แอนิดูลาฟังกิน (Anidulafungin)
- โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
- 24 พฤษภาคม 2559
- Tweet
- บทนำ
- แอนิดูลาฟังกินมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
- แอนิดูลาฟังกินมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
- แอนิดูลาฟังกินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
- แอนิดูลาฟังกินมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
- เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
- แอนิดูลาฟังกินมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
- มีข้อควรระวังการใช้แอนิดูลาฟังกินอย่างไร?
- แอนิดูลาฟังกินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
- ควรเก็บรักษาแอนิดูลาฟังกินอย่างไร?
- แอนิดูลาฟังกินมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
- บรรณานุกรม
- ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
- ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
- แอคไคโนแคนดิน (Echinocandin)
- ยาต้านเชื้อรา (Antifungal drugs)
- เชื้อรา โรคเชื้อรา (Fungal infection)
- ไดคลอร์เฟนาไมด์ (Dichlorphenamide/Diclofenamide)
- โรคติดเชื้อ ภาวะติดเชื้อ (Infectious disease)
บทนำ
ยาแอนิดูลาฟังกิน (Anidulafungin) เป็นยาต้านเชื้อราที่อยู่ในกลุ่มยาแอคไคโนแคนดิน (Echinocandin) รู้จักกันในชื่อการค้าว่า Eraxis ใช้รักษาการติดเชื้อรากลุ่มแคนดิดา (Candida) ที่บริเวณหลอดอาหาร รวมถึงการติดเชื้อรากลุ่มแอสเปอร์จิลลัส (Aspergillus) ในระยะลุกลามด้วย ยานี้มีการดูดซึมจากระบบทางเดินอาหารได้ค่อนข้างต่ำนักวิทยาศาสตร์จึงต้องออกแบบผลิตภัณฑ์ ยานี้เป็นในรูปของยาฉีด
เมื่อยาแอนิดูลาฟังกินเข้าสู่กระแสเลือด ร่างกายจะต้องใช้เวลาประมาณ 1 - 2 วันเพื่อจะกำจัดยานี้ทิ้งโดยผ่านไปกับอุจจาระเป็นส่วนมากและบางส่วนไปกับปัสสาวะ และกลไกที่ออกฤทธิ์ของยานี้จะเป็นการยับยั้งการสร้างผนังเซลล์ในตัวเชื้อราจนทำให้เชื้อราหยุดการเจริญพันธุ์
มีข้อจำกัดบางประการที่ทำให้ผู้ป่วยไม่สามารถใช้ยานี้ได้หรือไม่ก็ต้องใช้ยานี้ด้วยความระมัดระวังเป็นอย่างมากอาทิเช่น
- มีประวัติแพ้ยานี้และแพ้ยาในกลุ่มแอคไคโนแคนดิน
- สตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร ซึ่งถือเป็นกลุ่มเสี่ยงต่อการใช้ยาทุกประเภทซึ่งรวมยาแอนิดูลาฟังกินด้วย
- ยานี้ใช้ต่อต้านเชื้อรา ไม่เหมาะและถือเป็นข้อห้ามในการนำมารักษาอาการติดเชื้อไวรัส และเชื้อแบคทีเรีย
ทั้งนี้การให้ยาแอนิดูลาฟังกินจะกระทำแต่ในสถานพยาบาลเท่านั้น และต้องใช้ยาต่อเนื่อง จนครบคอร์ส (Course) ของการรักษา หากมีข้อซักถามเพิ่มเติมเรื่องยานี้ผู้ป่วย/ผู้บริโภคสามารถสอบถามได้จากแพทย์ผู้รักษาหรือจากเภสัชกรที่ประจำในสถานพยาบาลนั้น
แอนิดูลาฟังกินมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
ยาแอนิดูลาฟังกินมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้เช่น
- รักษาการติดเชื้อราแคนดิดาที่หลอดอาหาร (Esophageal candidiasis)
- บำบัดรักษาการติดเชื้อราแคนดิดาในกระแสเลือด (Candidemia)
แอนิดูลาฟังกินมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
