนตามีน อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
- หากเป็นสุภาพสตรี ควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนม หรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
หากลืมรับประทานยากาแลนตามีน สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า
กาแลนตามีนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
ยากาแลนตามีนสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกาย ดังนี้ เช่น
- ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด: เช่น หัวใจเต้นช้า กล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด ชีพจรเต้นผิดปกติ ความดันโลหิตต่ำ หัวใจล้มเหลว เจ็บหน้าอก
- ผลต่อระบบเลือด: เช่น โลหิตจาง
- ผลต่อระบบการเผาผลาญพลังงานของร่างกาย: เช่น เบื่ออาหาร น้ำหนักตัวลด ร่างกายเสียน้ำ/ภาวะขาดน้ำ
- ผลต่อกล้ามเนื้อ: เช่น กล้ามเนื้อหดเกร็งตัว/ตะคริว กล้ามเนื้ออ่อนแรง
- ผลต่อจิตประสาท: เช่น ซึมเศร้า ประสาทหลอน
- ผลต่อระบบการหายใจ: เช่น เยื่อจมูกอักเสบ
- ผลต่อผิวหนัง: เช่น เหงื่อออกมาก
- ผลต่อระบบทางเดินปัสสาวะ: เช่น ปัสสาวะมีเลือดปน/ปัสสาวะเป็นเลือด โรคติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
มีข้อควรระวังการใช้กาแลนตามีนอย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ยากาแลนตามีน เช่น
- ห้ามใช้กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยานี้
- ห้ามใช้ในสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
- ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วย โรคตับ โรคไต ระยะรุนแรง
- หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคลำไส้อุดตัน หรือผู้ที่เพิ่งได้รับการผ่าตัด อวัยวะในช่องทางเดินอาหาร
- ห้ามรับประทานยานี้ร่วมกับเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์เป็นส่วนประกอบ
- ระวังการใช้ยานี้กับเด็ก และผู้สูงอายุ หากจำเป็นต้องใช้ยานี้กับผู้ป่วยดังกล่าวจะต้องปฏิบัติตามคำสั่งแพทย์ผู้รักษาอย่างเคร่งครัด
- ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
- ห้ามใช้ยาหมดอายุ
- ห้ามเก็บยาหมดอายุ
***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยากาแลนตามีนด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด อาหารเสริม และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บhaamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ
กาแลนตามีนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ยากาแลนตามีนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น
- หลีกเลี่ยงการใช้ยากาแลนตามีนร่วมกับยาแก้ปวดกลุ่ม NSAIDs ด้วยจะเพิ่มความเสี่ยงให้เกิดภาวะเลือดออกในระบบทางเดินอาหาร
- หลีกเลี่ยงการใช้ยากาแลนตามีนร่วมกับยา Cholinergic agents, SSRIs Acetylcholinesterase inhibitors, Ketoconazole, ด้วยจะทำให้ผู้ป่วยได้รับอาการข้างเคียงจากยากาแลนตามีนมากขึ้น
- หลีกเลี่ยงการใช้ยากาแลนตามีนร่วมกับยา Anticholinergic drug ด้วยอาจส่งผลให้การออกฤทธิ์ของยา Anticholinergic drug ด้อยประสิทธิภาพลง หากไม่มีความจำเป็นใดๆ ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน
ควรเก็บรักษากาแลนตามีนอย่างไร?
สามารถเก็บยากาแลนตามีน ภายใต้อุณหภูมิ 25 องศาเซียลเซส(Celsius) เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์
กาแลนตามีนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
ยากาแลนตามีนที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น
| ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
|---|---|
| Reminyl (เรมินิล) | Janssen-Cilag |
อนึ่งชื่อการค้าของยานี้ในต่างประเทศ เช่น Nivalin, Razadyne, Razadyne ER, Lycoremine, Galamer, Galamer OD
