ยากรดวาลโปรอิก (Valproic acid ย่อว่า วีพีเอ/VPA) หรือ “ยาวาลโปรเอท (Valproate)” หรือชื่อการค้าที่รู้จักกันคือ “ยาเดพาคีน (Depakine)” จัดเป็นสารประกอบเคมีที่ทางการแพทย์นำมารักษาโรคลมชัก โรคอารมณ์แปรปรวนชนิดอารมณ์สองขั้ว (Bipolar disorder) และใช้ป้องกันการเกิดไมเกรน ถูกสังเคราะห์ครั้งแรกเมื่อปี ค.ศ. 1882 ( พ.ศ. 2425) และถูกรับรองให้เป็นยารักษาโรคในปี ค.ศ. 1967 (พ.ศ. 2510)
ด้วยโครงสร้างทางเคมีทำให้กรดวาลโปรอิกถูกดูดซึมได้ดีจากระบบบทางเดินอาหาร เมื่อยาเข้าสู่กระแสเลือดจะเข้าจับกับพลาสมาโปรตีน 80 - 90% ตับจะคอยเปลี่ยนโครงสร้างทางเคมีของยา ร่างกายต้องใช้เวลา 9 - 16 ชั่วโมงเพื่อกำจัดยานี้ออกจากกระแสเลือด 50% และผ่านทิ้งไปกับปัสสาวะ
องค์การอนามัยโลกระบุให้กรดวาลโปรอิกเป็นยาจำเป็นขั้นพื้นฐานของชุมชน กระทรวงสาธารณสุขของประเทศไทยเราจัดให้ยานี้อยู่ในกลุ่มยาอันตราย มีทั้งชนิดรับประทานและชนิดฉีด สามารถพบเห็นการใช้ยานี้ตามสถานพยาบาลโดยทั่วไป
กรดวาลโปรอิกมีสรรพคุณดังนี้
กลไกการออกฤทธิ์ของยากรดวาลโปรอิกคือ ตัวยาจะออกฤทธิ์โดยกระตุ้นให้มีการลดปริมาณสาร Phosphatidyl inositol (3, 4, 5) - trisphospate (PIP3, สารที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของเซลล์) และเข้าไปปิดกั้นกระบวนการทำงานของเกลือโซเดียมที่เรียกว่า Voltage - dependent sodium channels รวมถึงทำให้เกิดการเพิ่มสารสื่อประสาทบางตัวในสมองที่มีชื่อว่า Gamma - amino butyric acid (GABA, สารสื่อประสาทที่สัมพันธ์กับการตื่นตัวของสมอง) จากกลไกดังกล่าว ส่งผลโดยรวมให้เกิดฤทธิ์ในการรักษาตามสรรพคุณ
กรดวาลโปรอิกมีรูปแบบการจัดจำหน่ายดังนี้
กรดวาลโปรอิกมีขนาดรับประทานดังนี้
ก.สำหรับป้องกันไมเกรน ใช้ตัวยา Valproate Semisodium:
ข. สำหรับรักษาป้องกันโรคอารมณ์แปรปรวนสองขั้วแบบเฉียบพลัน (Acute manic episodes of bipolar disorder) ใช้ตัวยา Valproate Semisodium:
ค. สำหรับการรักษาโรคลมชัก (Complex partial seizures):
*****หมายเหตุ:
ง. สำหรับรักษาป้องกันโรคอารมณ์แปรปรวน (Bipolar disorder) ทั่วไป ใช้ตัวยา Valpromide:
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยากรดวาลโปรอิก ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัช กรดังนี้
หากลืมรับประทานยากรดวาลโปรอิกสามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า
กรดวาลโปรอิกสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง) ดังนี้เช่น เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย หิวบ่อย น้ำหนักเพิ่ม ตากระตุก วิงเวียน อ่อนเพลีย จิต/ประสาทหลอน อาจทำให้เกิดพิษกับตับโดยเฉพาะในผู้ป่วยเด็กที่อายุน้อยกว่า 2 ปี ตับอ่อนอักเสบ
สำหรับผู้ที่รับประทานยานี้เกินขนาดสามารถพบเห็นอาการหัวใจหยุดเต้น หรือมีภาวะโคม่าจนอาจถึงขั้นเสียชีวิต (ตาย) ได้ ผู้ที่ได้รับยาเกินขนาดจะต้องถูกนำตัวส่งโรงพยาบาลทันที และใช้วิธีของหัตถการทางการแพทย์ลดการดูดซึมของยานี้เช่น ล้างท้องหรือทำให้ผู้ป่วยอาเจียน การฟอกเลือด (Hemodialysis) อาจเป็นอีกวิธีที่สามารถลดปริมาณยาในกระแสเลือดได้เป็นอย่างดี และยา Naloxone (ยาเสพติดชนิดเฉพาะ ซึ่งใช้รักษาผลข้างเคียงจากยาเสพติด หรือจากยาทางสมองบางชนิด) อาจช่วยอาการที่สมองได้ แต่การใช้ยานี้ต้องขึ้นกับดุลพินิจของแพทย์ เพราะยามีข้อจำกัดการใช้จากที่ก่ออันตรายได้เช่นกัน
มีข้อควรระวังการใช้ยากรดวาลโปรอิกดังนี้เช่น
***** อนึ่ง
ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมถึงยากรดวาลโปรอิกด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิดควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน
ยากรดวาลโปรอิกมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นดังนี้เช่น
ควรเก็บยากรดวาลโปรอิกภายใต้อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส ไม่เก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดดและความชื้น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง และไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ
ยากรดวาลโปรอิกที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้าอื่นและบริษัทผู้ผลิตเช่น
ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
---|---|
Depakine/Depakine Chrono (เดพาคีน/เดพาคีน โครโน) | sanofi-aventis |
Desorate (เดซอเรท) | Pond’s Chemical |
Encorate (เอ็นโคเรท) | Sun Pharma |
Epiate Syrup (อิพิเอท ไซรัป) | Unison |
Oltril (ออลทริล) | Myung In Pharm |
Sodium Valproate Aguettant (โซเดียม วาลโปรเอท เอเก็ทแทนต์) | Aguettant |
Valparin (วาลพาริน) | Torrent |
Valrem-200 (วาลเร็ม-200) | Meditab Specialities |
1 http://en.wikipedia.org/wiki/Valproic_acid [2014,Dec6]
2 http://www.mims.com/Thailand/drug/info/depakine-depakine%20chrono/?type=full#Indications [2014,Dec6]
3 http://www.mims.com/THAILAND/Home/GatewaySubscription/?generic=Valproic+Acid [2014,Dec6]
4 http://www.mims.com/USA/drug/info/valproic%20acid/?type=brief&mtype=generic [2014,Dec6]
5 http://www.mims.com/USA/drug/info/valproic%20acid/?type=full&mtype=generic#Dosage [2014,Dec6]