การดูแลระบบทางเดินปัสสาวะเมื่อได้เคมีบำบัด (Chemotherapy:Urinary tract care)

สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

ยาเคมีบำบัดส่งผลต่อระบบทางเดินปัสสาวะอย่างไร?

ยาเคมีบำบัด เมื่อเข้าสู่ร่างกายแล้ว บางส่วนจะถูกกำจัดอออกทางร่างกายทางปัสสาวะโดยผ่านการทำงานของระบบทางเดินปัสสาวะ (ไต ท่อไต กระเพาะปัสสาวะ และท่อปัสสาวะ) ดังนั้นยาฯจึงอาจก่อการบาดเจ็บต่อเซลล์ของอวัยวะดังกล่าวเหล่านี้ได้ ทั้งนี้ผู้ป่วยเคมีบำบัด อาจมีอาการผิดปกติในระบบทางเดินปัสสาวะได้ดังนี้ คือ

  • ปัสสาวะแสบ เจ็บ กลั้นปัสสาวะไม่อยู่ ปัสสาวะไม่เป็นลำ
  • บางครั้งอาจปัสสาวะไม่ออก/ปัสสาวะขัด
  • สีและกลิ่นของปัสสาวะอาจเปลี่ยนไปตามชนิดของยาเคมีบำบัด เช่น เหลืองเข็ม แดง หรือออกเขียว และมีกลิ่นของยาเคมีบำบัดนั้นๆ
  • อาจมีปัสสาวะเป็นเลือด
  • อาจมีไข้ หนาวสั่น
  • อาจมีการ ติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ /โรคติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ

ป้องกันอาการทางระบบทางเดินปัสสาวะจากยาเคมีบำบัดได้ไหม?

การดูแลระบบทางเดินปัสสาวะเมื่อได้เคมีบำบัด

การป้องกันอาการและการติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ คือ

  • ดื่มน้ำมากๆ มากกว่าปกติ อย่างน้อยวันละ 8- 10 แก้ว เมื่อไม่มีโรคต้องจำกัดน้ำดื่ม
  • เคลื่อนไหวร่างกายเสมอ ไม่นั่งนานๆ ไม่กลั้นปัสสาวะนาน
  • จำกัดเครื่องดื่มที่ก่อการระคายต่อเยื่อเมือกระบบทางเดินปัสสาวะ เช่น เครื่องดื่ม กาเฟอีน (เช่น ชา กาแฟ โคลา ยาชูกำลัง) และเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
  • จำกัดอาหารรสจัด เพราะสารอาหารจะก่อการระคายเคืองต่อเยื่อเมือกของอวัยวะระบบทางทางเดินปัสสาวะได้
  • รักษาสุขอนามัยพื้นฐาน(สุขบัญญัติแห่งชาติ) เพื่อการมีสุขภาพร่างกายที่แข็งแรง ลดโอกาสติดเชื้อต่างๆ รวมทั้งโรคติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ

ควรดูแลตนเองอย่างไร? ควรพบแพทย์เมื่อไร?

การดูแลตนเอง การพบแพทย์/มาโรงพยาบาลก่อนแพทย์นัด เมื่อมีอาการทางปัสสาวะหลังยาเคมีบำบัด เช่นเดียวกับในการป้องกันอาการ ที่สำคัญคือ

  • ดื่มน้ำสะอาดให้มากๆ มากกว่าปกติ อย่างน้อยวันละ 8- 10 แก้ว เมื่อไม่มีโรคต้องจำกัดน้ำดื่ม
  • จำกัดเครื่องดื่มกาเฟอีน และอาหารรสจัด
  • ไม่กลั้นปัสสาวะนาน
  • รักษาสุขอนามัยพื้นฐาน (สุขบัญญัติแห่งชาติ)
  • ควรรีบพบแพทย์ภายใน 1-2 วัน เมื่อ
    • ปัสสาวะ แสบ ขัด
    • ปัสสาวะเป็นเลือด
    • ปัสสาวะไม่ออก (ควรไปโรงพยาบาลฉุกเฉิน)
    • มีไข้ ควรไปโรงพยาบาลฉุกเฉินเมื่อมีไข้สูง
    • เมื่อมีความกังวลในอาการ

บรรณานุกรม

  1. DeVita, V., Hellman, S., and Rosenberg, S. (2005). Cancer: principles& practice of oncology (7th edition). New York: Lippincott Williams & Wilkins.
  2. https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/side-effects?redirect=true [2018,Oct27]
  3. https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/treatment-types/chemotherapy.html [2018,Oct27]
  4. https://www.urmc.rochester.edu/encyclopedia/content.aspx?contenttypeid=85&contentid=p07155 [2018,Oct27]
  5. https://www.livestrong.com/article/201996-effects-chemotherapy-has-on-urinary-systems/ [2018,Oct27]
  6. https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/side-effects/urination-changes [2018,Oct27]