กลไกการออกฤทธิ์ของยาแอนิดูลาฟังกินคือ ตัวยาจะเข้ายับยั้งการทำงานของเอนไซม์ซึ่งมีอยู่ในเชื้อราที่มีชื่อเรียกว่า 1,3-เบต้า-ดี-กลูแคน ซินเทส (1,3-beta-D-glucan synthase) ส่งผลให้เชื้อราไม่สามารถสร้างผนังเซลล์ได้จึงทำให้เซลล์ของเชื้อราแตกออกและตายลงในที่สุด จากกลไกดังกล่าวจึงก่อให้เกิดฤทธิ์ของการรักษาตามสรรพคุณ
แอนิดูลาฟังกินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยาแอนิดูลาฟังกินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายเป็นยาฉีดขนาด 50 และ 100 มิลลิกรัม/ขวด
แอคไคโนแคนดินมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
ขอยกตัวอย่างขนาดการบริหารยา/ใช้ยาแอคไคโนแคนดินดังนี้เช่น
ก. สำหรับการติดเชื้อราแคนดิดาในกระแสเลือด (Candidemia):
- ผู้ใหญ่: ฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำเริ่มต้น 200 มิลลิกรัมในวันแรก วันถัดมาฉีดยาเข้าหลอดเลือด 100 มิลลิกรัมวันละครั้ง ควรให้ยา 14 วันต่อเนื่องเป็นอย่างต่ำ
- เด็ก: ยังไม่มีข้อมูลทางคลินิกถึงผลข้างเคียงจากยานี้ในการใช้กับเด็ก การใช้ยานี้ในเด็กจึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษาเป็นกรณีไป
ข. สำหรับการติดเชื้อราแคนดิดาที่หลอดอาหาร (Esophageal candidiasis):
- ผู้ใหญ่: ฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำเริ่มต้น 100 มิลลิกรัมในวันแรก วันถัดมาฉีดยาเข้าหลอดเลือด 50 มิลลิกรัมวันละครั้ง ควรให้ยา 14 วันต่อเนื่องเป็นอย่างต่ำหรือตามดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษา
- เด็ก: ยังไม่มีข้อมูลทางคลินิกถึงผลข้างเคียงจากยานี้ในการใช้กับเด็ก การใช้ยานี้ในเด็กจึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษาเป็นกรณีไป
*****หมายเหตุ: ขนาดและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาแอนิดูลาฟังกิน ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกร ดังนี้
- ประวัติแพ้ยาทุกชนิดเช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
- มีโรคประจำตัวต่างๆรวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาหรืออาหารเสริมอะไรอยู่ เพราะยาแอนิดูลาฟังกินอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆและ/หรือกับอาหารเสริมที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
- หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้
แอนิดูลาฟังกินมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
ยาแอนิดูลาฟังกินสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกายดังนี้เช่น
- ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น ท้องเสียหรือท้องผูก คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง
- ผลต่อระบบเลือด: เช่น ก่อให้เกิดภาวะโลหิตจาง Neutropenia (เม็ดเลือดขาวชนิด Neutrophil ต่ำ) Thrombocytopenia (เกล็ดเลือดต่ำ) หรือเม็ดเลือดขาวโดยรวมอาจมีจำนวนสูงขึ้น (Leukocytosis)
- ผลต่อระบบประสาท: เช่น มีอาการปวดศีรษะ วิงเวียน ง่วงนอน และอาจมีภาวะชัก
- เช่น มีอาการปวดศีรษะ วิงเวียน ง่วงนอน และอาจมีภาวะชักเช่น นอนไม่หลับ รู้สึกสับสน ซึมเศร้า
- ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด: เช่น หัวใจเต้นผิดจังหวะ หลอดเลือดดำอักเสบ ความดันโลหิตสูงหรือไม่ก็ต่ำ
- ผลต่อผิวหนัง: เช่น เกิดผื่นคัน ลมพิษ
- ผลต่อตับ: ระดับเอนไซม์การทำงานของตับในเลือดเพิ่มขึ้น เซลล์ตับถูกทำลาย/ตับอักเสบ ตับวาย ระดับสารบิลิรูบินในเลือดเพิ่มสูงขึ้น
- ผลต่อระบบการเผาผลาญพลังงานของร่างกาย: เช่น มีภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำหรืออาจเพิ่มสูงขึ้น เกลือแคลเซียมในเลือดสูงขึ้น โพแทสเซียมในเลือดสูงหรือโพแทสเซียมในเลือดต่ำ เกลือแมกนีเซียมในเลือดลดต่ำลง เป็นต้น
- ผลต่อไต: เช่น ระดับค่าการทำงานของไตในเลือดเช่น ครีเอตินีน (Creatinine) และยูเรีย (Urea) ในเลือดเพิ่มสูงขึ้น
- ผลต่อระบบหายใจ: เช่น มีอาการไอ ปอดบวม เกิดภาวะหยุดหายใจ หลอดลมหดเกร็งตัว/หายใจลำบาก
มีข้อควรระวังการใช้แอนิดูลาฟังกินอย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ยาแอนิดูลาฟังกินเช่น
- ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้หรือแพ้ยาในกลุ่มแอคไคโนแคนดิน
- ห้ามใช้ยานี้กับสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เด็ก และผู้สูงอายุ โดยไม่มีมีคำสั่ง จากแพทย์
- ห้ามใช้ยาที่มีสภาพเปลี่ยนไปจากเดิม
- ระหว่างการให้ยานี้แล้วพบว่ามีอาการแพ้ยานี้เกิดขึ้นเช่น มีผื่นคันขึ้นเต็มตัว แน่นหน้าอก/หายใจไม่ออก/หายใจลำบาก ตัวบวม ต้องหยุดการให้ยานี้ทันทีพร้อมกับแจ้งแพทย์/พยาบาลทัน ทีเพื่อทำการรักษาโดยเร็ว
- ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคตับโรคไตด้วยตัวยาในกลุ่มนี้สามารถก่อให้เกิดอันตรายต่ออวัยวะดังกล่าวได้
- ปฏิบัติตัวตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัดและต้องมารับการให้ยานี้จนครบคอร์ส การรักษาถึงแม้อาการจะดีขึ้นแล้วก็ตาม
- ห้ามใช้ยาหมดอายุ
- ห้ามเก็บยาหมดอายุ
***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาแอนิดูลาฟังกินด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิดและสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิดควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ
แอนิดูลาฟังกินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ยาแอนิดูลาฟังกินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นเช่น การใช้ยาแอนิดูลาฟังกินร่วมกับยา Dichlorphenamide อาจทำให้ระดับเกลือโพแทสเซียมในเลือดต่ำลง หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันผู้ป่วยจะต้องคอยเฝ้าระวังระดับเกลือโพแทสเซียมในเลือดให้เป็นปกติอยู่เสมอตามคำแนะนำของแพทย์ผู้รักษา
ควรเก็บรักษาแอนิดูลาฟังกินอย่างไร?
ควรเก็บยาแอนิดูลาฟังกินตามเงื่อนไขที่ระบุอยู่ในเอกสารกำกับยา เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
แอนิดูลาฟังกินมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
ยาแอนิดูลาฟังกินที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้าและบริษัทผู้ผลิตเช่น
| ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
|---|---|
| Eraxis (อีราซิส) | Pfizer |
อนึ่งยาแอนิดูลาฟังกินที่จำหน่ายในประเทศตะวันตกมียาชื่อการค้าเช่น Ecalta
บรรณานุกรม
- https://en.wikipedia.org/wiki/Echinocandin#Mechanism_of_action [2016,May7]
- https://en.wikipedia.org/wiki/Anidulafungin [2016,May7]
- http://www.mims.com/thailand/drug/info/eraxis/?type=brief [2016,May7]
- http://www.drugs.com/cdi/anidulafungin.html [2016,May7]
- http://reference.medscape.com/drug/ecalta-eraxis-anidulafungin-342599#3 [2016,May7]
